۲۰ نکته جزیی از دخل و خرج دولت در سال ۱۴۰۳
مالیات ،دوبرابر درآمد نفتی!
هفت صبح| بیست و پنج روز گذشته از ماه اول سال ۱۴۰۳ و دیروز تازه بخش دوم لایحه بودجه منتشر شد و گفته شده قرار است از امروز (یکشنبه) در کمیسیون تلفیق بررسی شود. ممکن است بپرسید که چرا این طور شده و چرا اینقدر دیر؟ پاسخ بخشی به تغییر قوانین و بخشی به تاخیر دولت و مجلس برمی‌گردد.
بخش مربوط به قوانین این است که در دی ماه ۱۴۰۱ قانونی توسط رئیس جمهور ابلاغ شد و بر اساس آن نحوه ارائه بودجه به دولت و بررسی آن در مجلس تغییر کرد. به این شکل که ابتدا دولت باید تا اول آبان هر سال بخش اول بودجه سال بعد، شامل کلیات را به مجلس ارایه دهد و پس از ابلاغ بودجه هم ۱۰ روز وقت دارد که جدول‌های جزئی بودجه نهادها را به مجلس ارائه کند.
با این حال، در سال گذشته اولا دولت بخش نخست را در اوایل آذر و با بیش از یک ماه تاخیر ارائه کرد، ثانیا مجلس در حال بررسی لایحه برنامه توسعه و هم‌چنین در کشاکش انتخابات بود و خیلی تمرکز نداشت و تازه در این میان یک بار کلیات لایحه دولت را هم ارائه کرد و در نهایت بررسی بخش دوم لایحه بودجه به سال ۱۴۰۲ نرسید.
اما فارغ از این نکته با هم ببینیم از این سند ۱۲۵ صفحه‌ای که دیروز منتشر شده چه نکاتی جالب است و به زندگی ما مربوط است؟
کل منابع بودجه یعنی به عبارت ساده پولی که دولت برای سال بعد خواهد داشت، ۶ هزار و ۵۰۰ هزار میلیارد تومان است. کلمه هزار در اینجا اشتباها دوباره تکرار نشده است. این مبلغ به این معناست که اگر پول‌هایی داشته باشیم در دسته‌های هزار میلیارد تومانی؛ باید شش هزار و ۵۰۰ دسته را کنار هم بگذاریم تا منابع بودجه مملکت بشود. با دلار ۶۵ هزار تومانی این مبلغ یعنی صد میلیارد دلار. با دلار آقای فرزین و دوستان، کمی بیشتر حدود ۱۵۰ میلیارد دلار.
از کل منابع بودجه، ۳ هزار و ۷۰۰ هزار میلیارد تومان منابع شرکت‌های دولتی و بانک‌هاست و حدود ۲ هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان درآمد دولت. از این درآمدها هزار و سیصد هزار میلیارد تومان درآمد مالیاتی است و ۶۰۰ هزار میلیارد تومان درآمد نفت و فرآورده‌های نفتی. دولت حدود ۳۰۰ هزار میلیارد تومانی هم می‌خواهد اوراق به مردم بفروشد و پولش را برای بودجه استفاده کند. باقی، هم درآمدهای دیگری است که جزئیاتش در این سند آمده و خیلی نمی‌خواهیم آن‌ها را به صورت جزئی نقل کنیم.
فقط در مورد نفت بگوییم که دولت بودجه را بر مبنای فروش یک میلیون بشکه نفت در روز بسته و معتقد است ۱۱ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار ارز نصیبش خواهد کرد. این به معنای آن است که دولت در بودجه هر بشکه نفت را ۳۲ دلار حساب کرده که حدود ۵۰ دلار با قیمت‌های فعلی بازار فرق دارد. مابه التفاوت ۵۰ دلاری یا تخفیف ایران به خریداران نفت مثل چین است به خاطر خرید از ایران در شرایط تحریمی یا اینکه دست پایین گرفتن قیمت است که بعدا، بودجه به کسری نخورد.
حالا که فهمیدیم میزان مالیات قرار است بیش از دو برابر درآمد نفتی باشد؛ ببینیم دولت قرار است این هزار و ۳۰۰ هزار میلیارد تومان مالیات را از چه کسانی بگیرد. ۴۷۵ هزار میلیارد تومان مالیات بر کالا است که شما اصلا پرداخت آن را متوجه نمی‌شوید ولی مثلا وقتی یک نوشابه در سوپرمارکت می‌خرید بخشی از قیمت آن نوشابه، مالیات است. ۴۵۰ هزار میلیارد تومان از اشخاص حقوقی یا همان شرکت‌ها گرفته خواهد شد، حدود ۲۰۰ هزار میلیارد تومان از مالیات بر درآمد و نزدیک به ۱۵۰ هزار میلیارد تومان از تعرفه‌های گمرکی. کل ماجرای پرفراز و نشیب مالیات بر خانه‌های خالی و خودروهای لوکس و ... هم در نهایت قرار است نزدیک به ۴۰ هزار میلیارد تومان پول نصیب دولت کند.
عوارض خروج از کشور به میزان ۵۲۰ هزار تومان تعیین شده است. بار دوم ۷۸۰ هزار تومان و بار سوم به بعد، یک میلیون و ۴۰ هزار تومان. البته برای سفرهای سیاحتی. برای سفرهای زیارتی، ۱۷۲ هزار تومان برای بار نخست. برای اربعین هم ۴۵ هزار تومان برای سفر هوایی و ۱۵ هزار تومان برای سفر زمینی.
تعرفه صدور گذرنامه، ۴۰۰ هزار تومان، گواهینامه هوشمند ۷۵ هزار تومان، تعویض پلاک ۴۰۰ هزار تومان، کارت ملی المثنی ۲۰۰ هزار تومان و شناسنامه المثنی ۱۷۰ هزار تومان است.
حالا برویم سر بودجه‌ها. نهاد ریاست جمهوری ۶ هزار میلیارد تومان بودجه دارد. این بودجه در سال گذشته حدود ۳ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان بوده است. بیشترین میزان بودجه در زیرمجموعه‌های این نهاد خرج ستاد مبارزه با مواد مخدر و معاون اجرایی رئیس جمهور می‌شود که دومی مسئول سفرهای استانی است.
بودجه مجلس تقریبا ۴ هزار میلیارد تومان است. یعنی تقریبا روزی حدود ۱۱ میلیارد تومان خرج پارلمان می‌شود. در یکی از جداول (جدول شماره ۷ خط تیره یک) هم آمده که هزینه شروع دوره جدید مجلس ۲۰۰ میلیارد تومان خواهد بود.
قوه قضاییه تقریبا ۸۵ هزار میلیارد تومان بودجه دارد. البته قوه قضاییه درآمدزایی هم دارد و به طور مثال برای هر شکایت غیرمالی (مثل شکایت از دزد موبایلتان، بلا به دور!) باید بین ۴۰ تا ۱۸۰ هزار تومان پول بدهید که مبلغ دقیق آن بعدا و با بخشنامه رئیس قوه قضاییه معلوم خواهد شد.
در میان نهادهای امنیتی و نظامی، بودجه وزارت دفاع ۱۷۹ هزار میلیارد تومان، سپاه ۱۲۲ هزار میلیارد تومان، ارتش ۶۶ هزار میلیارد تومان، وزارت اطلاعات ۳۰ هزار میلیارد تومان و نیروی انتظامی ۸۷ هزار میلیارد تومان است. مجموع این پنج نهاد روی یکدیگر تقریبا ۵۰۰ هزار میلیارد تومان از کل بودجه را در اختیار دارند. ذکر این توضیح ضروری است که از کل بودجه وزارت دفاع ۱۴۴ هزار میلیارد تومانی برای صندوق تامین اجتماعی و خدمات درمانی نیروهای مسلح هزینه خواهد شد.
در میان نهادهای آموزشی وزارت آموزش و پرورش تقریبا ۲۵۰ هزار میلیارد تومان و وزارت علوم ۶۰ هزار میلیارد تومان بودجه دارند. شاید نیاز نباشد به یادآوری چون بارها گفته شده ولی باز هم تاکید کنیم که بیش از ۹۰ درصد کل بودجه وزارت آموزش و پرورش خرج حقوق معلمان می‌شود.
در میان سازمان‌های فرهنگی صداوسیما ۲۲ هزار میلیارد تومان، وزارت ارشاد ۹ هزار میلیارد تومان، سازمان تبلیغات اسلامی ۷ هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان و وزارت گردشگری ۴ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان بودجه دارند. البته وزارت ارشاد ۹ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان هم بودجه برای کمک به اشخاص مختلف حقیقی و حقوقی دریافت می‌کند که ۲ هزار میلیارد تومان آن را باید به صداوسیما بدهد تا بودجه این نهاد به ۲۴ هزار میلیارد تومان برسد.
قرارگاه بقیه‌الله الاعظم زیرنظر سردار عزیز جعفری، فرمانده سابق سپاه که به تازگی مشخص شده مبتکر طرح حضور ماموران حجاب در چهارراه ولی عصر بوده، حدود سه هزار میلیارد تومان بودجه خواهد داشت.
ذیل سازمان تبلیغات اسلامی ستاد نماز جمعه ۳۰۰ میلیارد و ستاد امر به معروف و نهی از منکر ۲۵۵ میلیارد تومان بودجه دارند.
وزارت ورزش و جوانان ۱۳ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان بودجه خواهد داشت و به جز این ۵۰۰ میلیارد تومان برای حق پخش بازی‌های ورزشی و ۲۴۰ میلیارد تومان برای کمک به فدراسیون کشتی نیز پیش‌بینی شده است. کل بودجه نهادهای فرهنگی که گفتیم از وزارت آموزش و پرورش تا اینجای کار، حدودا ۴۰۰ هزار میلیارد تومان است.
نهاد دیگری که بخش بزرگی از بودجه را می‌بلعد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است. بودجه این نهاد ۲۶۵ هزار میلیارد تومان است و حتی از وزارت آموزش و پرورش هم فراتر رفته است. نکته جالب توجه این است که بیشترین میزان بودجه برای یک دانشگاه علوم پزشکی که در واقع ادارات استانی وزارت بهداشت هستند؛ نه در پایتخت که مربوط به دانشگاه علوم پزشکی فارس است با ۷ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان بودجه. البته سه دانشگاه موجود در تهران یعنی علوم پزشکی تهران، علوم پزشکی ایران و علوم پزشکی شهید بهشتی روی هم رفته ۱۷ هزار میلیارد تومان بودجه دارند.
در روزهای آینده احتمالا مقایسه زیادی بین بودجه سازمان حفاظت محیط زیست با سایر ارقام بودجه خواهید شنید پس همین جا بگوییم که بودجه این سازمان تقریبا ۵ هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان است.
جالب خواهد بود اگر بدانید که بیشترین میزان بودجه به کدام نهاد تعلق گرفته است؟ این نهاد وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی است که با درنظر داشتن کمک ۲۵۶ هزار میلیارد تومانی دولت به صندوق بازنشستگی، امسال بودجه‌اش به حدود ۲۹۲ هزار میلیارد تومان خواهد رسید. (با در نظر گرفتن کمک ۱۴۰ هزار میلیارد تومانی به سازمان بازنشستگی نیروهای مسلح، دولت تقریبا امسال حدود ۴۰۰ هزار میلیارد تومان فقط به این دو صندوق بازنشستگی باید کمک کند که عمق بحران بازنشستگی را نشان می‌دهد)
اما برسیم به بخش جالبی از این جداول که در آن قرار است ببینیم کدام استان‌ها سهم بیشتری از درآمد و هزینه در مملکت را دارند. اگر برای اینکه حساب و کتاب‌هایمان در ذهن ساده‌تر شود؛ درآمدهای عمومی استان‌ها را هزار میلیارد تومان فرض کنیم، نیمی از این میزان یعنی ۵۰۰ میلیارد تومان در تهران تولید می‌شود. اصفهان با ۷۵ میلیارد تومان در جای دوم ایستاده و کرمان و خوزستان به ترتیب با ۶۷ و ۵۲ میلیارد تومان در رده سوم و چهارم. به این ترتیب تقریبا ۷۰ درصد از کل درآمدها، سهم این چهار استان است.
با این حال همین نسبت در هزینه‌ها برقرار نیست. البته طبیعی هم هست و قاعده عدالت هم همین است که مثلا سیستان و بلوچستان سهم بیشتری از هزینه‌ها داشته باشد. کل خرج دولت برای استان‌ها (نه خرج‌های ملی و کشوری) را اگر ۱۵۰ هزار میلیارد تومان در نظر بگیریم، حدود ۲۰ هزار میلیارد تومان برای دو استان سیستان و بلوچستان و کرمان است و تهران حدود ۳ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان از این پول را خرج خواهد کرد.
مجموعا از درآمد حدود ۲ هزار و ۸۰۰ میلیارد تومانی دولت، حدود ۵۰۰ هزار میلیارد تومان خرج مسایل دفاعی و امنیتی خواهد شد، دو وزارت رفاه و بهداشت نیز تقریبا روی هم رفته ۶۰۰ هزار میلیارد تومان پول دریافت خواهند کرد، حدود ۴۰۰ هزار میلیارد تومان خرج مسائل فرهنگی خواهد شد و نزدیک به ۱۰۰ هزار میلیارد تومان خرج مسایل قانونی و قضایی. هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان باقی مانده هم خرج سایر دستگاه‌هایی که خواهد شد که اسمشان را اینجا نیاوردیم و تا دلتان بخواهد زیاد هستند. مثلا ما نگفتیم که وزارت کشور آقای وحیدی ۱۶ هزار میلیارد تومان و وزارت خارجه آقای امیر عبداللهیان ۲ هزار میلیارد تومان بودجه خواهند داشت. حالا اگر جزییات بیشتری خواستید باید به آن سند مراجعه کنید.
