دست‌های خالی کوه جادو
اجلاس جهانی ناامیدکننده داووس و دنیایی که به استقبال روزهای تلخ می‌رود.
روزنامه هفت صبح| هر سال در این ایام، داووس در کوه‌های آلپ سوئیس میعادگاه اربابان سیاست و اقتصاد و مدیران بانکی و مالی جهان است؛ با این قول و قرار و مدعا که شرایط اقتصاد و زندگی در جهان را بهبود ببخشند و دنیا را به محل بهتری برای سکونت بشر تبدیل کنند. داووس مهد ورزش اسکی سوئیس است و معروف به اینکه در میان شهرهای اروپا در بالاترین ارتفاع واقع شده است.
توماس مان، نویسنده نامدار آلمانی، در همین محل اقامت داشت و ایده‌ها و انگیزه‌های رمان معروف «کوه جادو» را از همین اقامت در داووس گرفته است. در این رمان، مهندسی جوان و ساده‌لوح به اسم هانس کاستورپ برای ملاقات با عموزاده بیمار خود، یواخیم زیمسن، به آسایشگاه بین‌المللی برگوف در ارتفاعات کوه‌های سوئیس در نزدیکی داووس می‌رود.
خود هانس در آنجا ابتلایش به بیماری سل تشخیص داده می‌شود و سفری که قرار بود حداکثر چند هفته به طول بینجامد، به اقامتی چند ماهه و سپس چندساله تبدیل می‌شود. توماس مان در بخش ماقبل آخر فصل پایانی رمان، صحنه‌ای را تصویر می‌کند از فضایی متشنج که در میان بیماران برخاسته از خانواده‌های اشرافی و ثروتمند رمان حاکم است و میل به بحث و جدل و خشم و درگیری غلبه دارد.
این شخصیت‌ها در وجه عمده وضعیت سیاسی و اجتماعی قبل از جنگ جهانی اول را بازتاب می‌دهند و تنها غرش سلاح‌ها در شروع این جنگ آنها را دوباره به عالم واقعیت برمی‌گرداند. 100 سال پس از انتشار رمان کوه جادو، گردآمدگان در اجلاس داووس در شرایط مشابهی به‌سر می‌برند.
منتقدان به متناسب نبودن رابطه هزینه-فایده برگزاری این اجلاس انتقاد دارند و با اشاره به تأمین هزینه‌های آن از سوی دست‌کم هزار شرکت و مؤسسه اقتصادی جهان، بحث‌ها و رایزنی‌های داووس را هم به‌طور عمده در خدمت منافع ارباب اقتصاد و یافتن راه‌حل‌ها برای افزایش سود و گسترش این شرکت‌ها تلقی می‌کنند. تظاهرات مخالفان اجلاس هم هر سال بخشی از حاشیه این اجلاس است.
امسال هم حدود سه هزار نماینده از گستره سیاست و اقتصاد و علم برای شرکت در همایش جهانی اقتصاد به داووس رفته‌اند. برخلاف دهه‌های گذشته اما اجلاس داووس در این سال‌ها به جای بحث و رایزنی درباره تسریع و تکمیل جهانی‌سازی و رونق بخشیدن به اقتصاد و پیشرفت و نیز ترسیم افق‌های بهتر، محلی برای ابراز نگرانی‌ها از روندهای منفی مربوط به کرونا، تشدید بحران‌های ژئوپلتیک یا خوب و بدِ فعل و انفعالات معکوس در جهانی‌سازی و نیز راه‌های کم‌کردن پیامدهای منفی این روندها است.
حالا حضور کسانی در اجلاس داووس غلبه دارد که ابایی ندارند از سیاست‌های حمایتگرانه اقتصادی در کشورها دفاع کنند و خواهان کاهش سطح تجارت آزاد یا برعکس‌کردن روندهای جهانی شدن هستند. در همین چارچوب، اکنون به جای بحث درباره رشد اقتصادی و نوآوری‌های فنی و علمی، گفت‌وگوها به‌طور عمده حول تقویت دفاع و امنیت در گستره‌های مختلف دور می‌زند و داووس بیش از پیش مؤلفه‌هایی از کنفرانس امنیتی مونیخ را پیدا کرده که آن هم سالانه در همین ایام برگزار می‌شود.
در مورد مسائل امنیتی، اجلاس داووس مانند اجلاس امنیتی مونیخ هدف خود را این می‌داند که راه‌حل‌هایی برای «برخورد مؤثر» با شماری از تهدیدات امنیتی ارائه کند، ازجمله در زمینه جنگ میان روسیه و اوکراین، جنگ اسرائیل در غزه و نیز عملیات حوثی‌ها علیه کشتیرانی در دریای سرخ و… .
تا آنجا که به جنگ اوکراین برمی‌گردد، داووس در روز پیش از افتتاح رسمی همایش جهانی اقتصاد شاهد برگزاری چهارمین نشست صلح اوکراین بود که خود ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین هم در آن حضور داشت. سه دور قبلی این نشست‌ها در کپنهاگ، جده و مالت برگزار شده و هدف از آنها کسب حمایت برای طرح صلح پیشنهادی زلنسکی است.
در اجلاس چهارم صلح اوکراین در داووس، مشاوران امنیت ملی از ۹۰ کشور شرکت داشتند و دوباره طرح زلنسکی موضوع گفت‌وگو بود. این در حالی است که در عرصه کارشناسی تحقق این طرح که بر خروج کامل روسیه از همه اراضی اوکراین، تشکیل دادگاه بین‌المللی برای محاکمه رهبران کرملین به‌دلیل جنایات جنگی و ارائه تضمین امنیتی به اوکراین ناظر است، کمتر واقعی تلقی می‌شود؛ به‌خصوص که در عرصه میدانی جنگ حالت فرسایشی پیدا کرده و تهاجم اوکراین نتیجه مطلوب را به بار نیاورده است.
در زمینه بحران غزه بحث‌ها به فشردگی بحث جنگ اوکراین نبود، هرچند اسحاق هرتسوگ، رئیس‌جمهور اسرائیل هم در اجلاس حضور داشت. حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران که در این اجلاس حضور داشت، تاکید کرد: «اگر نسل‌کشی در غزه پایان یابد، بقیه بحران‌ها و حمله‌ها در منطقه نیز پایان خواهد یافت». اما شواهد و قرائن نشان می‌دهد که این جنگ قرار نیست به این زودی‌ها متوقف شود و آمریکا نیز همچنان از آتش‌بس در غزه حمایت نمی‌کند..
در سمت دیگر ماجرا، آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا که او نیز در این اجلاس حضور داشت، راه‌حل را در تشکیل کشور مستقل فلسطین دانست، گزاره‌ای که بلافاصله مورد انتقاد بنیامین نتانیاهو قرار گرفت و اینطور که پیداست، خط بطلانی روی این راه‌حل نیز کشیده شد.
با این حساب می‌توان گفت تبدیل این اجلاس سیاسی به اجلاس امنیتی، نه‌تنها هیچ سودی در‌برنداشت بلکه به محلی برای نمایش بیش از پیش تشتت آرا و نظرات متضاد و متناقض کشورهای مختلف به منطور حل و فصل معضلات و مشکلات موجود در جهان بدل شد و خبر از تعمیق این بحران‌ها در آینده‌ای نه‌چندان دور داشت.
برخی معتقدند برخلاف تعارفات متداول بین آمریکا و چین در این اجلاس، دیر یا زود این دو کشور هم بر‌سر تایوان با یکدیگر سر‌شاخ خواهند شد و جنگ این دو ابرقدرت از یک سو و شمارش معکوس برای آغاز جنگ میان روسیه و یکی از کشورهای عضو ناتو از سوی دیگر، جهان را دیر یا زود به جنگی بزرگ‌تر خواهد کشاند و از این واقعه شوم و تلخ، گریزی نیست. (فردا)
