تقابل شکارگاه قم با هریس تبریز
درباره بازار و وضعیت فرش‌فروش‌هایی که تعصب خاصی بر قالی دستبافت دارند
هفت صبح|قالیچه نفیسی که سال گذشته مسئولان پرسپولیس به رونالدو هدیه دادند، یادتان هست؟ قالیچه ابریشمی که در یک جعبه جا شده بود، آن‌قدر حاشیه داشت که مدت‌ها سر قیمت افسانه‌ای آن، صحبت می‌شد.
روزهای اول صحبت از قیمت 3 تا 4میلیارد تومان بود، اما کم‌کم کارشناس‌های خبره این کار صحبت کردند و گفتند قیمت‌ها اینطور که می‌گویند، نیست و این فرش بین ۱۸۰ تا ۲۰۰ میلیون تومان قیمت دارد. بعضی‌ها هم گفتند خیلی بخواهیم دست بالا درباره این قالیچه صحبت کنیم، شاید یک میلیارد تومان ارزش داشته باشد. قالیچه‌ای که تار و پود و پرزش، هر سه ابریشم بودند و با گره فارسی به هم تنیده شده بود. هر چه بود ماجراهای آن قالیچه و داستان حضور رونالدو در تهران تمام شد و قالیچه، حالا در خانه یکی از بهترین فوتبالیست‌های دنیا پهن شده.
اما داستان ما درباره قالیچه خانه رونالدو نیست؛ البته بی‌ربط هم نیست. سروصدایی که آن قالیچه خوش‌رنگ بافت قم به پا کرد، باعث شد باز هم نام فرش دستبافت که دیگر فقط یک سری افراد خاص مشتری‌اش بودند، در دهان‌ها بچرخد و این بازار که به گفته بیشتر فرش فروش‌های قدیمی در آن پرنده هم پر نمی‌زد، کمی رونق بگیرد.
آقای رضازاده یکی از فرش فروش‌های قدیمی است که حدود ۴۰سال است فقط فرش دستبافت می‌فروشد. به گفته او با اینکه فرش ماشینی با قیمت پایین بازار را در دست گرفته، اما برخلاف تصور عموم مردم هنوز هم می‌توان با ۳۰ تا ۴۰میلیون تومان فرش دستبافت خرید و خیلی از قیمت‌هایی که در فضای مجازی می‌بینید، مخصوص فرش‌های خاص با تار و پود ابریشم و تار طلا است.
اینکه بعد از حضور رونالدو بازار فرش‌های دستبافت و ابریشم داغ شد، واقعیت دارد؟
این هم مثل قیمتی است که برای آن فرش می‌گفتند. بازار فرش دستبافت با این چیزها تکان نمی‌خورد.
یعنی اصلا هیچ فرقی نکرد؟
شما می‌گویید بازار داغ شد؟ بازار داغ برای کاسب یعنی اینکه بتواند در روز حداقل یک تخته فرش یا یک تابلو فرش بفروشد. جوّی بود که زود خوابید. بعد از ماجرا، تا چند روز می‌آمدند و از ما می‌پرسیدند مدل فرشی که به رونالدو دادند را دارید؟ قیمتش چند است؟ بعضی از کسانی‌که با دنیای فرش دستبافت آشنا نیستند، فکر می‌کنند قالی و فرش هم مثل چیزهای دیگر سری کاری است و یک جا تولید می‌شوند. فکر می‌کنند همه فرش فروش‌ها از یک جا فرش می‌خرند و فرش همه‌جا مثل هم است. آن فرش را یک فرش فروش می‌فروشد که کارش فروش قالی و قالیچه بافت قم است. یکی اصفهان و نائین می‌فروشد. یکی اصل کارش روی هریس تبریز است. یکی کارش قشقایی است و بعضی‌ها هم لچک ترنج کار می‌کنند. بعضی از فرش فروش‌ها هم برای اینکه کارشان تنوع داشته باشد، با چند بافنده کار می‌کنند و قالی‌های متنوعی دارند.
شما هم چند مدل فرش متفاوت دارید، بیشتر چه فرش‌هایی می‌فروشید؟
من بیشتر هریس می‌فروشم. خودم دو، سه ماه یک بار به تبریز می‌روم و از دست خود بافنده، فرش را می‌خرم. چون واسطه، فرش را با قیمت خیلی کم از بافنده می‌خرد و با قیمت بالا به ما می‌فروشد. من اصلا با واسطه و رابط فرشباف کار نمی‌کنم. چون پدرم هم همین کار را می‌کرد. پدرم به روستاهای تبریز و مراغه می‌رفت و با پول خودش برای بافنده‌ها، دار قالی می‌بست و بعد که قالی تمام می‌شد، خودش قالی را پایین می‌کشید و می‌برید. همانجا هم دستمزد بافنده را تمام و کمال پرداخت می‌کرد. یعنی اصل کار همین است، وگرنه کار بی برکت می‌شود.
یعنی فقط فرش هریس دارید؟
نه؛ قالی اصفهان و نائین هم دارم. با بافنده‌های قمی هم کار می‌کنم. چون قالی قم و به‌خصوص شکارگاه قم خیلی طرفدار دارد. البته اصفهانی‌ها هم شکارگاه می‌بافند ولی گل و مرغ اصفهان معروف‌تر است.
مردم بیشتر چه فرش‌هایی می‌خرند؟
کسانی‌که برای استفاده و پهن‌کردن در خانه فرش می‌خرند، بیشتر فرش تبریز و کاشان و مراغه می‌خرند. یعنی مشتری‌های من این فرش‌ها را می‌خرند. من بقیه فرش فروش‌ها را نمی‌دانم.
دلیلش را می‌دانید؟
قیمت این فرش‌ها خیلی مناسب است. کسی‌که می‌خواهد فرش را پهن کند، حساب پا خوردن و کثیف شدن آن را هم می‌کند. به همین دلیل، بیشتر کسانی‌که فرش دستبافت می‌خرند، فرش مقاوم و با تار و پود نخ خالص خریداری می‌کنند. برای همین هریس تبریز می‌خرند یا ترنج کاشان. قالی‌های کرمان هم طرفدار دارد.
قیمت این فرش‌ها چقدر است؟
کسانی‌که فرش دستبافت می‌خرند، بیشتر یک جفت 6متری می‌خرند تا در پذیرایی خانه پهن کنند. یا یک فرش ۹متری یا ۱۲متری. مثلا قیمت یک جفت فرش 6متری هریس از ۸۰ تا ۱۲۰ میلیون تومان است. یعنی هر قالی 6متری بین ۴۰ تا ۶۰ میلیون تومان قیمت دارد. یک جفت ترنج 6متری کاشان را هم می‌توانید با قیمت ۶۰ تا ۷۰میلیون تومان بخرید. یعنی هر قالی 6متری، ۳۰ تا ۳۵میلیون تومان قیمت دارد. فرش 6متری بافت بیرجند با نخ پنبه و جنس پرز ابریشم و پشم هم داریم که قیمت آن بین ۳۸ تا ۴۲میلیون تومان است. فرش ۱۲متری کاشان ۵۰ تا ۷۰ میلیون تومان قیمت دارد یا یک فرش ۹متری هریس تبریز بین ۸۰ تا ۱۰۰میلیون تومان قیمت دارد.
قالی‌های ارزان‌تر هم دارید؟
بله؛ اگر نخ معمولی باشد و اندازه‌اش زیر دو متر باشد می‌توانید با قیمت ۱۵ تا ۲۰میلیون تومان قالی دستبافت بخرید. مثلا یک قالی شکارگاه قم یک متری دارم که قیمت آن ۱۷میلیون تومان است. ولی یک قالی یک متری است که بیشتر برای نصب روی دیوار یا انداختن روی میز یا کنسول از آن استفاده می‌شود.
گران قیمت‌ترین قالی که الان در مغازه دارید، مال کجاست و قیمتش چقدر است؟
یک شکارگاه ۹متری دارم که قیمت آن حدود یک میلیارد و ۲۰۰میلیون تومان است. جنس پرز کرک و ابریشم و جنس تار هم ابریشم و پود آن هم نخ است. طرح هم شکارگاه است ولی در اصفهان بافته شده. قاب فرش گل و مرغ است و مرکز فرش طرح شکارگاه است. تار و پرز از جنس ابریشم علاست و حدود دوسال طول کشیده تا بافته شود.
این قالی‌ها مشتری هم دارند؟ سوالم این است که الان، این قالی چند وقت است که در مغازه است و فروش نرفته؟
فرش‌های این شکلی با این مشخصات، مشتری خاص دارند. بعضی‌ها عاشق فرش هستند. درست است مشتری معمولی اصلا سراغ این مدل فرش‌ها با این قیمت‌ها نمی‌آید ولی من چند مشتری ثابت دارم که حداقل سالی یکبار، فرش دستبافت گران‌قیمت می‌خرند. مثلا همین فرش را من، سفارشی داده‌ام برای مشتری خاص ببافند. برای همین خیالم راحت است که روی دستم نمی‌ماند.
می‌دانم قیمت خرید فرش از بافنده راز سر به مهر فرش فروش‌ها است، ولی اگر بخواهیم تقریبی صحبت کنیم با چه حاشیه سودی این فرش را از بافنده می‌خرید، منظورم این است که وقتی یک فرش یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومانی از بافنده می‌خرید و به مشتری می‌فروشید، چقدر آن سود است و برای شما می‌ماند؟
خودتان گفتید راز سر به مهر، پس من نباید بگویم. ولی آنطور که واسطه‌ها سود می‌کنند، ما سود نمی‌کنیم. بعضی از واسطه‌ها چشمشان را روی زحمت بافنده می‌بندند. من خودم می‌بینم زن‌ها و مردهای جوان صبح تا شب پای دار قالی می‌نشینند و قالی می‌بافند. اگر قالی‌بافی را از نزدیک دیده باشید، اصلا کار راحتی نیست. من کاری به چله بستن و دار قالی ندارم. خود نقشه‌خوانی قالی دستبافت، کار خیلی سختی است که اگر یک رج اشتباه بافته شود، کل قالی از دست می‌رود. برای همین نقشه‌خوان‌ها، کار خیلی‌سخت و حساسی دارند. به صورت سنتی این شکلی است که چند بافنده روی یک قالی کار می‌کنند. هر نفر یک قسمت کار را دست می‌گیرد، بعد نقشه‌خوان اسم یکی از بافنده‌ها را صدا می‌زند و می‌گوید مثلا مریم، شتری را روی آبی بزن، نرگس، سبز روی زرد و ... . یک فضای عجیبی پای دار قالی شکل می‌گیرد، انگار دارند شعر می‌خوانند و فرش می‌بافند. فضای کار، خیلی زیبا است و کسی‌که از دور کارشان را می‌بیند، خیلی کیف می‌کند اما دست و چشم بافنده‌ها است که روی این فرش‌ها گذاشته می‌شود. برای همین من تا جا داشته باشد از سود خود می‌زنم و پول بیشتری به بافنده می‌دهم.
نگفتید روی این قالی چقدر سود می‌کنید؟
بین ۲۰۰ تا ۲۵۰میلیون تومان. البته، این کارها و مشتری‌ها سالی یک بار اتفاق می‌افتد. بیشتر مشتری‌های من، فعلا همان مشتری‌های فرش‌های معمولی هستند.
قیمت تابلوفرش‌ها چگونه است؟
تابلوفرش هم دقیقا مثل قالی، قیمت‌گذاری می‌شود. فقط یک سری تابلوفرش جدیدا به بازار عرضه شده که مدل بافتش کلا با مدل بافت سنتی فرق دارد و نقشه‌هایش هم متفاوت است. این تابلوها برجسته هستند و قیمتشان خیلی بالا نیست؛ یعنی با 2 تا 5میلیون تومان می‌توانید یک تابلوی یک در یک و نیم بخرید. ولی تابلوهای نخ ابریشم که به صورت سنتی بافته می‌شود، فرق می‌کند و قیمت مدل‌های خاص و سفارشی آن به بین ۲۵۰ تا ۴۰۰ میلیون تومان هم می‌رسد. البته این وسط یک سری تابلوفرش‌های آنتیک و عتیقه هم هستند که بالای یک میلیارد تومان قیمت دارند.
تابلو فرش ماشینی هم داریم؟
بله؛ تا دلتان بخواهد در بازار هست. قیمتشان هم زیاد نیست بسته به اندازه‌ای که دارند با قیمت ۵۰۰هزار تومان تا یک میلیون و ۵۰۰هزار تومان فروخته می‌شوند.
حالا با این اوصاف، برای مشتری خرید کدام فرش برای استفاده به صرفه‌تر است؟ فرش ماشینی یا دستبافت؟
شما یک فرش ماشینی به من نشان بدهید که بعد از ۵۰سال پا خوردن، هنوز مثل روز اول بدرخشد، ولی فرش تبریز این شکلی است. فرش اصفهان و نائین و کاشان و سبزوار و بیرجند تا ۱۰۰سال هم عمر می‌کنند و اگر خوب نگهداری شوند، مثل روز اولشان، زیبا هستند. قالی کرمان را چرا مثال می‌زنند؟ چون هر چه پا بخورد، زیباتر می‌شود. تازه تار و پودش جلا پیدا می‌کند و خودش را نشان می‌دهد. چون جنس نخ و پرز تار و پود فرش دستبافت از نخ و پشم و ابریشم است. ولی فرش ماشینی الیافش پلاستیکی است. برای همین فرش ماشینی خیلی عمر کند، ۲۰ سال است. بعد از ۲۰سال، ریشه‌هایش خراب است، بعضی جاها ساییده‌شده یا بعضی از قسمت‌ها پاره شده‌اند اما چون در بازار می‌گویند فرش ماشینی ارزان‌تر است، مشتری این فرش‌ها بیشتر شده. ولی خودتان یک نگاهی به قیمت فرش‌های ماشینی بیندازید. الان قیمت بعضی از فرش‌های ماشینی بالای ۳۰میلیون تومان است. یا یک جفت فرش 6متری حدود ۴۰میلیون تومان قیمت دارد. فرش‌های جدید بدون طرح با نقشه‌های جدید و خارجی هم وارد بازار شده که اصلا معلوم نیست فرش هستند. یکسری طرح درهم و برهم را ۲۵ میلیون تومان می‌فروشند. اما فرش دستبافت یک اثر هنری است.
با این اوصاف اگر بخواهیم فرش دستبافت بخریم باید به چه نکاتی توجه کنیم که سرمان کلاه نگذارند؟
اولین نکته این است که حتما از کاسب معتبر خرید کنید. کسی که می‌شناسید و چند سال است که کارش، فروش فرش دستبافت است. از واسطه و دست‌فروش و بعضی از صفحه‌های مجازی فرش نخرید. مگر می‌شود فرش را نبینید و آن را بخرید. باید روی تار و پود فرش دست بکشید. باید پستی و بلندی فرش را حس کنید. رنگش را در نور طبیعی ببینید. گره و رج را از فروشنده بپرسید. چون هر چه گره و رج فرش بیشتر باشد، کیفیت فرش بالاتر است. مثلا در هر 3 تا 4سانتی متر باید ۱۲۰گره باشد. تراکم گره‌ها که بیشتر باشد یعنی فرش ریزبافت است وکیفیت خوبی دارد. برای بررسی وضعیت گره‌ها باید پشت قالی را نگاه کنید. باید حواستان به ریشه و تمیزی پشت فرش هم باشد؛ فرشی که خوب قیچی نخورده، موج دارد و زمانی که می‌خواهید آن را پهن کنید یا به به دیوار بزنید متوجه موج‌داربودن آن می‌شوید. چند روز پیش، یک مشتری آمده بود و می‌خواست یک گلیم را به عنوان فرش دستبافت بفروشد. می‌گفت از یک صفحه مجازی به عنوان شکارگاه قم خریده ولی چیزی که به او داده بودند، یک گلیم ریزبافت با طرح گوسفند و اسب و گل بود. برای همین است که می‌گویم اگر دنیای فرش دستبافت را نمی‌شناسید، حداقل از یک کاسب قدیمی خرید کنید که سرتان کلاه نرود. مثلا طرح فرش‌ها را ببینید. مثلا فرق لچک ترنج را با گل و مرغ بدانید. یا بدانید به چه قالی شکارگاه قم می‌گویند. هر جا اسب و درخت دیدید که شکارگاه نمی‌شود.
مشتری‌های شما بیشتر چه کسانی هستند؟
از نظر سن و سالی اگر بپرسید، بیشترشان افراد بالای ۵۰سال هستند اما بعضی از زنان جوان هم عاشق فرش دستبافت هستند و بیشتر تابلو فرش دستبافت ابریشم می‌خرند. البته زوج‌های جوان هم از ما خرید می‌کنند. چند وقت پیش یک عروس‌خانم فرش‌های ماشینی جهیزیه‌اش را فروخته بود و با سکه‌های کادویی سر عقدش یک جفت فرش تبریز خرید. می‌گفت همیشه عاشق رنگ نارنجی و سفید هریس بودم و با این فرش یاد خانه مادربزرگم می‌افتم. ولی اگر بخواهیم آمار بگیریم تعداد مشتری‌های بالای ۵۰سال خیلی بیشتر از جوان‌ها است. کسانی که به مسافرت خارج از کشور می‌روند هم، سوغاتی از ایران قالیچه می‌برند. یک مشتری داشتم که می‌گفت پسرم زن آلمانی دارد ولی سفارش داده برایش قالی دستبافت اصفهان ببرم، چون خانمش می‌داند فرش دستبافت ایرانی چه ارزشی دارد.
بازار فرش فروش‌ها هم زمان خاصی دارد؟ مثلا، روزهایی در سال، فروشتان بیشتر باشد و ... ؟
راستش را بخواهید خیلی وقت است که بازار آنچنانی نداریم. ما دلمان را به مشتری‌های خاص خوش کرده‌ایم وگرنه واقعیتش این است که بازار، دست فرش‌های ماشینی است. چون تنوع این فرش‌ها خیلی زیاد است. تبلیغات هم زیاد است. نکته دیگر این است که بیشتر مردم فکر می‌کنند همه فرش‌های دستبافت قیمت بالایی دارند ولی من توضیح دادم فقط فرشی که ابریشم خالص باشد و نقشه خاصی داشته باشد، نفیس است و قیمتش بالا می‌رود وگرنه برای استفاده معمولی، فرش‌هایی داریم که از بعضی از فرش‌های ماشینی ارزان‌تر هستند.
پس با این وضعیت، بازار داغ شب عید را نمی‌توان برای شما متصور شد؟
اگر بگویم در شب عید فروش نداریم، دروغ است. داریم ولی نه مثلا مانند ۱۰ یا ۲۰سال پیش.
با توضیحاتی که دادید، داستان سود ماهیانه چقدر می‌شود؟ با این همه کسادی و رکود که گفتید، کمترین و بیشترین سودی که در چند ماه اخیر داشتید، چقدر بوده؟
یک اصطلاحی بین فرش فروش‌ها مرسوم است که می‌گویند نه بگو چند تخته داری نه بگو چند تخته فروختی. ولی من به شما می‌گویم. یک ماه ممکن است یک میلیارد تومان فرش بفروشم ولی سودی که برای من می‌ماند، بین ۱۰۰ تا ۱۵۰میلیون تومان است. یک ماه ممکن است فقط دو جفت فرش بفروشم که سودش بین پنج تا ۱۰میلیون تومان است. یک ماه ممکن است اوضاع بهتر باشد و وقت عروسی باشد، چند جفت فرش بفروشم و سودم از ۲۰۰میلیون تومان هم بیشتر باشد. یک ماه هم شده که هیچ چیزی نفروخته‌ام و حتی یک تار، از مغازه من بیرون نرفته. این چیزها را باید در نظر بگیریم. یعنی ما فرش فروش‌ها به فروش ماهیانه نگاه نمی‌کنیم. چون بعضی وقت‌ها، دخل صفر است و بعضی ماه‌ها اوضاع بهتر می‌شود.
