غزه در محاصره‌‌ آوار، ویرانی و خاکستر

هفت صبح| بیش از دو سال از آغاز نسل‌کشی اسرائیل در نوار غزه گذشته است. سرزمینی که زمانی پرجمعیت‌ترین منطقه ساحلی فلسطین بود، اکنون به‌تمامی ویران، از درون متلاشی و از بیرون محاصره شده است. نوار باریکی که روزی با بازارها و محله‌های سرزنده شناخته می‌شد، امروز بیش از هر زمان دیگری شبیه صحنه‌ای از پایان جهان است. نیمه‌ای از جمعیتش آواره، محله‌هایش مسطح، نهادهای خدماتی در آن ویران و اقتصادش در فروپاشی مطلق به سر می‌برد. از این رو، کارشناسان هشدار می‌دهند که مسیر بازسازی غزه دهه‌ها طول خواهد کشید و برای تحقق به میلیاردها دلار نیاز دارد.

 گزارشی از ویرانی مطلق

براساس گزارش جامع ارزیابی خسارات و نیازهای فوری غزه و کرانه باختری که در فوریه از سوی بانک جهانی، اتحادیه اروپا و سازمان ملل متحد منتشر شد، برآورد می‌شود بازسازی کامل این منطقه دست‌کم، بیش از ۵۳ میلیارد دلار هزینه در پی داشته باشد. از این رقم، ۲۰ میلیارد دلار مربوط به نیازهای فوری ۳ سال نخست است. ارزیابی یادشده که دوره اکتبر ۲۰۲۳ تا ژانویه ۲۰۲۵ را دربرمی‌گیرد، خسارات فیزیکی را حدود ۲۹.۹ میلیارد دلار و زیان‌های اقتصادی و اجتماعی را حدود ۱۹.۱ میلیارد دلار اعلام کرده است. برخی برآوردهای مستقل اما رقم واقعی را حتی بالاتر از این می‌دانند. دفتر رسانه‌ای غزه در بیانیه‌ای رسمی اعلام کرده است که تنها در بخش‌های حیاتی، خسارات اولیه بیش از ۷۰ میلیارد دلار برآورد می‌شود و خواستار طرحی اضطراری برای آغاز بازسازی شده است.

مسکن؛ قربانی نخست جنگ

براساس گزارش‌های رسمی، بخش مسکن بیشترین میزان ویرانی را متحمل شده است. در گزارش‌ها آمده است که ۳۰ درصد از کل هزینه بازسازی، یعنی  رقمی بالغ بر ۱۵.۲ میلیارد دلار، به احیای خانه‌ها اختصاص دارد. در سه سال نخست، نیازهای فوری این بخش حدود ۳.۷ میلیارد دلار تخمین زده شده و در بلندمدت، بازسازی کامل خانه‌های ویران‌شده به ۱۱.۴ میلیارد دلار خواهد رسید. به گفته کارشناسان، حدود ۵۳ درصد از کل خسارات جنگ به بخش مسکن وارد آمده است. سخنگوی سازمان ملل، استفان دوجاریک، بااستناد به داده‌های دفتر هماهنگی امور بشردوستانه گفته است که از اکتبر ۲۰۲۳ تاکنون بیش از ۸۱ هزار واحد مسکونی آسیب دیده است. همچنین آژانس امداد و کار سازمان ملل برای پناهندگان فلسطینی اعلام کرده که اسرائیل ۹۲ درصد خانه‌های فلسطینی در غزه را نابود کرده است.

 سلامت؛ سیستمی در مرز فروپاشی

بر اساس برآورد سازمان جهانی بهداشت، بازسازی بخش سلامت در غزه بیش از ۷ میلیارد دلار هزینه خواهد داشت. ارتش اسرائیل تاکنون ۷۷۸ حمله به مراکز درمانی انجام داده که در نتیجه، ۳۴ بیمارستان، ۹۱ مرکز بهداشت و ۲۱۰ آمبولانس از کار افتاده‌اند. دفتر هماهنگی امور بشردوستانه گزارش داده است که بیش از نیمی از ۲۲۸ مرکز درمانی و بیمارستان غزه از کار افتاده‌اند و تنها یک‌سوم از ۱۷۶ مرکز بهداشت اولیه به‌طور ناقص فعال‌اند. افزون بر این، از آغاز حملات در اواخر ۲۰۲۳ تاکنون، بیش از ۱۷۰۰ کادر درمانی جان خود را از دست داده‌اند.

  نسلی بدون کلاس درس

براساس گزارش‌ها، بازسازی آموزش و پرورش در غزه در بازه‌ای پنج‌ساله حدود ۳.۸ میلیارد دلار نیاز دارد. از این رقم، ۲.۶ میلیارد دلار به تأمین امکانات آموزشی موقت، از جمله چادرها و سازه‌های پیش‌ساخته اختصاص دارد تا کلاس‌های درس برای کودکان آواره دوباره شکل بگیرد. در میان‌مدت، حدود ۱.۲ میلیارد دلار نیز صرف بازسازی مدارس و دانشگاه‌های تخریب‌شده، تقویت زیرساخت دیجیتال و افزایش تاب‌آوری نظام آموزشی خواهد شد.

به گزارش یونسکو، تا ژوئیه ۲۰۲۵، ۹۷ درصد مدارس غزه در سطوح مختلف آسیب دیده‌اند و از میان ۵۶۴ مدرسه، ۵۱۸ واحد به بازسازی کامل یا اساسی نیاز دارد. طبق آمار سازمان ملل، از آغاز حملات ۱۷ هزار و ۲۳۷ دانش‌آموز، ۱۲۷۱ دانشجو و ۹۶۷ معلم و کارمند آموزشی جان خود را از دست داده‌اند. در حال حاضر نزدیک به ۶۶۰ هزار کودک از تحصیل بازمانده‌اند، نسلی که آینده‌اش در میان ویرانه‌ها گم شده است.

 غزه در تاریکی

بر اساس گزارش‌ها، نیازهای کوتاه‌مدت بخش انرژی حدود ۳۶۵ میلیون دلار برآورد شده است تا دست‌کم روزانه ۳۲۲ هزار لیتر سوخت دیزل برای ژنراتورهای بیمارستان‌ها، تأسیسات آب و تولید غذا تأمین شود. در افق بلندمدت، برای بازسازی شبکه برق، اتصال خطوط انتقال بین‌المللی و توسعه انرژی خورشیدی، ۱.۱ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری لازم است. هدف این است که ۱۲۰ مگاوات از طریق خطوط آی‌ای‌سی‌، ۷۰ مگاوات از نیروگاه مرکزی غزه (GPP) و ۶۷ مگاوات از سامانه‌های خورشیدی تأمین شود. پیش از جنگ نیز، غزه تنها ۳۵ درصد از نیاز برق خود را تأمین می‌کرد و خاموشی‌های مکرر زندگی روزمره مردم را فلج کرده بود.

 آب، فاضلاب و بهداشت

از هفتم اکتبر ۲۰۲۳، حملات اسرائیل همه تأسیسات آب و فاضلاب غزه را نابود کرده است. بازسازی این بخش حدود ۲.۷ میلیارد دلار نیاز دارد. در کوتاه‌مدت، حدود ۶۶۴ میلیون دلار برای تأمین آب آشامیدنی، تعمیر اضطراری خطوط و سیستم‌های تصفیه، توزیع آب با تانکر و بطری و تأمین اقلام بهداشتی اختصاص یافته است. در بلندمدت، ۲ میلیارد دلار دیگر برای ایجاد شبکه‌های مقاوم، توسعه سامانه‌های نمک‌زدایی و بازچرخانی آب هزینه خواهد شد. طبق گزارش کارشناسان سازمان ملل در ژوئیه ۲۰۲۵، ۸۹ درصد زیرساخت‌های آب و فاضلاب غزه تخریب شده و بیش از ۹۰ درصد خانوارها با کمبود شدید آب مواجه‌اند.

مین‌ها، اجساد و محاصره مصالح

مسیر بازسازی غزه با موانع بسیاری روبه‌روست. هنوز حدود ۳۰ درصد بمب‌ها منفجر نشده‌اند و خطر مرگ و انفجار در هر گام وجود دارد. افزون بر آن، هزاران جسد هنوز زیر آوار مانده است. از سوی دیگر، کنترل کامل ورود مصالح و تجهیزات سنگین در دست اسرائیل است. براساس گزارش سازمان ملل، اگر محدودیت‌ها ادامه یابد، پاکسازی آوارها ۱۴ سال و ساخت خانه‌های جدید ۸۰ سال زمان خواهد برد.

   میراث فرهنگی؛ قربانی خاموش

حدود ۵۳ درصد از آثار و محوطه‌های تاریخی و فرهنگی غزه آسیب دیده یا ویران شده‌اند و مجموع خسارات این بخش حدود ۱۲۰ میلیون دلار برآورد می‌شود. در میان این آثار، ۲۷ درصد دارایی‌های فرهنگی مهم، از جمله مکان‌های باستانی و بناهای تاریخی، به کلی نابود شده‌اند. برای محافظت اضطراری از آثار آسیب‌دیده در یک‌ونیم سال آینده، ۴۸ میلیون دلار بودجه لازم است و برای بازسازی کامل و مرمت پایدار، ۱۴۴ میلیون دلار دیگر نیاز خواهد بود.