زمینه انقراض ماهی پرچمی هرمزگان
گونههای غیربومی رهاسازی شده ممکن است اکوسیستم طبیعی جنوب را به خطر بیندازد و جمعیت ماهیان بومی آسیب ببیند
هفت صبح | هلال احمر هرمزگان در اقدامی که آن را محیط زیستی مینامد، در بیخبری سازمان حفاظت محیط زیست، اقدام به رهاسازی ماهی گامبوزیا، برای مبارزه با پشه آئدس در رودخانههای این استان کرده است. این در حالی است که ما در ایران مرکز تکثیر اینگونه را نداریم و کارشناسان تردیدهای جدی درباره منشاء تامین ماهیهای رهاسازی شده دارند. حتی احتمال میدهند که گونه بیگانه دیگری به آبهای جنوب کشور افزوده شده باشد. در هر حال به اعتقاد کارشناسان احتمال دارد که این اقدام، به دلیل مهاجم بودن گونههای غیربومی، زمینه انقراض ماهی گورخری و دیگر گونههای بومی آبهای هرمزگان را فراهم کند.
خودروها فقط برایمان دود و هوای آلوده به ارمغان نمیآورند. سوغات لاستیکهای وارداتی خودرو از جنوب شرق آسیا برای استانهای جنوبی کشور، حشرهای ریز به اسم آئدس است که تب دنگی احتمالا کشنده را در میان مردم ایران رایج کرده است. این پشه بیشتر در آبهای راکد تخمریزی میکند اما مسئولان هرمزگان نسخه رهاسازی یک گونه ماهی غیربومی را در آبهای جاری استان هرمزگان پیچیدهاند تا به خیال خود از تکثیر پشه آئدس با یک نسخه به ظاهر محیط زیستی جلوگیری کنند.
آنطور که رسانهها گزارش کردهاند، مانور آموزشی و عملیاتی با هدف مقابله و پیشگیری از گسترش پشه آئدس در بندرعباس برگزار شده و جمعیت هلالاحمر استان، استانداری، شهرداری و همچنین دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس پس از تشریفات آموزشی چنین برنامههایی، ماهیهای گامبوزیا را در جویهای سطح شهر رهاسازی کردهاند تا این ماهیها با تغذیه از لاروها، به کاهش جمعیت پشه آئدس کمک کنند.
روشی که تکرار نسخه پیچیده شده در دوره پهلوی است. حدود دهه 30 تا 40 شمسی، اینگونه غیربومی یعنی ماهی گامبوزیا برای مقابله با پشه مالاریا به آبهای جنوب کشور معرفی شد و حالا در شرایطی که به اندازه کافی در پهنههای آبی جنوب جا خوش کرده، گروهی سعی کردهاند جمعیت بیشتری از اینگونه مهاجم غیربومی را به رودخانههای هرمزگان معرفی کنند تا فشار بیشتری به اکوسیستمهای طبیعی آبی منطقه وارد شود. اقدامی که روح هیچ کس در سازمان محیط زیست از آن خبر ندارد!
رهاسازی گامبوزیا را نشنیدهام
علی علیزاده کارشناس مسئول رودخانههای معاونت محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست در گفتوگو با «هفت صبح» با اشاره به سابقه رهاسازی گامبوزیا در آبهای جنوب، نسبت به رهاسازی مجدد اینگونه برای مقابله با پشه آئدس اظهار بیاطلاعی میکند و میگوید پیگیر این موضوع از استان هرمزگان شده و نتیجه نهایی را در آینده اعلام میکند.
به گفته او، اصلا محیط زیست در جریان موضوع رهاسازی گامبوزیا نبوده و فکر هم نمیکند که محیط زیست چنین نسخهای پیچیده باشد. نامهای هم برای محیط زیست نیامده که درخواستی برای رهاسازی داده باشند. مسئول رودخانههای سازمان حفاظت محیط زیست به موضوع بسیار عجیبی اشاره میکند و آن این است که اصلا اینگونه در کشور پرورش نمییابد زیرا ارزش زینتی و اقتصادی ندارد و چون کسی گامبوزیا پرورش نمیدهد، لارو آن هم در ایران موجود نیست که دیگران بخواهند آن را رهاسازی کنند. او قول پیگیری مسئله را میدهد و در صورت رهاسازی گامبوزیا در آبهای هرمزگان، این اقدام را خلاف قانون توصیف کرده و وعده میدهد که با چنین تخلفی برخورد شود.
ادارات تعطیل است، پیگیری میکنم!
میثم قاسمی معاون محیط طبیعی اداره کل استان هرمزگان نیز در گفتوگو با «هفتصبح» از اقدامی که با عنوان یک اقدام محیط زیستی رسانهای شده، اطلاعی ندارد. او میگوید رهاسازی ماهی گامبوزیا به اداره کل محیط زیست هرمزگان اطلاعرسانی نشده و شاید تصور این بوده که این گونه سالها در آبگیرهای سطح شهر حضور داشته و استفاده میشده است.
شاید میخواستند از آن استفاده کنند اما مجوزی از ما نگرفتند. او درباره اینکه در شرایط نبود مرکز تکثیر گامبوزیا در ایران لارو ماهی چگونه تامین شده، پاسخی ندارد و ارائه توضیحات بیشتر را موکول به کسب اطلاعات دقیق میکند زیرا ادارات استان به دلیل آنفلوآنزا در قالب دورکاری و تعطیل فعالیت میکنند. اداره کل محیط زیست استان هم تعطیل بوده و برای همین معاون محیط طبیعی هرمزگان در حال پیگیری است که تازه ببیند داستان چه بوده!
نگرانی از رهاسازی گونه غیربومی جدید
ماجرای بیاطلاعی متولیان محیط زیست و عدم نظارت آنها بر عملکرد سایر دستگاهها زمینهای را فراهم کرده که هر دستگاهی خود راسا برای اقدامات محیط زیستیاش نسخه بپیچد اما داستان رهاسازی گامبوزیا به دلیل نبود مرکز تکثیر اینگونه از آن اقداماتی است که نگرانیها درباره حتی نوع گونه ماهی رهاسازی شده را بیشتر میکند.
صابر وطندوست عضو هیات علمی دانشگاه در گفتوگو با «هفت صبح» تایید میکند که مرکز تکثیر گامبوزیا در ایران نداریم و منشاء گامبوزیاهای فعلی موجود در جنوب هم اروپا بوده که در دوره پهلوی برای مقابله با پشه مالاریا به آبهای جنوب راه یافته است. اینگونه در حال حاضر با محیط پیوند خورده است.
به گفته وطندوست، گامبوزیا نسبتا مقاوم بوده و زندهزاست. لقاح داخلی دارد و بچه به دنیا میآورد و میتواند جمعیت خوبی ایجاد کند.او با اشاره به اینکه ماهیهای لاروخوار زیادی در جنوب وجود دارد، رهاسازی مجدد گامبوزیا را اقدامی نادرست توصیف میکند و ماهی پرچمی یا گورخری که سه تا چهار گونه آن در هرمزگان وجود دارد را عامل موثری برای مقابله با پشهها میداند زیرا اینگونه علاوه بر جلبک از لارو پشهها هم تغذیه میکند.
این عضو هیات علمی دانشگاه یکی از مراکز اصلی پراکنش ماهی گورخری را استان هرمزگان معرفی میکند. ماهی گورخری گنو در منطقه گنو زندگی میکند و سایر افراد این خانواده هم در رودخانههای هرمزگان پراکنش نسبتا مناسبی دارند؛ بنابراین نیازی نیست که یک گونه بیگانه زحمت خوردن لارو پشه آئدس را بکشد.
البته او حدس میزند که به دلیل نبود امکان تکثیر گامبوزیا در ایران، گونههای مشابه دیگری که زندهزا هم هستند (مثل دم شمشیری و مولی) به اسم گامبوزیا رهاسازی شده باشند زیرا هیچ مرکزی در ایران، لارو گامبوزیا را ندارد و اگر ماهی غیربومی دیگری به آبهای جنوب اضافه شده باشد، بعدها آسیبهای جبرانناپذیری به ماهیان بومی کشور وارد میشود و جمعیت آنها را دچار آسیب میکند.
وطندوست درباره احتمال واردات لارو گامبوزیا به ایران برای رهاسازی هم بر این باور است که قطعا برای واردات نیاز به مجوز سازمان محیط زیست بوده اما اکنون این سازمان در سطح کارشناسی اظهار بیاطلاعی میکند.او میگوید اگر گونه رها شده، گامبوزیا نباشد ممکن است شرایط بدتری هم رقم بخورد و گونه بدتری رهاسازی شده باشد و احتمالا منشاء تامین آن هم یکی از آکواریومهای موجود در کشور باشد. مگر اینکه به شکل شفاف مشخص شود که چه گونهای به آبهای هرمزگان وارد شده است.
حال این پرسش مطرح است که محیط زیست و مسئولان آن دقیقا درگیر چه کاری هستند که در جریان موضوعات قرار ندارند؟ این سازمان غایب بزرگ اطفای حریق منطقه حفاظت شده الیت بوده، از رهاسازی ماهی گامبوزیا در آبهای هرمزگان اظهار بیاطلاعی میکند، نمیداند که مجوز ساخت و ساز در پهنههای آبی صادر شده، خود را وظیفهمند در حوزه آلودگی هوا نمیداند و بر این باور است که صرفا نقش نظارتی دارد و امکاناتش کافی نیست؟ اما در عوض ساعتها وقت خود را صرف توضیح درباره اهمیت حضور ایران در مجامع جهانی میکند! آیا بهتر نیست به جای حضور گسترده در آن سوی مرزها، حضور خود در داخل کشور را تقویت کند؟
