سود بانکی علیه بورس
ماجرای مجادلات سه گانه عشقی و فرزین که نشان از دو نگاه متفاوت به مسئله اقتصاد دارد
هفت صبح| مجید عشقی سه‌شنبه شب به تلویزیون آمد و باز هم سر درد و دل خود را از بانک مرکزی باز کرد. این سومین باری است که رئیس سازمان بورس نوک پیکان خود را به سمت محمدرضا فرزین می‌گیرد. با اینکه هر دو سمت را غیرمستقیم وزیر اقتصاد تعیین می‌کند اما هرکدام تربیت شده دو سنت اقتصادی مختلف هستند. فرزین، اقتصاد را در دانشگاه‌های تهران خوانده ولی عشقی دانش‌آموخته دانشگاه امام صادق بوده. این دو در کدام میدان‌ها روبه‌روی هم ایستاده‌اند؟
در سه‌شنبه‌ای که حرف آن آمد مجید عشقی به بازار بورس اشاره کرد و در مورد این حرف می‌زد که چرا سرمایه‌گذاری‌های غیرمستقیم بهتر از سرمایه‌گذاری مستقیم هستند. او استدلال می‌آورد که «آنها کمتر دچار نوسانات می‌شوند، کارمزد این صندوق‌ها بسیار پایین است و مدیریت آنها توسط نهادهای حرفه‌ای انجام میشود.»
رئیس سازمان بورس کجا با کنایه درباره بانک مرکزی حرف زد. اینجا که گفت: « تصمیمات اتخاذ شده در دستگاه‌های مختلف اقتصادی بدون در نظر گرفتن اثرات آن بر سایر بخش‌ها است، اثر سود بانکی ۳۰ درصد شدید است که سال گذشته آن را در بورس تجربه کردیم. ابلاغ یکباره بخش‌نامه‌ها سرمایه‌گذاران را غافلگیر می‌کند ومشارکت با غافلگیری محقق نمی‌شود. باید مفروضاتی داشته باشیم که تا انتهای سرمایه‌گذاری به آن پایبند باشیم. اگر این اتفاق نیفتد، مردم به سمت سهام نمی‌آیند. وقتی سود بانکی روی ۳۰ و ۳۵ درصد باشد، سایر سرمایه‌گذاری‌ها کمتر خواهند بود.»
ماجرایی که مجید عشقی پیش کشیده یک بار دیگر هم تنش‌ها بین سازمان بورس و بانک مرکزی را آشکار کرده بود. چه زمانی؟ همان بهمن ماه 1402 که بانک مرکزی دستور انتشار گواهی سپرده خاص با نرخ سود علی‌الحساب بانکی ۳۰ درصد سالانه (پرداخت سود ماهانه) را صادر کرد. آن روز قرار شد همانطور که وزیر گفته بود این سیاست هفت روزه باشد اما بانک مرکزی بعد روز هشتم گفت اگر این کار موفقیت آمیز باشد ممکن است ادامه دار باشد. اتفاقا نظر بانک مرکزی در این زمینه به کرسی نشست.
هدف این سازمان چه بود؟ بانک مرکزی می‌خواست بعد از یک جهش ارزی قدری از پول‌های سیال را به سمت خود جلب کند تا انگیزه افراد را از خرید دلار به سمت سرمایه گذاری و سپرده گذاری هدایت کند.
قبلا یک گره دیگر هم بین بانک مرکزی و بورس کالا هم رخ داد. دی ماه بانک مرکزی ابلاغیه داد که طلا باید از بورس خارج و به مرکز مبادله منتقل شود. همان روز که این ابلاغیه از ساختمان شیشه‌ای میرداماد آمد با حاشیه‌هایی در ساختمان بورس همراه بود که به نوعی با این طرح رسمی دولت در معاملات شمش طلا مخالفت می‌کرد. در این بیانیه بانک مرکزی به یکباره از معاملات طلا در بورس تحت عنوان سفته‌بازی جهت بالا بردن قیمت یاد کرد و در پی راه‌اندازی بازاری جداگانه برآمد. سازمان بورس با انتشار یک اطلاعیه اعلام کرد که با این ابلاغیه مخالف است.
عشقی اینطور نوشت که تمام طلاهای موجود در انبارهای بورسی دارای شناسنامه و تایید مالکیت بوده و انجام هرگونه سوءاستفاده جهت قاچاق طلا در این بازار غیرممکن است. پس از ابلاغیه بانک مرکزی برخی فعالان بازار سرمایه نیز اعتراض خود را درباره این ابلاغ اعلام و از سازمان بورس خواستند که اجازه این کار را به فرزین ندهند که نظر عشقی در این زمینه به کرسی ننشست.
از طرف دیگر بانک مرکزی در ماه‌های انتهایی سال ۱۴۰۲ اقدام به راه‌اندازی بازار مبادله ارز و طلا کرد. بورس تشکیل مرکز مبادله طلا و ارز را راه اندازی یک بورس برای این بازار می‌دانست و می‌گفت طبق قانون تاسیس چنین موسسه‌ای باید با امضا و تحت نظارت سازمان بورس انجام می‌شد. اما سیاست بانک مرکزی این بود که با چنین مرکزی در بازار طلا مداخله کند تا هر نرخی خلاف این مرکز اعلام شود، حکم قاچاق داشته باشد.
در این مورد هم توافق و تعاملی رخ نداده بود و همانطور که می‌بینیم حیات این مرکز مبادله هنوز طبق سلیقه و نظر محمدرضا فرزین ادامه داشته است.
فرزین و عشقی رو در روی هم
فرزین در جلسه ۸ دی ۱۴۰۱ هیات دولت به عنوان رئیس کل جدید بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران معرفی شد. این مرد 59 ساله پیش از این مدیرعامل بانک ملی بود. قبل از آن هم سابقه عضویت در هیات مدیره بانک کارآفرین و نماینده رئیس جمهور در شورای پول و اعتبار ،عضو هیات مدیره بانک کشاورزی، دبیر کارگروه طرح تحول نظام بانکی و دبیر کارگروه ارزش‌گذاری پول ملی را درسال‌های گذشته داشته است.
او لیسانس خود را از دانشگاه شهید بهشتی، کارشناسی ارشد خود را در دانشگاه تهران و دکتری را در دانشگاه علامه طباطبایی گرفته . طرف مقابل، مجید عشقی یک سال زود تر از فرزین عضو دولت شده. مجید عشقی، متولد ۱۳۵۸ و قائم مقام سابق شرکت بورس کالای ایران بود که مهرماه 1400 به عنوان رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار انتخاب شد.
او یک بار آبان سال قبل استعفا داد ولی با استعفای او موافقت نشد. عشقی، تحصیل کرده دانشگاه امام صادق و دانش آموخته دکترای مالی از دانشگاه پیام نور تهران است. او در 42 سالگی به ریاست سازمان بورس منصوب شد تا در کنار احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد یک نماد جوانگرایی در دولت باشد. قبل از این ولی در شرکت‌های تامین سرمایه لوتوس پارسیان و سرمایه‌گذاری نور دنا عضو هیأت مدیره بوده.
