هیاهوی غیرمنتظره سیب‌زمینی | سران قوا وارد عمل می‌شوند
چرا یک خوراکی آنقدر مهم است‌که گران شدنش همپای دلار، سکه و طلا خبری می‌شود؟
هفت صبح| باورکردنی نیست اما در بین خبرهای شوکه‌کننده از سرعت افزایش نرخ دلار، سکه و طلا، سیب‌زمینی هم توانسته طوری گران شود که نه‌تنها خودش را به صدر خبرها برساند بلکه دولت را با تمام قوا برای کاهش قیمتش بسیج کند. کار آنقدر بیخ پیدا کرده که وزیر جهاد کشاورزی گفته از سران قوا برای انجام اقدامات لازم در مسئله سیب‌زمینی مجوزهای لازم گرفته شده است.
این تویی سیب‌زمینی؟
توجه ویژه‌ای که در روزهای اخیر به سیب‌زمینی شده دو دلیل عمده دارد یکی اهمیت خود سیب‌زمینی در سبد خانوار ایرانی و دوم سرعت عجیب افزایش قیمت آن، یعنی گران‌شدن این محصول پایه‌ای مثل بقیه گرانی‌ها نبوده و در حالی که همین یک ماه پیش کیلویی بین 20 تا 30 هزار تومان فروخته می‌شده، این روزها حتی به قیمت 100 هزار تومان هم در بعضی مناطق دیده شده است.
از آنجایی که سیب‌زمینی خوراکی سنگینی است و هر چهار یا پنج تای آن نزدیک به یک کیلوگرم وزن دارد، خیلی از مردم بعد از خرید یک کیسه نه چندان پر سیب‌زمینی شوکه شدند. بعضی‌ها می‌گویند که پای صادرات در میان است و در حالی که امسال سال خیلی خوبی هم از نظر کشت سیب‌زمینی نبوده و بازار داخلی کاملا تامین نشده، صادرات آن نه تنها ادامه پیدا کرده بلکه بیشتر هم شده، به همین دلیل بازار داخلی کم آورده است.
این موضوع را وزیر کشاورزی هم به طور ضمنی تایید کرده و گفته که یکی از راه‌های کنترل قیمت سیب‌زمینی این است که بگویند صادرات ممنوع خواهد بود اما قانون دست و پای دولت را در این مورد بسته است. البته همانطور که وزیر گفته سران قوا در موارد استثنایی اجازه‌هایی داده‌اند مثلا در مورد همین سیب‌زمینی؛ بنابراین وزیر نه‌تنها دلیل کمبود این محصول کلیدی را تایید کرده بلکه یک جورهایی هم تکلیف ادامه صادراتش را روشن کرده است.
چرا سیب‌زمینی اینقدر مهم است؟
برای خیلی‌ها باورکردنی نیست که سیب‌زمینی مخصوصا به شکل امروزی‌اش برای ما ایرانی‌ها خیلی قدیمی نیست. این خوراکی برای اولین‌بار در زمان فتحعلی‌شاه قاجار از طریق روسیه به سرزمین‌های شمال‌غربی ایران وارد شد. جالب اینکه مدتی بعد شاه و روشنفکران قاجاری اولین کسانی بودند که به اهمیت سیب‌زمینی به عنوان غذایی مکمل و کامل پی‌‌بردند.
آنها می‌دانستند این گیاه در مواقع قحطی، غذای بسیار مناسبی به شمار می‌‌رود که می‌توان با آن از مرگ‌ومیرهای زیادی جلوگیری کرد. به همین دلیل، دولت قاجاریه سعی کرد کشت آن را توسعه بدهد تا در بحران‌های مختلف که گندم دچار کمبود و قحطی می‌شد بتوان با سیب‌زمینی به کمک سفره مردم آمد ولی از آنجایی که عامه مردم اطلاع دقیقی از نحوه کشت و مصرف این گیاه جدید نداشتند، دولتمردان قاجاری برای آگاهی دادن به مردم سعی کردند از طریق نوشتن مزایای سیب‌زمینی و نحوه کاشت، برداشت و مصرف آن، در روزنامه‌ها و کتاب‌ها، اطلاعاتی را در اختیار عموم مردم قرار دهند که در این مورد سندهای تاریخی بامزه‌ای هم وجود دارد.
خلاصه اینکه دستاوردهای پژوهش مشخص می‌کند که با حمایت ناصرالدین شاه از کاشت گیاه سیب‌زمینی و استقبال توده مردم از این غذای جدید، در عرض 50 سال، سیب‌زمینی بعد از گندم، به عنوان مهم‌ترین منبع غذایی ایرانیان مورد استفاده قرار گرفت و حالا خیلی‌ها فکر می‌کنند سیب‌زمینی از اول بوده و اصلا آشپزخانه ایرانی بدون سیب‌زمینی قابل تصور نیست.
در حال‌حاضر سیب‌زمینی در ایران به عنوان یکی از چهار تامین‌کننده اصلی کالری ایرانی‌هاست اما اینکه سیب‌زمینی یک خوراکی استراتژیک است دلایل دیگری هم دارد و آن سختی نگهداری آن نسبت به غلات است (آفات بیشتر، آبدار بودن غده، حجم زیاد) و بهتر است که بخش خوبی از این محصول در جغرافیایی نزدیک به محل مصرف تولید شود. به همین دلیل هم هست که فقط طی 40 سال گذشته سطح زیرکشت سیب‌زمینی از 57 به 152 هزار هکتار افزایش و معادل 168 درصد رشد داشته و در حال حاضر نزدیک به 43 درصد از سطح کل تحت زراعت ایران را به خودش اختصاص داده است.
از آن طرف خیلی هم راحت نمی‌شود به سطح زیر کشت سیب‌زمینی اضافه کرد؛ چراکه یک محصول با آب‌بری بالا است و با توجه به بحران آبی که اکثر نقاط ایران درگیر آن هستند نمی‌شود خیلی راحت برای تامین نیاز رو به افزایش سیب‌زمینی به افزایش سطح کشت رو آورد؛ پس باید کل فرآیند کاشت و نگهداری و فرآوری سیب‌زمینی را توسعه داد تا بهره‌وری از همان مقداری که زیر کشت است افزایش پیدا کند. نکته مهم دیگر در مورد سیب‌زمینی این است که هر خاکی برای کاشت سیب‌زمینی مناسب نیست.
در حال حاضر استان همدان با تولید حدود 24 درصد از کل تولید کشور، مقام اول تولید سیب‌زمینی در ایران را دارد. بد نیست بدانید که سیب‌زمینی های استان همدان به دلیل طعم و کیفیت مطلوب، شهرت جهانی دارند. سیب‌زمینی‌های استان همدان از انواع مختلفی هستند، اما سیب‌زمینی‌های نشاسته‌ای مانند سیب‌زمینی آگریا، سیب‌زمینی کایزر و سیب‌زمینی ساوالان از محبوبیت بیشتری برخوردارند. این سیب‌زمینی‌ها برای پخت‌و‌پزهایی مانند سرخ کردن، کباب کردن، و پوره‌کردن مناسب هستند.
علاوه بر استان همدان، استان‌های اردبیل، اصفهان، آذربایجان شرقی، کردستان و زنجان هم از تولیدکنندگان مهم سیب‌زمینی در ایران هستند. سیب‌زمینی‌های این استان‌ها نیز از کیفیت و طعم خوبی برخوردار هستند اما هرچه به سمت شرق حرکت کنیم اوضاع محصولات سیب‌زمینی خراب می‌شود. کمترین سرانه تولید سیب‌زمینی را استان سمنان دارد و شاید بتوان گفت که در این استان تقریبا سیب‌زمینی کشت نمی‌شود. در خراسان‌ها و سیستان و بلوچستان هم به صورت خیلی محدود و منطقه‌ای کاشت سیب‌زمینی وجود دارد.