فروپاشی امپراتوری مرغ سوخاری و پیتزا در ترکیه
ترکیب مسموم، گسترش بی‌محابا، سوء‌مدیریت و جنایات اسرائیل موجب تعطیلی ۵۳۷ رستوران شد
هفت صبح| در یکی از بزرگ‌ترین شوک‌های اقتصادی در صنعت خرده‌فروشی غذایی خاورمیانه، شرکت «ایش غذا»، اپراتور رسمی رستوران‌های زنجیره‌ای «کی‌اف‌سی» (KFC) و «پیتزا هات» (Pizza Hut) در ترکیه، به دلیل بدهی سنگین و کاهش شدید فروش ناشی از تحریم‌های مردمی، اعلام ورشکستگی کرد. تعطیلی یک‌باره ۵۳۷ رستوران، ۷۰۰۰ کارگر را بیکار کرد و سؤالات عمیقی درباره آینده برندهای غربی در بازارهای حساس سیاسی مطرح ساخت.
پایان راه: سقوط شرکتی که با وام رشد کرد
شرکت «ایش غذا» که از سال ۲۰۲۰ به‌عنوان نماینده اصلی «کی‌اف‌سی» در ترکیه فعالیت می‌کرد و دو سال بعد امتیاز «پیتزا هات» را نیز در اختیار گرفت، ظرف چهار سال تعداد شعب خود را چهار برابر کرد. این رشد شتاب‌زده به طور عمده بر پایه وام‌های بانکی و بدهی‌های خارجی انجام شد؛ بدون آنکه زیرساخت‌های عملیاتی یا مدیریتی متناسب با این توسعه تقویت شده باشد.
در زمان اعلام ورشکستگی در فوریه ۲۰۲۵، بدهی «ایش غذا» از مرز ۷.۷ میلیارد لیر ترکیه (۲۱۴ میلیون دلار) عبور کرده بود. این شرکت نه‌تنها در پرداخت حقوق کارکنان ناتوان شد، بلکه دارایی‌هایش شامل انبارها، تجهیزات و کارخانه‌ها نیز توسط بانک‌ها توقیف شد. بسیاری از کارکنان که ماه‌ها بدون حقوق کار کرده بودند، در برابر دفتر مرکزی شرکت در استانبول تجمع اعتراضی برگزار کردند.
تحریم مردمی، تیغی دولبه برای برندهای جهانی
از اواخر سال ۲۰۲۴، موج گسترده‌ای از تحریم برندهای غربی در ترکیه شکل گرفت؛ واکنشی مردمی به حمایت آشکار شرکت‌های آمریکایی از اسرائیل در جریان جنگ غزه. این جنبش که ابتدا در شبکه‌های اجتماعی آغاز شد، خیلی زود به رفتار خرید مصرف‌کنندگان تسری یافت. برندهایی مانند «کی‌اف‌سی» و «پیتزا هات» که به‌طور مستقیم یا از طریق شرکت مادر خود، «یام برندز» (Yum! Brands)، با آمریکا مرتبط بودند، به‌سرعت به نمادهایی برای تحریم به دنبال اعلام همبستگی مردم ترکیه با مردم مظلوم غزه تبدیل شدند. طبق گزارش منابع داخلی، فروش «کی‌اف‌سی» در ترکیه در بازه اکتبر تا دسامبر ۲۰۲۴ بیش از ۴۰ درصد کاهش یافت. در بسیاری از شهرها، به‌ویژه شهرهای مذهبی یا مناطق دارای گرایشات سیاسی ضد‌غربی هم کاهش فروش به بیش از ۶۰ درصد رسید.
سوء‌مدیریت در قلب بحران
در کنار عوامل اقتصادی و سیاسی، سوء‌مدیریت داخلی یکی دیگر از عوامل اصلی در فروپاشی «ایش غذا» بود. کارکنان سابق این شرکت، مدیران ارشد را به «انتقال منابع شرکت به پروژه‌های غیرمرتبط» متهم کرده‌اند. از جمله این اتهامات، سرمایه‌گذاری در شعب «کریسپی کرم» (Krispy Kreme) در ترکیه، خرید یک ویلای لوکس به ارزش ۵۰ میلیون لیر (حدود ۱.۴ میلیون دلار) برای یکی از مدیران ارشد و انتقال بخشی از سرمایه به کارخانه‌ای در آلمان بود.
همچنین، گزارش‌هایی مبنی بر پرداخت نکردن حق بیمه کارگران، استفاده از سرمایه عملیاتی برای تأمین هزینه‌های شخصی مدیران و بی‌توجهی به هشدارهای تیم مالی در ماه‌های منتهی به فروپاشی منتشر شده است. این ادعاها در حال بررسی قضایی هستند اما نشان می‌دهند که بحران تنها مالی یا سیاسی نبود، بلکه بحران اعتماد، شفافیت و اخلاق مدیریتی نیز در کار بود.
قطع همکاری با شرکت مادر؛ تصمیم استراتژیک یا فشار مالی؟
شرکت «یام برندز» که مالک جهانی برندهای «کی‌اف‌سی» و «پیتزا هات» است، در ژانویه ۲۰۲۵ تصمیم به قطع همکاری با «ایش غذا» گرفت. در بیانیه رسمی، علت این تصمیم «عدم انطباق ایش غذا با استانداردهای عملیاتی بین‌المللی» عنوان شد اما منابع نزدیک به موضوع فاش کرده‌اند که کاهش سودآوری، بدهی فزاینده و آسیب به تصویر برند در ترکیه، از جمله دلایل پشت‌پرده این تصمیم بوده‌اند.
«یام برندز» اعلام کرده است که به دنبال یافتن شریک جدیدی برای فعالیت مجدد در بازار ترکیه است. با این حال، کارشناسان معتقدند بازگشت موفقیت‌آمیز این برندها در کوتاه‌مدت دشوار خواهد بود؛ به‌ویژه در فضایی که تحریم‌ها ادامه دارد و مصرف‌کننده ترکیه‌ای به برندهای بومی یا آسیایی گرایش پیدا کرده است.
پیامدهای گسترده‌تر: آیا سرمایه‌گذاری خارجی در ترکیه ادامه خواهد یافت؟
ورشکستگی «ایش غذا» فقط یک بحران در صنعت غذا نیست؛ بلکه نمادی از خطرات بالقوه سرمایه‌گذاری در بازارهایی است که ثبات سیاسی، شفافیت اقتصادی و پیش‌بینی‌پذیری حقوقی در آنها پایین است. بسیاری از کارشناسان هشدار داده‌اند که این بحران می‌تواند به بی‌اعتمادی بیشتر سرمایه‌گذاران خارجی به بازار ترکیه منجر شود. در همین راستا، برخی برندهای خرده‌فروشی دیگر نیز از کاهش فروش و افزایش هزینه‌های عملیاتی خبر داده‌اند.در صورت تکرار چنین بحران‌هایی، ترکیه ممکن است بخشی از جایگاه خود به‌عنوان مقصد جذاب سرمایه‌گذاری در منطقه را از دست بدهد.
