عطسه در نیویورک؛ ذات‌الریه در توکیو| روز تاریک فعالان بازارهای مالی جهان
دوشنبه سیاه بازارهای سهام و رمزارز در جهان چگونه شکل گرفت و این وضعیت تا کی ادامه خواهد داشت؟
هفت صبح| دیروز روز تاریکی برای فعالان بازارهای مالی در جهان بود. سقوط بازارها دومینووار از ژاپن، آغاز شد و رکورد بدترین روز ۳۶ سال اخیر را ثبت کرد، به تایوان رسید و شاخص بورس بدترین سقوط ۵۸ سال اخیر را داشت، بورس‌های حاشیه خلیج فارس را درگیر کرد و بورس دوبی حدود ۵ درصد افت داشت، در اروپا شاخص پان‌اروپایی ۳ درصد افت کرد و در نهایت به آمریکا رسید و در ساعات اولیه شاخص اس اند پی ۵۰۰ یا همان ۵۰۰ شرکت برتر بیش از ۴ درصد افت کرد و کمی بعد اعلام شد بورس آمریکا نزدیک به ۹۰۰ میلیارد دلار از ارزش خود را از دست داده است. آمریکا خود دلیل اصلی این سقوط هم بود.
روز دوم ماه آگوست، گزارش کار ایالات متحده منتشر شد و مشخص شد که در این کشور در یک ماه فقط ۱۱۴ هزار کار ایجاد شده و نرخ بیکاری به بیشترین میزان از پاییز سال ۲۰۲۱ (۱۴۰۰) رسیده است. این نشانه‌ای بود برای معامله‌گران که اقتصاد آمریکا دچار رکود شده است. دلیل رکود هم عمدتا این است که فدرال رزرو در آمریکا برای کنترل تورم در این کشور نرخ بهره را بالا نگه داشته است. بین 5/25 تا5/5درصد. تحلیلگران می‌گویند اصرار فدرال رزرو به این سیاست و عدم تغییر آن از مدت‌ها پیش تاکنون باعث این وضعیت شده است.
کمی باید توضیح بدهیم که ماجرا از چه قرار است. وقتی کرونا آغاز شد؛ تورم در اقتصاد آمریکا، شروع شد. چرا؟ چون بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی راکد شده بود و دولت برای اینکه اقتصاد دچار رکود نشود حتی گاهی به مردم پول می‌داد. طبیعتا اگر پول دست مردم باشد شروع به خرج آن می‌کنند ولی بازار بلافاصله نمی‌تواند همه تقاضا را پاسخ بدهد و جنس گران می‌شود.
مثلا فرض کنید ما ۱۰ نفر هستیم و فقط یک همبرگرفروشی در شهر است که قیمت ساندویچ آن ۵ هزار تومان است. در این شرایط اگر همگی به آن همبرگرفروشی برویم که مثلا توانایی تولید ۴ همبرگر در روز را دارد، او برای شش نفر از ما همبرگر نخواهد داشت ولی با دیدن تقاضا تشویق می‌شود که قیمت خود را بالا ببرد و آن را گران‌تر بفروشد.
بعد از پایان کرونا دولت تلاش کرد تورم را کم کند و یکی از راه‌ها نرخ بهره بود. افزایش نرخ بهره باعث می‌شود که پول‌ها بیشتر در صنعت بانکداری بماند و در بازار نباشد تا تورم ایجاد شود. این سیاست موفق بود و تورم در سال ۲۰۲۳ به زیر ۴ درصد آمد و حالا به زیر سه درصد آمد ولی فدرال رزرو یا همان بانک مرکزی آمریکا راضی نیست و نرخ بهره را حالا نزدیک به یک سال و نیم است که بیش از ۵ درصد نگه داشته است.
اما این تنها دلیل نیست. دلیل دوم تکیه بیش از حد یا خوش‌بینی مفرط به شرکت‌های فناوری به خاطر هوش مصنوعی بوده است. اگر پاییز سال ۱۴۰۱ و معرفی چت جی پی تی را به عنوان مبدا تاریخ هوش مصنوعی در نظر بگیریم، کارمان برای مقایسه راحت‌تر خواهد شد. سهام مایکروسافت در آن زمان ۲۴۱ دلار بود و در ابتدای ماه جولای، ماه گذشته میلادی به قله خود یعنی ۴۶۷ دلار رسید. سهام اپل حدود ۱۵۰ دلار بود و در ماه پیش به ۲۳۰ دلار رسید. سهام ان‌ویدیا شرکتی که پردازنده‌های گرافیکی تولید می‌کند حدود ۱۶ دلار بود و به ۱۳۱ دلار رسید ولی در نهایت مشخص شد آنچنان که باید و شاید هوش مصنوعی به عملکرد اقتصادی شرکت‌ها کمک نکرده است.
نماد این موضوع وضعیت شرکت اینتل بود. شرکتی که چند روز پیش اعلام کرد آنچنان که باید و شاید از هوش مصنوعی درآمد نداشته و در عوض تحقیقات و توسعه محصول این حوزه خرج زیادی برایش داشته و در نهایت مجبور شد حدود ۱۰ درصد از کل کارمندانش در جهان یعنی ۱۵ هزار نفر را تعدیل کند. به این ترتیب سهام مایکروسافت دیروز به ۳۹۶ دلار رسید یعنی حدود ۱۵ درصد در یک ماه اخیر سقوط داشت، سهام ان ویدیا با ۲۱ درصد کاهش به ۹۸ دلار رسید و سهام اپل با حدود ۷ درصد کاهش به ۲۰۹ دلار.
پس از این ماجرا به بازارهای دیگر هم سرایت کرد. طلا از ۲۴۷۹ دلار برای هر اونس تا ۲۴۲۵ دلار هم پایین آمد، نفت بدون توجه به تنش در خاورمیانه افت اندکی هم پیدا کرد و از همه بدتر در بازار رمزارزها، روز خونینی ثبت شد و بیت کوین از بیش از ۶۰ هزار دلار تا کمتر از ۵۰ هزار دلار هم سقوط کرد.
حالا سوال این است که آیا این وضعیت ادامه دار خواهد بود؟ نظرات متفاوت است. گلدمن ساکس که یک نهاد معتبر برای فعالان بازار سهام است می‌گوید انتظار دارد فدرال رزرو در سه نشست بعدی خود - در سپتامبر، نوامبر و دسامبر - نرخ بهره را کاهش دهد. البته دیروز یکی از اساتید برجسته اقتصاد آمریکا پیشنهاد کرد که نرخ بهره به طور اضطراری و فوری از ۵ و نیم درصد به 0/75درصد برسد که پیشنهادی بسیار انقلابی بود و بعید است مورد توجه جدی قرار گیرد.
گلدمن ساکس هم‌چنین احتمال رکود در بازار آمریکا را هم از ۱۵ درصد به ۲۵ درصد افزایش داده است. اما برخی می‌گویند که سقوط بازار واقعی نیست ولی سقوط سهام برای چند هفته ادامه خواهد داشت. برخی دیگر هم این وضعیت را نوعی اصلاح بازار می‌دانند و برخی مثل مدیر شرکت خدمات مالی گروه مونکس گفته‌اند که واکنش بازار بازتابی بود از چشم‌انداز رو به وخامت اقتصاد آمریکا. به قول او یک عطسه در نیویورک باعث ذات‌الریه در توکیو شد.
توکیو البته خود مدت‌هاست که بیمار است. تقویت پول ملی باعث شده بسیاری از بزرگ‌ترین شرکت‌های این کشور که به فروش در خارج از کشور متکی هستند، کاهش سود را گزارش کنند. برای اینکه این موضوع را بهتر درک کنید تصویر کنید هر ین ژاپن برابر با یک دلار بوده است ولی حالا ین تقویت شده و هر ین برابر شده با دو دلار.
حالا تویوتا مثلا یک میلیارد دلار سود خود را می‌خواهد وارد حساب‌های مالی کند. پیش از این، این یک میلیارد دلار برابر بود با یک میلیارد ین ولی حالا برابر شده است با ۵۰۰ میلیون ین. (به همین دلیل است که کاهش ارزش پول ملی و افزایش قیمت دلار در کشورهایی نظیر ایران و ترکیه به نفع صادرکنندگان است).
