همه نکاتی که باید درباره تفاوت سکه‌ بانکی با غیربانکی بدانید

هفت صبح| قیمت سکه امامی در یک هفته گذشته حدود 16میلیون تومان افزایش داشته، بقیه سکه‌ها هم بسته به جثه و ارزشی که دارند این رشد قیمت را تجربه کرده‌اند. صعود بی‌سابقه قیمت انواع سکه باعث شده سرمایه‌گذارهای کم‌سابقه وارد بازار طلا و سکه شوند. از طرف دیگر کلاهبردارها هم بیکار ننشسته‌اند و در روزهایی که بازار خرید و فروش داغ است، در فضای مجازی سکه می‌فروشند. خودشان معتقدند سکه بانکی دست مردم می‌دهند، اما کسانی که بعد از خرید این سکه‌ها نقره‌داغ شده‌اند، نظرشان متفاوت است. برای همین بهتر است قبل از خرید هر سکه‌ای اول فرق سکه‌های بانکی با انواع غیربانکی را بشناسید.

سکه‌های بانکی چه مشخصاتی دارند؟

بهترین تعریف برای معرفی سکه‌های بانکی این است که این سکه‌ها  توسط بانک مرکزی ضرب و به بازار عرضه می‌شوند اما سکه‌های غیربانکی توسط کارگاه‌های تولید طلا به مغازه‌دارها فروخته  و مدل‌های مختلف آن پشت ویترین ردیف می‌شوند. تمام‌سکه بهارآزادی یا سکه طرح قدیم، تمام‌سکه امامی یا سکه طرح جدید، نیم‌سکه بهارآزادی، ربع‌سکه بهارآزادی و سکه گرمی، پنج سکه‌ای هستند که توسط بانک مرکزی ضرب می‌شوند.

اما ممکن است در بازار سکه‌هایی ببینید که با همین اسامی فروخته می‌شوند اما در واقع سکه‌های واقعی نیستند. سکه‌های غیربانکی برخلاف سکه بانکی، تضمین‌شده نیستند و از نظر ابعاد، شکل، وزن یا عیار تفاوت زیادی با نوع بانکی دارند. سکه‌های بانکی مشخصات خاصی دارند که آن‌ها را از سایر انواع سکه‌ها متمایز می‌کند. مهم‌ترین ویژگی که بین همه سکه‌های بانکی مشترک است،  عیار آن‌هاست.

سکه بانکی با عیار ۹۰۰ در ۱۰۰۰ تولید می‌شود که این موضوع روی ارزش و وزن آن‌ها هم تأثیر می‌گذارد. طراحی این نوع سکه‌ها هم شبیه هم است که می‌توانید با این شباهت‌ها سکه بانکی را از نوع غیر بانکی تشخیص بدهید. در یک طرف سکه‌های بانکی، بارگاه امام رضا (ع) طراحی و روی همه این سکه‌ها، سال ضرب حک شده است. یکی دیگر از مشخصات مشترک سکه بانکی، طراحی کنگره‌ای دور تا دور سکه است که با  این طراحی ویژه می‌توانید سکه‌های بانکی اصل را از نمونه‌های تقلبی تشخیص بدهید. 

چگونه سکه‌های غیربانکی را بشناسیم؟

سکه‌های غیربانکی عیار، وزن، شکل و ظاهر، تاریخ ضرب، قطر و رنگ متفاوتی دارند.

‌عیار: همان‌طور که گفته شد سکه‌هایی که توسط بانک مرکزی ضرب می‌شوند، دارای عیار ۹۰۰ (یا21/6 عیار طلا) هستند. اما سکه‌هایی که توسط تولید‌کننده‌ها و کارگاه‌های خصوصی تولید می‌شوند، عیار متفاوتی دارند. ممکن است بعضی از سکه‌ها 17 عیار،‌18 عیار، 24 عیار و حتی 14 عیار باشند. عیار سکه و طلا را فقط طلافروش‌های حرفه‌ای می‌توانند تشخیص بدهند، به همین دلیل برای خرید سکه باید اول از همه از عیار و خلوص طلایی که در سکه استفاده شده، مطمئن شوید.

وزن سکه: یکی از روش‌های مطمئن برای تشخیص بین سکه‌های بانکی و غیربانکی بررسی وزن آن است. وزن سکه تمام بهارآزادی هشت گرم و 8133 سوت است و سکه‌های وکیومی هم بین ۵/۱۰ تا ۵/۱۱ گرم وزن دارند. اگر زمان خرید سکه متوجه شدید که وزن آن از این میزانی که گفته شد، کمتر است حتما به اصل بودن سکه بانکی و اصالت آن شک کنید.  

 شکل و ظاهر: قبل از خرید سکه طلا حتما باید به شکل اصلی سکه توجه کنید. وقتی یک سکه بانکی را کنار سکه غیر بانکی بگذارید، ظاهر این دو سکه خیلی با هم فرق می‌کند. سکه‌های بانک مرکزی بدون تاب، تخت و صاف هستند. یعنی اگر به‌صورت عمودی به سکه نگاه کنید، هیچ‌گونه برجستگی یا موج و تابی روی سکه وجود ندارد.  ولی سکه‌های غیر بانکی صاف و بدون تاب نیستند و بیشتر آنها محدب هستند.

اندازه قطر : نکته مهمی که در شناخت سکه‌های غیربانکی به شما کمک می‌کند، آگاهی از اندازه قطر سکه است. قطر دایره‌ای تمام‌سکه، 22 میلی‌متر، نیم‌سکه 19 میلی‌متر، ربع‌سکه 14 میلی‌متر و سکه یک‌گرمی3/13 میلی‌متر است. اما همه سکه‌های غیربانکی قطرهای متفاوتی دارند و بیشتر آنها به دستور بانک مرکزی به اشکال ذوزنقه، مستطیل، لوزی و ...تولید می‌شوند. 

تاریخ ضرب: زمان خرید سکه بانکی به غیر از همه مواردی که گفته شد اهمیت دارد و باید به تاریخ ضرب آن هم توجه کنید. سکه تمام‌بهارآزادی طرح قدیم در سال‌های 1358 تا 1370، سکه امامی در سال‌های 1370 تا 1386 ضرب شده، سکه نیم و ربع بهارآزادی در سال‌های 1358 تا 1386 و سکه یک گرمی بانکی از سال‌های 1390 به بعد ضرب شده، این تاریخ‌ها تاریخ تولید و عرضه انواع سکه‌های بانکی را نشان می‌دهند.

البته سکه‌های ضرب ۱۴۰۳ هم داریم که جدیدترین سری سکه‌هایی هستند که  توسط بانک مرکزی ایران ضرب و وارد بازار شده‌اند. این سکه‌ها از نظر وزن، عیار و ابعاد هیچ تفاوتی با سکه‌های ضرب سال‌های قبل، مثل سکه‌های ضرب ۱۳۸۶ ندارند و فقط تاریخ ضرب آنها تغییر کرده است. 

رنگ سکه: بعد از بررسی تاریخ ضرب باید رنگ آن را هم بررسی کنید. رنگ سکه بانکی هم رنگ شمش است، نه خیلی زرد است و نه خیلی کمرنگ و سفید.

کنگره‌های سکه: اگر یک سکه بانکی را دستتان بگیرید، کنگره‌های دور آن منظم و خیلی دقیق و با فاصله‌های مشخص در کنار یکدیگر قرار دارند. اما کنگره‌های سکه‌های غیربانکی منظم نیستند و حتی  اگر ناخنتان را روی کنگره‌های سکه غیربانکی بکشید، برخلاف سکه‌های بانکی، در قسمتی از کنگره‌ها ممکن است گودی و بی‌نظمی مشاهده کنید. 

متن حکاکی شده روی سکه: وقتی سکه بانکی را زیر ذره‌بین نگاه کنید، عبارت بانک مرکزی ایران را حتما می‌بینید که به شکلی نوشته شده که محل نقطه‌ها دقیق و دارای ابعاد مشخص است. اما سکه ‌های غیربانکی اصلا چنین نظمی ندارند.

بسته‌بندی سکه: در حال‌ حاضر بعضی از فروشندگان، سکه بانکی را به صورت وکیوم می‌فروشند و روی آن اسم مغازه، آدرس و شماره تلفن می‌زنند تا کسب و کار خود را معرفی کنند. اما بعضی از افرادی که می‌خواهند سکه غیربانکی را به عنوان سکه بانکی بفروشند از این روش سوءاستفاده می‌کنند. به همین دلیل بهتر است قبل از خرید سکه به این نکات توجه کنید: پرس بسته‌بندی سکه  باید بدون هیچ‌گونه آثار ورم یا بادکردگی باشد. مقوای بسته‌بندی نیز نباید رنگ پریده و دارای خط و خش باشد، همچنین روی بسته‌بندی یا وکیوم سکه  حتما باید نام و آدرس و تلفن فروشنده حک شود.