مرزهای آرام و آتشی پنهان| نگاهی به جزئیات پیمان آتش‌بس میان پاکستان و افغانستان
آیا آتش‌بس پاکستان و افغانستان در سایه شک و تردیدهای متقابل دوام خواهد یافت؟
هفت صبح| پس از گذشت یک هفته از درگیری‌های مرگبار در طول ۲۶۰۰ کیلومتر مرز میان دو همسایه ایران، اسلام‌آباد و کابل بر‌سر «آتش‌بس فوری» توافق کردند. این در حالی است که روابط میان آن‌ها از زمان بازگشت طالبان به قدرت در سال ۲۰۲۱ به پایین‌ترین حد خود رسیده بود. وزارت خارجه قطر اعلام کرد طرفین پس از مذاکراتی در دوحه، متعهد شدند مبارزه را متوقف کنند و در مسیر «صلح و ثبات پایدار» گام بردارند.
نگاهی به جزئیات پیمان آتش‌بس
در بیانیه رسمی وزارت خارجه قطر آمده است که طرفین بر آتش‌بس فوری و ایجاد مکانیزم‌هایی برای تحکیم صلح و ثبات میان دو کشور توافق کردند. همچنین تصریح شد که جلسات پیگیری در روزهای آینده برگزار خواهد شد تا پایداری آتش‌بس تضمین شود و اجرای آن به‌طور قابل اعتماد و پایدار راستی‌آزمایی شود.خواجه آصف، وزیر دفاع پاکستان، در پیام خود در شبکه ایکس تصریح کرد: «تروریسم فرامرزی از خاک افغانستان بلافاصله متوقف خواهد شد.
هر دو کشور حاکمیت و تمامیت ارضی دیگری را محترم می‌شمارند.» وی افزود که جلسه بعدی هیئت‌ها در شهر استانبول ترکیه در تاریخ ۲۵ اکتبر برگزار خواهد شد تا «مسائل را به تفصیل بررسی» کند. اسحاق‌دار، معاون نخست‌وزیر و وزیر خارجه پاکستان، این آتش‌بس را «گام نخست در مسیر درست» توصیف کرد و نوشت: «ما منتظر مکانیزم نظارتی ملموس و قابل‌راستی‌آزمایی هستیم تا در نشست ترکیه موضوع تروریسم منشأ گرفته از خاک افغانستان را دنبال کند. اهمیت دارد که تلاش‌ها برای جلوگیری از هرگونه قربانی بیشتر به کار گرفته شود.»
از سوی طالبان، ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی دولت موقت افغانستان، اعلام کرد که براساس این توافق، «طرفین تعهد مشترک خود به صلح، احترام متقابل و حفظ روابط همسایگی قوی و سازنده را تصدیق کردند.» و افزود: «دو طرف متعهد شدند مسائل از طریق گفت‌وگو حل شود. مقرر شده است هیچ‌کدام اقدامات خصمانه علیه دیگری اتخاذ نکنند و از گروه‌هایی که حمله علیه دولت پاکستان می‌کنند، حمایت نکنند.» همچنین گفته شد که استفاده از خاک افغان جهت حمله به هر کشور دیگری ممنوع خواهد بود.
با این حال، نظرات تحلیلگران چندان خوشبینانه نیست. الیزابت ثرلکِلد، مدیر برنامه جنوب آسیا در مرکز استیمسون، اظهار داشت: «بازیگران متعددی در صحنه هستند؛ نیروی طالبان پاکستان و دیگر گروه‌های مرتبط با آن در این مذاکرات حضور نداشتند، بنابراین لزوما مشمول این توافق نیستند.» وی افزود کنترل این گروه‌ها برای طالبان به‌ویژه با وجود مرز فوق‌العاده نفوذپذیر، بسیار دشوار خواهد بود.
چرا پاکستان طالبان را مقصر می‌داند؟
پاکستان انتظار دارد طالبان گروه‌های مسلح مانند تی‌تی‌پی یا همان گروه تحریک طالبان و دیگران را که به انجام حملات در خاک پاکستان متهم می‌شوند، مهار کند. حملات مسلحانه توسط تی‌تی‌پی و ارتش آزادی‌بخش بلوچستان که در استان غنی از منابع بلوچستان فعالیت می‌کند، طی سال‌های اخیر افزایش چشمگیری یافته است.
در سه‌ماهه اول امسال، دست‌کم ۲۴۱۴ کشته در این مناطق ثبت شده است. روابط اسلام‌آباد و طالبان که زمانی بر سر امنیت منطقه‌ای مشترک بودند، رو به تیرگی گذاشته است و پاکستان می‌گوید افغانستان به تی‌تی‌پی پناه می‌دهد، ادعایی که کابل آن را رد کرده است. جاوید الرحمن، روزنامه‌نگار پاکستانی، گفت: «تی‌تی‌پی از خاک افغانستان استفاده می‌کند و دولت طالبان در کنترل آن ناکام مانده است.» وی افزود پاکستان در مذاکرات دوحه به صراحت گفته است که تروریسم فرامرزی از افغانستان را تحمل نخواهد کرد.
حزب طالبان افغانستان نیز با انتشار پیامی تأکید کرد که «خاک افغانستان برای حمله علیه هیچ کشور دیگری استعمال نخواهد شد. این موضع همیشگی امارت اسلامی است.» اسلام‌آباد همچنین خواستار جلوگیری از احیای شبکه‌های ضدپاکستان در افغانستان است که آن را تهدیدی برای ثبات خود و استراتژی منطقه‌ای گسترده‌تر می‌داند. یک تحلیلگر سیاسی در کابل، عبدالله بهیر، این عملیات بمباران افغانستان و کشته شدن غیرنظامیان را مدل مشکل‌ساز خواند و پرسید: «چرا بیاییم فرض کنیم طالبان در قبال تی‌تی‌پی مسئولیت دارد؟ تأثیر بر گروه مستقل با کنترل آن متفاوت است.
چرا حملات در داخل پاکستان افزایش یافته است؟
اسلام‌آباد زمانی از بزرگ‌ترین حامیان طالبان پس از کودتای ۲۰۰۱ بود و متهم به فراهم کردن پناهگاه برای طالبان در طول جنگ ۲۰ ساله شد، اما اکنون با افزایش حملات داخلی مواجه است. طبق گزارش‌ها، تی‌تی‌پی بیش از ۶۰۰ حمله علیه نیروهای پاکستانی در سال اخیر انجام داده است.
همچنین مرکز تحقیق و مطالعات امنیتی پاکستان گزارش داده است که خشونت در سه‌ماهه اول امسال نسبت به سال گذشته ۴۶ درصد افزایش داشته است. تی‌تی‌پی از دهه ۲۰۰۰ فعال بوده و در دسامبر ۲۰۱۴ در حمله‌ای در مدرسه دولتی ارتش پیشاور بیش از ۱۳۰ دانش‌آموز را کشت. این گروه در پاکستان ممنوع است و توسط ایالات متحده، گروه تروریستی خوانده شده است. نیروهای پاکستانی چندین عملیات علیه این گروه انجام داده‌اند، اما به‌دلیل حرکت آزادانه نیروها در مرزهای نفوذپذیر با افغانستان، دستیابی به هدف دشوار بوده است.
این گزارش نشان می‌دهد که با وجود توافق آتش‌بس میان اسلام‌آباد و کابل امکان دارد نور امیدی برای کاهش تنش روشن شود، اما پیچیدگی‌های منطقه، حضور گروه‌های مستقل و مرزهای نفوذپذیر، برگ‌برنده ثبات نیستند. باید دید آیا این پیمان می‌تواند از گسستگی‌ها بگذرد و به صلحی پایدار میان دو همسایه برسد.
