نبرد میان اراده و اشتها
بیل گیتس با هدف کاهش نابرابری، طرحی برای عرضه ارزان داروهای لاغری در کشورهای کم‌درآمد آغاز کرده است
هفت صبح| در حالی که داروهای کاهش وزن مانند «اوزمپیک»، «ویگووی» و «مانجارو» در کشورهای ثروتمند به پرفروش‌ترین نسخه‌های دارویی بدل شده‌اند، بیل گیتس، بنیان‌گذار مایکروسافت و مدیر یکی از بزرگ‌ترین بنیادهای خیریه جهان، چشم به سوی کشورهای کم‌درآمد دوخته است. او با همکاری «سازمان بهداشت پان‌آمریکن» (دفتر منطقه‌ای سازمان جهانی بهداشت در قاره آمریکا) طرحی را آغاز کرده تا داروهای لاغری را با قیمتی بسیار پایین‌تر در اختیار مردم فقیر قرار دهد.
به گفته گیتس، نزدیک به ۷۰ درصد از جمعیت یک میلیارد نفری مبتلا به چاقی در کشورهای کم‌درآمد یا با درآمد متوسط زندگی می‌کنند. در بسیاری از این کشورها، فقر، تغذیه ناسالم، وابستگی به غذاهای فرآوری‌شده ارزان و کم‌تحرکی ناشی از زندگی شهری باعث شده چاقی برخلاف تصور موجود به بیماری فقرا تبدیل شود. در چنین شرایطی، داروهایی که در کشورهای غربی هر نسخه‌شان صدها دلار قیمت دارد، برای اکثریت مردم جهان دست‌نیافتنی است.
بنیاد گیتس با سابقه‌ای طولانی در دسترس‌پذیر کردن داروهای گران، اکنون به سراغ حوزه‌ای رفته که تاکنون بیشتر با لوکس‌گرایی و صنعت زیبایی گره خورده بود. او یادآور شده است که بنیادش پیش‌تر با تولیدکننده‌‌ای هندی، بر سر دارویی به نام «هترو» همکاری کرده تا داروهای ضد اچ‌آی‌وی را با قیمتی کمتر از ۴۰ دلار در سال در اختیار کشورهای فقیر قرار دهد؛ تجربه‌ای که حالا می‌تواند در حوزه داروهای ضدچاقی تکرار شود.
سخنگوی بنیاد گیتس اعلام کرده است که پروژه‌های اولیه در این زمینه آغاز شده و تمرکز نخست بر داروهایی است که برای زنان مبتلا به«دیابت بارداری» مناسب باشند، مشکلی که در کشورهای فقیر به دلیل تغذیه نامناسب و کمبود مراقبت‌های پزشکی، روزبه‌روز شایع‌تر می‌شود. از سال آینده نیز، با پایان یافتن ثبت اختراع ماده موثره سماگلوتاید یا همان ترکیب اصلی داروی ویگووی در چین و هند، امکان تولید نسخه‌های ژنریک فراهم می‌شود و این داروها به زودی در مقیاسی جهانی و با هزینه‌ای بسیار کمتر عرضه خواهند شد.
ورود بنیاد گیتس به عرصه درمان چاقی، گامی تازه در تاریخ فعالیت‌های بشردوستانه اوست؛ چرا که تمرکز اصلی این بنیاد تا امروز بر بیماری‌های عفونی مانند مالاریا و فلج اطفال بوده است. گیتس تاکید کرده است که چاقی هرچند بزرگ‌ترین مشکل کشورهای فقیر نیست، اما به تدریج به تهدیدی فراگیر برای سلامت جهانی تبدیل می‌شود، تهدیدی که اگر مهار نشود تا پایان دهه جاری هزینه‌ای ۳ تریلیون دلاری بر اقتصاد جهان تحمیل خواهد کرد.
طرح متوقف‌شده لندن؛ چاقی علیه بهره‌وری
در آن‌سوی اقیانوس اطلس، بریتانیا سال گذشته شاهد یکی از جنجالی‌ترین ابتکارات سلامت عمومی در دهه‌های اخیر بود: طرحی که قرار بود در آن داروهای چربی‌سوز به افراد بیکار و چاق تزریق گردد تا به گفته طراحان «بدن‌ها سبک‌تر و اقتصاد چابک‌تر» شود. وس استریتینگ، وزیر بهداشت وقت، اعلام کرد هدف از این طرح، بازگرداندن افراد بیکار به بازار کار و افزایش بهره‌وری ملی است. در چارچوب این برنامه، شرکت داروسازی لیلی، سازنده داروی معروف «مانجارو»، متعهد شد بخشی از سرمایه‌گذاری ۲۸۰ میلیون پوندی خود در بریتانیا را به اجرای این طرح اختصاص دهد.
داروی مانجارو که در اصل برای درمان دیابت نوع دوم ساخته شده بود، در آزمایش‌ها توانسته بود وزن بیماران را تا ۲۰ درصد کاهش دهد؛ همین موفقیت موجب شد رسانه‌ها آن را «کینگ‌کنگ داروهای لاغری» بنامند. قرار بود در نخستین مرحله، شهر منچستر به‌عنوان میدان آزمایش انتخاب شود تا داده‌های واقعی از تاثیر دارو بر انگیزه شغلی و بازگشت به کار جمع‌آوری گردد. ایده دولت این بود که کاهش وزن، نه‌تنها سلامت فردی، بلکه روحیه کاری و کارایی اقتصادی را افزایش می‌دهد.
اما این برنامه خیلی زود به دیوار مخالفت‌ها خورد. کارشناسان سلامت نسبت به پیامدهای روانی و فیزیولوژیکی مصرف طولانی‌مدت دارو هشدار دادند و منتقدان سیاسی نیز طرح را «دخالت در زندگی خصوصی شهروندان» دانستند. با تغییر دولت در سال جاری، پروژه تزریق دارو به بیکاران به‌طور کامل متوقف شد، هرچند نتایج مقدماتی از منچستر نشان می‌داد مصرف‌کنندگان دارو به‌طور میانگین ۱۲ درصد از وزن خود را از دست داده‌اند.
در عین حال، گزارش رسمی سرویس ملی سلامت بریتانیا نشان داد که این کشور سالانه بیش از ۱۳ میلیارد یورو برای درمان بیماری‌های مرتبط با چاقی هزینه می‌کند و حدود نیمی از این رقم به ازکارافتادگی یا کاهش بهره‌وری کارکنان مربوط است. به گفته استریتینگ، «افزایش سایز کمربندها، نشانه عقب‌نشینی رونق اقتصادی است»، جمله‌ای که در زمان خود سرخط روزنامه‌ها شد. او چاقی را نه‌فقط تهدیدی برای بدن، بلکه عاملی برای فرسایش روح جمعی و رکود اقتصادی می‌دانست.
تب جهانی داروی لاغری
در سراسر جهان، تب مصرف داروهای تزریقی کاهش وزن به پدیده‌ای اجتماعی و اقتصادی بدل شده که مرزهای بهداشت عمومی، صنعت داروسازی و فرهنگ بدن را درنوردیده است. این موج ابتدا در آمریکا آغاز شد، جایی که تصویر «بدن ساحلی» و وسوسه لاغری سریع، میلیون‌ها نفر را به پرداخت ماهانه بیش از هزار دلار برای تزریق‌هایی واداشت که در اصل برای دیابت طراحی شده بودند. اکنون، همان شور و عطش، اروپا را نیز در برگرفته است؛ قاره‌ای که بیش از نیمی از جمعیت بزرگسال آن با اضافه‌وزن و حدود ۱۷ درصد با چاقی مفرط دست‌به‌گریبان‌اند.
در کمتر از ۳ سال، بازار داروهای لاغری در اروپا از چند ده میلیون یورو به میلیاردها یورو رسیده است. در ایتالیا، هزینه خرید این داروها طی یک سال ۱۰ برابر شد و از ۵۲ میلیون یورو به بیش از ۱۱۵ میلیون رسید. در اسپانیا، فروش نزدیک به نیم میلیارد یورو ثبت شد و در پرتغال تنها طی چهار ماه نخست ۲۰۲۵، بیش از ۲۰ میلیون یورو صرف خرید تزریق‌های لاغری شد.
موج تقاضا چنان فراگیر بوده که در برخی کشورها، از جمله یونان و پرتغال، کمبود عرضه موجب شکل‌گیری بازار سیاه و افزایش نسخه‌های غیررسمی شده است. در آلمان، اگرچه بیمه عمومی داروهای لاغری را به‌عنوان «درمان سبک زندگی» نمی‌پذیرد، اما برآورد می‌شود تا سال ۲۰۳۰ حجم بازار این داروها به بیش از ۷۰۰ میلیون یورو برسد. در فرانسه، هنوز بیمه‌ها از پرداخت هزینه داروهای لاغری سر باز می‌زنند
