بحران؛ بیخ گوش صندوق‌های اهرمی| صفر شدن قیمت بعضی از صندوق‌های اهرمی و انحلال آنها
صندوق‌های سرمایه‌گذاری اهرمی با حباب منفی به ورشکستگی نزدیک‌تر می‌شوند
هفت صبح| تنها 25درصد کاهش بیشتر می‌تواند به معنای پایان عمر کوتاه‌مدت صندوق‌های سرمایه‌گذاری اهرمی در بازار سرمایه ایران باشند. این صندوق‌ها با توجه به ماهیتی که دارند، ریسک بسیار بالایی را متوجه حال سهامداران می‌کنند. تا وقتی بورس صعودی بود، این صندوق‌ها توانستند سود چند برابری به سرمایه‌گذاران برسانند، اما حالا که روند بورس نزولی شده و هر روز شاهد از دست رفتن ارزش سهام شرکت‌ها هستیم، این صندوق‌ها می‌توانند بحرانی جدی برای سرمایه‌گذارانشان خلق کنند. بحرانی که در سناریو‌های بدبینانه می‌تواند به صفر شدن سرمایه آنها منجر شود. حالا که این صندوق‌ها بعد از ماه‌ها حباب قیمت خود را از دست داده و با قیمتی پایین‌تر از NAV معامله می‌شوند، نگرانی‌ها ممکن است بیش از گذشته جدی باشند.
بازدهی صندوق‌های اهرمی در یک ماه گذشته
حدود یک ماه از زمان شروع روند نزولی بازار سرمایه می‌گذرد. در مدت یک ماه گذشته شاخص کل با کاهش 10درصدی یا به طور دقیق‌تر، 9/35درصد، از دو میلیون و 209هزار واحد به دو میلیون و دو هزار واحد رسیده است. اما در همین حال، صندوق‌های اهرمی بین 20 تا 30درصد و بعضا بالای 30درصد ارزش خود را از دست داده‌اند. از بین هفت صندوق اهرمی فعال در بازار، صندوق جهش بیشترین کاهش قیمت را در یک ماه گذشته تجربه کرده و حدود 31/75درصد ارزش خود را از دست داده است.
صندوق تازه تاسیس بیدار و صندوق اهرم به عنوان بزرگترین صندوق اهرمی، دیگر صندوق‌هایی هستند که در یک ماه گذشته بیش از 30درصد بازدهی منفی داشته‌اند. کمترین بازدهی منفی یک ماهه در بین صندوق‌های اهرمی مربوط به صندوق توان است که در این مدت 23/27درصد کاهش قیمت را تجربه کرده است. البته باید توجه داشت که میزان بازدهی صندوق‌های اهرمی لزوما به معنای خوب یا بد بودن آنها نیست، بلکه نشان از میزان ریسک‌پذیری کمتر یا بیشتر صندوق‌هاست.
حباب منفی در صندوق‌های اهرمی
صندوق‌های سرمایه‌گذاری اهرمی به حباب‌های چاق و چله‌شان معروف بودند. در روزهای عادی آنها اغلب با حباب 10درصدی معامله می‌شدند. این اتفاق عمدتا به خاطر دامنه نوسان گسترده‌تر 10درصدی این صندوق‌ها نسبت به سهام بود که باعث می‌شد در نوسانات شدید، هیجانات قفل شده در صف‌های خرید و فروش به صندوق‌های اهرمی منتقل شود. از طرفی از آنجایی که این صندوق‌ها همیشه مشتری‌های به‌خصوصی داشتند، شاهد قیمت‌گذاری بالای آنها نسبت به ارزش NAV هر صندوق بود.
حالا که بورس به شیب تند نزولی افتاده، آن مشتری‌های همیشگی بار خود را بسته‌اند و سرمایه‌هایشان را از صندوق‌های اهرمی خارج می‌کنند. این اتفاق باعث شده تا علاوه بر کاهش معمول قیمت صندوق‌های اهرمی، شاهد ترکیدن حباب آنها باشیم و کاهش شدید‌تری را در قیمت واحدهای آنها ببینیم. ترکیدن حباب صندوق‌ها به جایی رسیده که اکنون شاهد حباب منفی در تمامی صندوق‌های اهرمی باشیم. این صندوق‌ها در حال حاضر با قیمتی حدود سه تا هشت درصد پایین‌تر از ارزش NAV در حال معامله هستند.
بحران ورشکستگی، بیخ‌گوش صندوق‌های اهرمی
در یک ماهی که شاخص کل تنها 10درصد کاهش داشته، صندوق‌های اهرمی بین یک چهارم تا یک سوم ارزش خود را از دست داده‌اند. موضوعی که می‌تواند نگرانی‌ها از اهرم را بیش از گذشته جدی‌تر کند. اگر روند نزولی بورس با همین سرعت ادامه داشته باشد، بعید نیست که در دو ماه آینده شاهد صفر شدن قیمت بعضی از صندوق‌های اهرمی و انحلال آنها باشیم.
به خصوص که قواعد و قوانین سازمان بورس اجازه تغییرات سریع در نسبت اهرم صندوق‌ها را نمی‌دهد و همچنین آنها اجازه فروش سهام بیشتر از این ندارند. چراکه براساس ماهیت این صندوق‌ها، 70درصد دارایی‌های صندوق باید در سهام سرمایه‌گذاری شود. از سوی دیگر لزوم پرداخت سود تعیین شده به دارندگان واحدهای ممتاز صندوق، یعنی همان کسانی که دارایی خود را به صندوق قرض داده باعث می‌شود تا صندوق‌های اهرمی مجبور شوند برای حذف ریسک تحمیل شده به واحدهای ممتاز، کاهش ارزش دارایی‌هایشان را از محل واحدهای عادی یعنی همان سرمایه‌گذاران بورسی تامین کنند.
نسبت اهرم در صندوق‌ها متفاوت است. برای مثال در این یک ماه که شاخص کل 10درصد ریزش داشته، صندوق اهرم با نسبت سه برابری حدود 30درصد کاهش قیمت را تجربه کرده است. این موضوع نشان می‌دهد اگر شاخص کل 20درصد دیگر کاهش پیدا کند و تغییری در نسبت اهرم، نسبت دارایی‌ها و... صندوق ایجاد نشود، قیمت واحدهای صندوق اهرم صفر خواهد شد. کاهش 20درصدی شاخص کل به معنای رسیدن آن به محدوده یک میلیون و 600هزار واحد است. هرچند که این اتفاق دور از ذهن به نظر می‌رسد، اما اصلا بعید نیست. به خاطر داشته باشید که ریزش شاخص کل در سال 99 آن را از دو میلیون و 78 هزار واحد تا نزدیکی یک میلیون واحد عقب کشاند.
