صفر تا صد طرح جنجالی مالیاتی

هفت صبح| نمایندگان مجلس صبح دیروز ایرادات شورای نگهبان به طرح مالیات بر عایدی سرمایه را بعد از گذشت یک سال برطرف کردند. شورای نگهبان تیرماه سال گذشته با بررسی این طرح، ۱۹مورد ایراد به طرح مالیات بر عایدی سرمایه گرفت و آن را به مجلس بازگرداند.

کمیسیون اقتصادی مجلس بعد از گذشت یک سال؛ این طرح را در صحن علنی اصلاح کرد. در این طرح که به شورای نگهبان ارسال شده، بازار‌های مشمول، املاک با انواع کاربری و حق واگذاری محل، انواع خودروی سواری دارای شماره انتظامی (پلاک) شخصی، انواع طلا، نقره، پلاتین و جواهرات و انواع ارز (ارز، رمز پول، رمز دارایی) هستند.

از پارسال که طرح مالیات بر سرمایه تصویب شد، حواشی زیادی به همراه داشت. گروهی از کارشناسان اقتصادی معتقد بودند، تعیین نرخ واقعی مالیات بر عایدی سرمایه با توجه به تورم لحظه‌ای، ممکن نیست و تعیین نرخ مالیات بدون محاسبه متغیر تورم، قدرت خرید مردم و امکان تبدیل دارایی‌هایشان را به دارایی بهتر کم می‌کند. از طرف دیگر نماینده‌های موافق تصویب این رای معتقد بودند، این طرح اصلا شامل مردم عادی نمی‌شود و فقط سوداگران و سفته بازهای بازار‌های مذکور را هدف می‌گیرد.

طرح مالیات بر عایدی سرمایه بعد از تایید شورای نگهبان، باید توسط وزارت اقتصاد و سازمان امور مالیاتی با استفاده از داده‌های سایر دستگاه‌ها در نظام اقتصادی کشور اجرایی شود.

داستان از کجا شروع شد؟

طرح مالیات عایدی بر سرمایه، تاریخچه مفصلی دارد و مربوط به یکی، دو سال گذشته نمی‌شود. سال 66 که قانون مالیات تغییر کرد، در بخش مالیات سالانه مربوط به املاک، مالیاتی شبیه به مالیات بر عایدی سرمایه برای بخش املاک تعیین شد. اما این ماده در سال 71 از قانون حذف شد. در خرداد سال 88 هم یک‌بار دیگر این طرح به مجلس رفت، اما باز هم از برنامه‌های مجلس کنار رفت.

سال 91، وزارت امور اقتصادی و دارایی در لایحه اصلاح قانون مالیات‌های مستقیم، مالیات بر عایدی سرمایه را به مجلس ارائه داد. این لایحه در سال ۱۳۹۳ در صحن علنی مجلس شورای‌اسلامی مطرح شد، اما موردتایید قرار نگرفت.

در خرداد سال 99 و با شروع مجلس یازدهم طرح مالیات بر عایدی سرمایه یک بار دیگر مطرح شد. این طرح بعد از بررسی، در کمیته‌های تخصصی مجلس و کمیسیون اقتصادی در دی‌ماه ۱۳۹۹ تصویب شد و در صف بررسی صحن علنی قرار گرفت.

کلیات این طرح در خرداد سال 1400 در صحن علنی مجلس تصویب شد، اما دو سال بعد و در سال 1402 سرانجام نماینده‌های مجلس طرح مالیات بر عایدی سرمایه را تصویب کردند و به شورای نگهبان فرستادند.

طرح مالیات بر عایدی سرمایه چه هست؟

سازمان امورمالیاتی درباره این طرح توضیح داده، طبق آمار پایگاه رفاه ایرانیان، حدود پنجاه‌درصد از خانوارها اصلا خودرویی ندارند، مستاجرند و املاک و مسکنی ندارند. آن‌هایی که یک مسکن دارند، مشمول مالیات نمی‌شوند. آن‌هایی که به‌دنبال تبدیل مسکن یا خودرو اول خود به مسکن یا خودرویی بهتر هستند، مشمول این مالیات نمی‌شوند. بنابراین، مردم عادی که نه مسکن و نه خودرو دارند و مسکن و خودرو را برای دلالی نمی‌خرند، نباید از این مالیات بترسند. اما این مالیات بر عایدی سرمایه چه هست که این همه حاشیه به راه انداخته؟

تعریف یک خطی و شفاف این است که یک مالیات مستقیم از مابه‌التفاوت قیمت خریدوفروش دارایی‌های مختلف توسط افراد در حوزه‌های بازار مسکن، خودرو، طلا، سکه و جواهر گرفته می‌شود. اما عایدی سرمایه حاصل از انتقال اوراق بهادار یا کالای موردمعامله در بورس و بازارهای خارج از بورس، مثل صندوق‌های کالایی، صندوق‌های املاک و مستغلات و گواهی سپرده سکه طلا، مشمول مالیات نمی‌شود.

نرخ مالیات بر عایدی سرمایه از صفر تا ۴۰درصد است. همچنین در تعیین نرخ مالیات بر عایدی سرمایه عواملی مثل مدت‌زمان نگهداری در موضوع مالیات موثر است. مالیات بر عایدی سرمایه فقط زمانی قابل اخذ است که دارنده ملک، خودرو، زمین، طلا و... بخواهد آن را بفروشد. تا زمانی که مالک دارایی‌تان باشید، مالیاتی به سرمایه شما تعلق نمی‌گیرد. درواقع، مالیات بر عایدی سرمایه به معنای مالیات بر مابه‌التفاوت خریدوفروش است که شامل موارد مصرفی نمی‌شود.

این مالیات دو بخش دارد، مالیات بر معاملات مکرر و مالیات عایدی معاملات مکرر. یعنی اگر کسی یک خودرویی را بخرد و دو ماه بعد اقدام به فروش آن کند و دوباره یک خودرو دیگر بخرد و در چند ماه بعد آن را با قیمت بالاتری بفروشد، باید نسبت به مابه‌ازای مبلغ حاصل‌شده از خرید و فروش مالیات بپردازد.

براساس قانون مالیات بر عایدی سرمایه خودرو، نگهداری خودرو کمتراز یک سال 30درصد مالیات بر عایدی را در برخواهد داشت. یعنی اگر بعد از یک سال خودرویی که خریده‌اید را بفروشید باید 30درصد مبلغ مابه‌التفاوت آن را مالیات بپردازید؛ اما اگر خودرو بیشتر از سه‌سال تحت مالکیت شما باشد، دیگر مالیاتی به آن تعلق نخواهد گرفت. چون هیچ دلالی برای رسیدن به سود، سه‌سال صبر نمی‌کند.

برای شفاف‌ترشدن این موضوع می‌توان درباره خرید و فروش طلا توضیح داد. چون طلا جزو کالاهایی است که در ایران به صورت سنتی روی آن سرمایه‌گذاری می‌شود. اگر طلا یا سکه بخرید و بعد از یک سال آن‌ها را بفروشید، باید 30درصد از عایدی که به دست می‌آورید، مالیات بدهید. نگه‌داری طلا بین یک تا دو سال، مشمول ۲۰درصد و بیش از دو سال، ۱۰درصد مالیات خواهد داشت. البته کسانی‌که تا 150گرم طلا دارند، نباید نگران باشند. چون اندوخته طلا تا میزان ۱۵۰گرم از پرداخت مالیات بر عایدی طلا معاف است. اما خرید و فروش بیش از ۱۵۰گرم طلا مشمول مالیات بر عایدی سرمایه خواهد شد. بر همین اساس، طلافروشان ملزم به صدور فاکتور الکترونیک هستند و باید مبلغ، گرم، خریدار و فروشنده را در این فاکتور‌ها مشخص کنند.

در طرح جدید انتقال چه دارایی‌هایی مشمول مالیات نمی‌شود؟

انتقال ملک مسکونی متعلق به فرد غیرتجاری بالای 18‌سال در صورتی‌که دوره تملک آن بیش از دو سال باشد و شخص مالک، ملک مسکونی دیگری نداشته باشد یا عایدی سرمایه حاصل از انتقال ملک مسکونی متعلق به سرپرست خانوار در صورتی‌که دوره تملک آن بیش از دو سال باشد و این شخص فقط یک ملک مسکونی دیگر داشته باشد، مشمول مالیات نمی‌شود. درباره سرپرست خانوار، شرط دوره تملک بیش از دو سال، می‌تواند در هر پنج‌سال یک‌بار رعایت نشود.

افرادی که مالک بخشی از یک یا چند ملک مسکونی هستند، مجموع سهم (دانگ) مالکیت املاک مسکونی تا سقف یک ملک مسکونی، مشمول معافیت موضوع این بند می‌شوند و عایدی سرمایه حاصل از انتقال مازاد مالکیت مذکور، مشمول مالیات نمی‌شود.

انتقال خودروی سواری دارای شماره انتظامی (پلاک) شخصی، متعلق به فرد غیرتجاری بالای هجده سال در صورتی‌که دوره تملک آن بیش از یک سال باشد و شخص فوق، مالک تمام یا بخشی از خودروی سواری دارای شماره انتظامی شخص دیگری نباشد، شامل پرداخت مالیات نمی‌شود.

همچنین عایدی سرمایه حاصل از انتقال خودروی سواری دارای شماره انتظامی شخصی متعلق به سرپرست خانوار، در صورتی‌که دوره تملک آن بیش از یک سال باشد و این شخص فقط یک خودروی شخصی دیگر داشته باشد، مشمول مالیات نمی‌شود. درباره سرپرست خانوار، شرط دوره تملک بیش از یک سال، می‌تواند در هر پنج سال یک‌بار رعایت نشود. همچنین خودرویی که به ارث می‌رسد، شامل پرداخت مالیات نمی‌شود.

انتقال همه اراضی با کاربری کشاورزی اعم از باغ‌ها و زمین‌های زراعی و اراضی فاقد کاربری با دوره تملک بالای سه‌سال، مشمول پرداخت مالیات نمی‌شوند. البته اراضی داخل محدوده شهر و باغ‌ویلاها مشمول معافیت نمی‌شود.

انتقال دارایی‌هایی که به‌صورت بلاعوض مثل هدیه و وقف انجام شود.

انتقال ارز از روش‌های مجاز ورود ارز به کشور به تایید بانک مرکزی مشروط به رعایت قوانین و مقررات مربوط. همچنین اگر فردی منابع ارزی خود را در بانک‌های ارزی نگه دارد و دارای سپرده گواهی باشد، نیاز به پرداخت مالیات بر عایدی سرمایه نخواهد بود.