ته‌باری‌های سفره‌های کم‌درآمد
گرانی شدید میوه، خانواده‌ها را وادار کرده است به خرید آخر شب و ته‌باری‌ها روی بیاورند
هفت صبح| این روزها کمتر میوه‌ای را می‌توانید پیدا کنید که هر کیلوی آن کمتر از 100 هزار تومان باشد. برای همین بررسی‌های میدانی خبرنگار هفت‌صبح حکایت از آن دارد که این گرانی لجام گسیخته باعث شده تا حجم زیادی از خریدهای مردم، به‌خصوص در جنوب شهر و مناطق کم برخوردار به آخر شب‌ها سوق پیدا کند.
یعنی همان ساعتی که مغازه‌ها یا میادین میوه و تره‌بار در حال تعطیل کردن هستند و برای اینکه برخی میوه‌های رسید‌ه‌شان خراب نشود، آنها را با قیمت پایین‌تری به فروش می‌گذارند تا خراب نشوند و این همان ساعت طلایی برای بسیاری از خانواده‌هایی است که چند برابر شدن نرخ میوه‌ها و سایر اقلام زندگی باعث شده تا دیگر جایی برای خرید میوه در سفره‌هایشان باقی نماند.
محسن، یکی از کارگران غرفه‌های میوه، در بازار روزی در شرق تهران به خبرنگار هفت‌صبح می‌گوید: معمولا ما هم مانند همه غرفه دارها میوه‌های تقریبا یک ساعت مانده به پایان کارمان، بخشی از میوه‌های پلاسیده و در شرف خراب شدن را با قیمت‌های پایین برای فروش می‌گذارند. معمولا هم گروهی هستند که دیگر با این رویه آشنا هستند و همان ساعت‌ها برای خرید می‌آیند تا شاید بتوانند با قیمت‌هایی پایین‌تر، برای خانه‌شان خرید کنند.
یک محاسبه سرانگشتی
برای درک بهتر این مسئله و چرایی آن، کافی است نگاهی داشته باشیم به حقوق کارمندان و کارگران در برابر حداقل هزینه‌ای که یک سرپرست خانوار برای خرید میوه باید صرف کند. براساس قانون، حداقل دستمزد کارگر مجرد بدون سابقه در سال 1404 برابر 13میلیون و 490 هزار تومان و برای کارگر متاهل با یک فرزند نیز در سال جاری برابر 15میلیون تومان است. از سویی براساس آخرین گزارش در مورد سرانه مصرف میوه در ایران که به سال 2022 بر می‌گردد هر ایرانی سالانه حدود 130.57 کیلوگرم در آن سال مصرف کرده است.
حالا اگر فرض کنیم این مقدار در سال 1404تغییری نکرده باشد (که به نظر می‌رسد کمتر هم شده است)، هر ایرانی باید در ماه حدود 11کیلو میوه بخرد که با توجه به متوسط نرخ 100 هزار تومانی هر کیلو میوه در ماه به رقمی بیش از یک میلیون می‌رسد که برای یک خانواده 4 نفره این رقم حداقل 4 میلیون تومان خواهد بود! و این یعنی چیزی حدود 30 درصد از حقوق یک کارگر یا کارمند متاهل! بنابراین طبیعی است که باید بازار خریدهای میوه آخر شب هر روز داغ‌تر و پرطرفدارتر شود.
در این میان شیوه جدیدی از فروش میوه نیز باب شده است. در این روش میوه فروش‌ها یا غرفه‌های بازارهای روز تره‌بار میوه‌ها و سبزیجاتی که کیفیت پایینی داشته یا ریز هستند و یا پلاسیده را جدا کرده و در بسته‌های درهم برای فروش می‌گذارند. آنهم با چیزی حدود نصف قیمت. میوه‌هایی که به قول یکی از میوه فروش‌های خیابان منیریه، تا قبل از ظهر تمام می‌شود! روش‌هایی که برخی‌ها از آن به عنوان «سبدهای مهربانی» میوه یاد می‌کنند!
چه کسانی مشتریان ثابت ته‌باری‌ها هستند؟
اما بررسی‌های میدانی ما از سطح شهر همچنین نشان می‌دهد که علاوه بر کم شدن توان خرید میوه توسط اقشار کم درآمد و حتی متوسط به بالا، نوع و طیف مشتریان میوه‌های آخر شبی و ته باری هم افزایش یافته است. رستم یکی از غرفه‌داران بازار روزی در مرکز شهر در این مورد به هفت‌صبح می‌گوید: بیشترین مشتریان میوه‌های ته باری ما را سالمندان تشکیل می‌دهند.
ضمن آنکه اکثر آنها نیز زن هستند. مثل اینکه مردان خجالت می‌کشند از این بارها بخرند! البته بخشی از این مشتریان زن نیز سرپرستان خانواده یا کارگران با درآمد پایین هستند. دوستش که گویا وی نیز از غرفه‌داران همین بازار روز است نیز ضمن تایید حرف‌های رستم می‌گوید:
واقعیت این است که قیمت میوه‌ها به قدری بالا رفته که شما اگر بخواهید یک خرید ساده از ما که قیمت‌هایمان پایین‌تر از مغازه‌دارهاست بکنید، حداقل باید بین 700 هزار تا یک میلیون تومان پیاده شوید. خب طبیعی است که مردم ناچار شوند برای آنکه شرمنده زن و بچه‌هایشان نشوند به خرید ته‌بارهای روزانه روی آورند. حتی بسیاری از کارگران خود ما هم از همین میوه‌ها برای خانه‌هایشان می‌برند. چون دیگر برای غرفه‌دار صرف نمی‌کند تا میوه‌های به این گرانی را به کارگر بدهد تا ببرد خانه!
کم شدن حجم خرید میوه
مهدی بختیاری‌زاده، مدیرعامل سازمان مدیریت میادین و میوه و تره‌بار شهرداری تهران در حاشیه آیین بهره‌برداری از 6 بازار روز جدید در تهران، در گفت‌وگو با «هفت‌صبح» مدعی است که به دلیل ارزان بودن میوه‌های بازارهای آنها در مقایسه با مغازه‌ها، استقبال شهروندان از این بازارهای روز بیشتر از گذشته شده است.
وی در این خصوص می‌گوید: بررسی‌های اخیر ما نشان می‌دهد که تعداد مراجعان به 321 بازار میوه و تره‌بار ما در تهران افزایش یافته است. به‌طوریکه هم اینک بیش از 53 درصد مردم، میوه‌های خود را از این بازار روزها تامین می‌کنند و حجم میوه‌های عرضه شده نیز افزایش پیدا کرده است. دلیل آنهم تفاوت قیمت محسوس محصولات عرضه شده در بازارهای ما با مغازه‌ها و میوه فروشی‌هاست.
وی در مورد پایین آمدن قدرت خرید میوه شهروندان در تهران می‌گوید: همانطور که گفتم آمار مراجعین ما به بازارهای روز، بیشتر شده ولی در عین حال حجم میوه عرضه شده ما متناسب با این افزایش مراجعات نبوده است. گرچه هنوز این تغییر محسوس نیست. شاید به این دلیل که قیمت‌های پایین ما، باعث شده تا بخش قابل‌توجهی از مشتریان میوه فروشی‌های سطح شهر، امروز ترجیح دهند برای خرید به بازارهای روز بروند.
سخنان بختیاری‌زاده را می‌توان از چند جهت تفسیر کرد. اول اینکه تورم و گرانی‌ها باعث شده تا طبقه متوسط رو به بالا هم برای خرید میوه‌هایی با قیمت‌های پایین، به بازارهای میوه و تره‌بار بروند و دیگر توان خرید از میوه فروشی‌ها را ندارند. ثانیا، کمتر بودن حجم میوه‌ها در برابر افزایش مشتریان، حکایت از آن دارد که بخش قابل توجهی از مشتریان هم اقلام میوه‌هایی که می‌خرند کمتر شده باشد و هم وزن میوه‌های انتخابی‌شان کمتر باشد. به عنوان مثال اگر قبلا هفته‌ای 2 کیلو خیار یا 3 کیلو سیب می‌خریدند، حالا حجم خرید خود را کم کرده‌اند! موضوعی که می‌تواند زنگ خطری جدی برای سلامت جامعه و شهروندان ایرانی باشد.
