مرگِ پدرخوانده

روزنامه هفت صبح|  لرد ژاکوب (جیکوب یا یعقوب)، بزرگ خاندان روچیلد (روتشیلد)، روز دوشنبه هفته پیش در ۸۸سالگی درگذشت. مرگ او باعث شده که باز هم پرونده نفوذ اقتصادی و سیاسی این خاندان قدیمی و مهم در تاریخ اروپا باز شود. مخصوصا باتوجه به اینکه این خاندان در شکل‌گیری رنج ۷۵ساله خاورمیانه یعنی شکل‌گیری دولت یهود در سرزمین فلسطین، نقش اساسی داشتند. کسی که روز دوشنبه مرده چه کسی بوده؟ از این خانواده چه می‌دانیم و نسبت آن‌ها با اسرائیل چیست؟

یک: خانواده روچیلد یک خانواده یهودی اشکنازی هستند. حق دارید بدانید که اشکنازی یعنی چه. پس بحث در مورد روچیلدها را در همین جمله متوقف می‌کنیم. و پرانتزی باز می‌کنیم که ببینیم اشکنازی‌ چیست.

دو: جهان این روزها حدود ۱۶میلیون یهودی دارد. حدود ۶و‌نیم‌میلیون نفر از آن‌ها در سرزمین‌های اشغالی زندگی می‌کنند و ۵‌و‌نیم میلیون‌نفر در آمریکا. ‌میلیون نفر باقی‌مانده هم در بقیه کشورهای جهان. این یهودیان، مدعی هستند که از سرزمین اصلی‌شان که همان اسرائیل باشد، آواره شده‌اند. در آوارگی، یهودیان به سه دسته بزرگ تقسیم می‌شوند: اشکنازی، سفاردی و مزراحی. اشکنازی‌ها که بزرگ‌ترین گروه هستند و جمعیت‌شان تا حدود ۱۱میلیون نفر از آن ۱۶میلیون نفر تخمین‌زده شده است؛ یهودیانی هستند که در کشورهای غربی و به‌طور مشخص در اروپا دوران آوارگی خود را گذراندند. سفاردی‌ها بیشتری در کشورهای حاشیه مدیترانه ساکن بودند و مزراحی‌ها هم در کشورهای خاورمیانه و آسیایی مثل ایران؛ بنابراین خانواده روچیلدها یک خانواده یهودی – اروپایی هستند. 

سه: این خانواده اصالتا متعلق به آلمان و شهر فرانکفورت است. نام خانواده به سنت آن زمان آلمان از خانه‌ای به ارث رسیده که آن‌ها در آن زندگی می‌کردند. خانه‌ای که یک نشان سپر (سرخ) داشته است. اولین کسی که به نام روچیلد ثبت شده در سال‌۱۵۷۷ به دنیا آمده ولی شهرت این خانواده مربوط به نیمه قرن هجدهم است. 

چهار: در آن زمان یعنی سال‌۱۷۶۰، مایر آمشل روچیلد (متولد سال‌۱۷۲۴)، تجارت خود را در صنعت بانکداری تاسیس می‌کند و آن را از طریق پنج پسر خود به جز فرانکفورت به چهار شهر اروپایی دیگر یعنی لندن، پاریس، وین و ناپل گسترش می‌دهد. به این ترتیب آن‌ها در قرن نوزدهم به ثروتمندترین خانواده در جهان تبدیل می‌شوند، اما این سمت را در حال حاضر در اختیار ندارند. در‌ حال حاضر ثروتمندترین خانواده در جهان خانواده والتون در آمریکاست که حدود ۲۲۵میلیارد دلار ثروت دارند. این در حالی است که حداکثر ثروت خانواده روچیلد در حال حاضر بین یک تا یک‌و‌نیم‌میلیارد دلار تخمین زده می‌شود. 

پنج: اما این خانواده در اوج ثروت و قدرت خود، یکی از اصلی‌ترین حامیان ایده صهیونیسم یا به‌عبارتی تشکیل دولت یهود در سرزمین فلسطین بودند که نخستین‌بار به شکل مدون توسط هرتزل در سال‌۱۸۹۶ در کنفرانسی در شهر وین بیان شد. بیانیه بالفور، که دولت بریتانیا در سال۱۹۱۷ میلادی و در خلال جنگ جهانی اول، برای اعلام حمایت از آن طرح صادر کرد؛ در واقع نامه‌ای بود که در ۲‌نوامبر آن سال، آرتور جیمز بالفور، خطاب به لرد روچیلد، صادر شده بود.  

شش: این آقای لرد روچیلد، والتر نام داشت و متولد سال‌۱۸۶۸ بود. او دومین بزرگ خاندان شعبه لندن این خانواده بود. او برادری داشت به نام چارلز که اگرچه ۹ سال از او کوچک‌تر بود ولی چهارده سال زودتر از او فوت کرد. بنابراین لقب بزرگ خاندان این خانواده پس از او به برادرزاده او یعنی ویکتور رسید. ویکتور آن‌طور که از تاریخ برمی‌آید مخالف ایده صهیونیسم بود و برای همین مثلا موافق کمک مالی به پناهندگان یهود نبود. 

هفت: آیا ممکن است یک یهودی صهیونیست نباشد؟ بله. در واقع همه یهودیان به بازگشت به سرزمین مقدس یا موعود باور دارند ولی برخی از آن‌ها معتقدند تشکیل دولت یهود پیش از دوران آخرالزمان، دخالت در کار خداست. این خداست که باید زمینه این دولت را مهیا کند، نه اینکه یهودیان خود برای تشکیل آن دست به کار شوند. البته همین آقای ویکتور که می‌گوییم با ایده تشکیل دولت یهود همراه نبوده و در سال‌۱۹۷۱ یک مدرک افتخاری از دانشگاه تل‌آویو برای تلاش‌هایش برای توسعه علم، آموزش و اقتصاد از دانشگاه تل‌آویو دریافت کرد و کمی بعد هم از دانشگاه عبری اورشلیم (بیت‌المقدس) مورد تقدیر قرار گرفت.  

هشت: این آقای ویکتور علاقه زیادی به ثروت نداشت و به شکلی عجیب عضو حزب کارگر انگلستان بود، اما در میان فرزندان او فردی بود که بسیار در امور مالی باهوش بود و او ژاکوب (جیکوب یا یعقوب) نام داشت که در سال‌۱۹۳۶ متولد شد. در واقع هوش این فرزند آنقدر در زمینه مالی بالا بود که پدرش می‌گفت برخی وقت‌ها شک می‌کنم که او بچه من باشد!

9 : ویکتور‌۱۳ سال بعد از ازدواج اولش و هشت سال بعد از تولد ژاکوب از مادر او طلاق گرفت و به سراغ زندگی خودش رفت. به این ترتیب ژاکوب تحت تربیت مادر قرار گرفت و برای همین روحیه هنری پیدا کرد. مادر او باربارا نام داشت و مادر مادرش (مادربزرگ ژاکوب)، دخترعموی یکی از بنیانگذاران حلقه روشنفکری بلومزبری بود که افراد شاخصی چون ویرجینیا وولف در آن حضور داشتند.

به این ترتیب او هوش تجاری خانواده پدری را با حس زیبایی شناختی و ارتباطات خانواده مادری با هنرمندان و روشنفکران بزرگ ترکیب کرد. با این حال در این مسیر همه‌چیز هم وفق مرادش نبود. در دوران کودکی مدتی به فلج اطفال مبتلا شد و زندگی‌نامه نویسش در فایننشال تایمز می‌گوید در دهه‌۱۹۵۰ که در کالج ایتون دانشگاه آکسفورد درس می‌خواند مورد حملات یهودستیزانه هم قرار می‌گرفت. 

10: اما در کل اوضاع خوب بود. او عضوی از خانواده روچیلد بود و به این ترتیب در بانک خانوادگی شروع به کار کرد و در اوایل دهه‌۱۹۶۰ ازدواج کرد. حدود 10سال بعد او تلاش کرد که سرمایه‌گذاری‌های متفاوتی را آغاز کند، اما با مخالفت پسرعمویش روبه‌رو شد و در این جنگ خانوادگی پدرش نیز به او اعتماد نکرد و به این ترتیب ژاکوب شکست سختی خورد، اما از ۱۹۸۰ بخشی از سهام خود را فروخت و با سرمایه‌ای معادل 6/6میلیون پوند در آن زمان که می‌شود حدود ۲۴۸میلیون پوند فعلی شرکتی را راه‌اندازی کرد و وارد حوزه سرمایه‌گذاری‌های جسورانه شد. همزمان او سرمایه‌گذاری‌های مختلفی در حوزه هنری کرد و رئیس هیات‌امنای گالری ملی بریتانیا هم شد. 

11 : و البته نباید از یاد برد که او از همان زمان تا ۲۰۱۸، آن‌طور که گفتند به عنوان یک «حامی پرشور» در اسرائیل هم فعال بود و ساختمان کنست، پارلمان رژیم اشغالگر، دادگاه عالی این رژیم و ساختمان جدید کتابخانه ملی اسرائیل که سال گذشته تکمیل شد با بودجه تامین شده توسط او ساخته شد.

12: ماه می سال پیش، ژاکوب در یکی از عمارت‌های قرن نوزدهمی خود در باکینگهام‌شر، شهری کوچک در جنوب شرقی فرانسه یک میهمانی نهار به‌مناسبت صدمین سالگرد تولد هنری کیسینجر، وزیر امور خارجه سابق ایالات‌متحده گرفت که در آن افراد شاخصی حضور داشتند. از تونی بلر و جان میجر، نخست وزیران سابق بریتانیا گرفته تا غول‌های رسانه‌ای مثل روبرت مرداک و مایکل بلومبرگ. حالا اما هر دو یعنی هم ژاکوب روچیلد و هم هنری کسینجر به آن جهان رفتند و به عقوبت آنچه کردند، دچارند. 

13: جسد ژاکوب در یک تشییع جنازه خصوصی کوچک در گورستان یهودیان ویلزدن، در شمال غربی لندن به سنت یهودی دفن شده و مراسم توسط خاخام اعظم بریتانیا و کشورهای مشترک‌المنافع اجرا شده است. او چهار فرزند داشت. همسرش در سال‌۲۰۱۹ مرد و ژاکوب رابطه خوبی با تنها پسرش که حالا وارث عنوان بزرگ این خاندان خواهد بود، نداشت و ظاهرا به‌همین دلیل دخترش، هانا متصدی ثروت او خواهد شد که نزدیک به ۲۵۰‌میلیون پوند ارزیابی شده است. گفته‌اند که در حدود یک‌دهه گذشته تا حدودی با پسرعموی خود که بر سر تجارت بانکی اختلاف داشتند، آشتی کرده ولی چیزهای بزرگ‌تری از این قهرها وجود دارد که او باید برای آن جواب بدهد؛ از جمله هفتاد‌و‌پنج سال اشغالگری که او و خانواده‌اش هم سهم بزرگی در آن داشتند و دارند.