سکوت پرابهام درباره سرنوشت مروی سنتر | جنجال دوباره، بعد از توقف موقت
دو هفته پس از توقف ساخت مروی سنتر، میراث فرهنگی همچنان درباره سرنوشت این پروژه نیمه تمام سکوت اختیار کرده است
هفت صبح| با وجود گذشت حدود دو هفته از توقف ساخت و ساز دو پروژه مهم در حریم کاخ گلستان، هنوز نه خبری از تشکیل کمیته مشترک بین میراث فرهنگی و شهرداری برای تصمیمگیری در مورد این سازههاست و نه شهرداری و نه میراث حاضر به ارائه توضیحاتی در مورد سرنوشت این پروژههای نیمه کاره هستند! درحالیکه ایرانیها در هول و ولای روزهای کرونایی سردرگم بودند از سوی معاون وقت میراث فرهنگی مجوزی برای ساخت سازهای با عنوان بازار بزرگ طلا و جواهر خاورمیانه در کوچه بنبست نقیبالسادات صادر شد که هم ظاهرا تا چهار طبقه زیرزمین هم نفوذ کرده است!
ساختمانی که هنوز به درستی معلوم نیست چگونه در میان تردد هزاران نفری که هر روز از این محل عبور میکنند و طرفداران بافتهای تاریخی مجوز گرفته و ساخته شده و احتمالا به زودی هم به بهرهبرداری میرسد؟! اما مالک سازه دوم مانند ساختمان اول چندان خوش شانس نبود چرا که هنوز چند ماه از آغاز گودبرداری و عملیات عمرانی آن که قرار بود با نام تجاری «مروی سنتر» قد الم کند، نگذشته بود که به یکباره با انتشار فیلمی در فضای مجازی کارش گره خورد و فعلا نیز کارگاهش تعطیل است!
سناریویی تکراری در کشور ما که معمولا با انتشار یک کلیپ در فضای مجازی آغاز میشود و با جنجال رسانهای و فشار افکار عمومی ادامه پیدا میکند و در نهایت آن فعالیت به صورت ظاهری هم که شده متوقف میشود تا آبها از آسیاب بیفتد و دوباره به بهانه اصلاح موارد غیرقانونی، از سرگرفته میشود! حالا همین سناریو عینا در مورد مروی سنتر در حال اجراست.
سناریوی پر چالش
در سناریوی جدید، ابتدا فیلمی از ساخت و ساز این مجموعه آن هم بیخ گوش و در حریم کاخ گلستان منتشر میشود و به یکباره میراث فرهنگی و شهرداری تهران با موجی از فشارهای افکار عمومی و کارشناسان حوزه میراث فرهنگی مواجه میشود که چه کسی مجوز ساخت و ساز در حریم این تنها اثر ثبت جهانی شده پایتخت را داده است؟! بعد از چند روز سکوت این دو نهاد صالحی امیری وزیر میراث فرهنگی و گردشگری بازدیدی میدانی از این محل دارد و اعلام میکند: هیچکس حق تخطی از ضوابط عرصه و حریم را ندارد و وزارت میراث فرهنگی اجازه نخواهد داد سودجویان به اهداف خود برسند.
همراه با افکار عمومی در برابر سودجویان خواهیم بود. همچنین از شهرداری تهران درخواست دارم نسبت به تخلفات در حوزه بناها و بافتهای تاریخی حساسیت بیشتری داشته باشند، هرچند شهرداری همواره با ما همراه بوده است! سخنانی چند پهلو که کنایهای به شهرداری هم دارد.
گرچه وی هیچ صحبتی در این زمینه نمیکند که چطور میراث فرهنگی چنین مجوزی را صادر کرده و در طول چند ماه اخیر که کارشناسان زیادی به آن انتقاد کرده بودند، جلوی آن گرفته نشده است؟ وزیر البته همانجا وعده دیگری هم میدهد: «قرار شده تا کمیته مشترکی با حضور نمایندگان میراث و شهرداری و دادگستری تشکیل شود تا در مورد جوانب مختلف فنی و حقوقی این پروژه بررسی شده و تصمیم گیری شود.» کمیتهای که تاکنون اطلاعی از تشکیل و فعالیت آن منتشر نشده است.
جنجال دوباره، بعد از توقف موقت
این سناریو اما به همین جا ختم نمیشود. تنها چند روز بعد از توقف فعالیت کارگاه ساختمانی مروی و در 28آبان، دوباره فیلمها و تصاویری در فضای مجازی منتشر شد که حکایت از شروع به کار مجدد این کارگاه داشت. اینبار اما معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران نسبت به این اخبار واکنش نشان داده و آنها را طی اطلاعیهای تکذیب کرد. در این اطلاعیه شهرداری مدعی شده بود که پروانه ساختمانی این پروژه با تایید مکتوب میراث فرهنگی صادر شده است.
این اطلاعیه میافزاید: حریم ارتفاعی ساختمان مزبور، در حد ۸ متر با دستور میراث فرهنگی تثبیت شده و اختلاف فعلی در حدود «طبقات منفی» پروژه وجود دارد. لذا با توجه به صدور دستور توقف ساخت و ساز دراین پروژه، هرگونه عملیات ساختمانی درآن تا تعیین تکلیف طبقات منفی مجاز آن توسط میراث فرهنگی ممنوع است. در همین راستا علی طلوعی، مدیرکل میراث فرهنگی استان تهران نیز گفته بود: آن فعالیتها صرفا برای جابهجایی کانکسها از بیرون محدوده کارگاه به داخل آن بود تا امکان پلمب فراهم شود.
عملیات اجرایی پروژه متوقف شده و تنها اقدامی که در روز جمعه در محل مشاهده شد، برچیدن دیواره کاذب و عناصر مزاحم منظر بود. اشاره طلوعی به فرآیند «پلمب» کارگاه مروی در روز بعد از انتشار این فیلمها بود که در حقیقت میتوانست موقتا افکار عمومی و منتقدان عصبانی این ساخت و ساز را ساکت کند!
در نهایت اما علیرضا بهرامی، معاون شهرسازی شهرداری منطقه ۱۲ برای اینکه پاسخی به سکوت شهرداری داده باشد، مقابل دوربین صدا و سیما با نشان دادن مجوزهای صادر شده از سوی میراث فرهنگی گفت: در این مجوز اعلام شده که ساخت این مجتمع تا ارتفاع ۸ متر و ۴ طبقه زیر زمین بلامانع است. اما گویا حالا دوستان به خاطر قناتی که از این محدوده عبور میکند و به نام «مرگرد» معروف است کار را متوقف کردهاند! در حالیکه براساس نقشههایی که ما داریم فاصله این قنات تا حد غربی کاخ، بین ۳۰ تا ۴۰ متر و تا حد جنوبی آن چیزی حدود ۲۰ متر است.
چرخش 180 درجهای
جالب اینجاست که در «ظاهر» میراث فرهنگی ابتدا به دلیل صیانت از سیما و منظر کاخ گلستان دستور توقف این پروژه و پروژه بازار بزرگ طلا و جواهر خاورمیانه را داده بود اما وقتی شهرداری تاییدیههای میراث برای صدور مجوز را افشا کرد، ناچار به تغییر موضع شد و اعلام کرده که دلیل توقف عملیات ساخت و ساز دو مجموعه یاد شده، وجود قنات 700 سالهای است که از زیر این محدوده میگذرد. به گفته کارشناسان، کارگاه و ساختمان درحال ساخت «مروی سنتر» در فاصله کمتر از ۵۰ متر تا شمسالعماره و در حریم قنات مهرگرد قرار دارد.
مجوز احداث چهار طبقه زیرزمین با عمق حدود ۱۷متر صادر شده است. در واقع با احتساب فونداسیون، عمق گودبرداری به حدود ۲۰ متر میرسد؛ عمقی که کارشناسان آن را برای خاک نرم و اشباع منطقه بسیار خطرناک میدانند. در همین خصوص مطالعات مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی و سازمان پیشگیری و مدیریت بحران تهران در سال ۱۴۰۳ نیز این محدوده را بهعنوان پهنهای بسیار پرخطر در برابر فرونشست زمین معرفی کردهاند.
وحید شهاب، متخصص برنامهریزی شهری و بافتهای تاریخی نیز در این زمینه میگوید: ادامه پروژه بدون مطالعات ضروری روی خاک، نه تنها ریسک آسیبهای فنی را افزایش میدهد، بلکه ارزش جهانی کاخ گلستان را نیز تهدید میکند. نشستهای ناگهانی و ترکهای جدی دیوارها که ممکن است به خاطر فرونشست قنات مرگرد و به خاطر حفاریها و بارگذاری ناشی از این ساخت و سازها به وجود آید، میتواند خسارات جبرانناپذیری ایجاد کند که بازسازی آنها تقریبا غیرممکن است.
به گفته این کارشناس، معاون امور مجلس، حقوقی و استانها در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی در مکاتبه با ادارهکل استان با تاکید بر «عدم وجود بنای ثبتی و ارزشمند»، دستور احداث چهار طبقه زیرزمین، یعنی اجازه حفر عمقی بالغ بر ۱۲ متر در فاصله صرفا ۵۰ متری بنای شمسالعماره را صادر میکند.
این فعال و کنشگر میراث فرهنگی میافزاید: مالک گاراژ شمسالعماره که حالا میخواهد مروی سنتر را بسازد نهتنها نقشههای ساختوساز را به تایید ادارهکل استان نرسانده، بلکه بهرغم تعهد محضری مبنی بر حفظ جداره و سایر بخشهای بنا، آن را تخریب کرده است. موضوع عجیبتر آن است که بهرغم نامه سال ۱۴۰۳ ادارهکل استان تهران، مالک در تعهد محضری دیگری به شهرداری منطقه عنوان میدارد که اجازه احداث چهار طبقه زیرزمین را از ادارهکل مربوطه دریافت خواهد کرد.
و باز هم سکوت!
بعد از پلمب کارگاه و سخنان معاون شهرسازی منطقه 12 به نظر میرسد هر دو نهاد شهرداری و سازمان میراث فرهنگی در لاک دفاعی فرو رفته باشند چرا که هیچ کدام حاضر به پاسخگویی به رسانهها نیستند و سکوت اختیار کردهاند. در همین خصوص و در ادامه پیگیریهای «هفتصبح» از شهرداری منطقه 12 وسازمان میراث فرهنگی تهران، هر دو نهاد یاد شده به صراحت اعلام کردهاند که تا اطلاع ثانوی حاضر به گفتوگو با رسانهها نیستند. اقدامی که به نظر میرسد کاملا برنامهریزی شده و هماهنگ با هم باشد.
کوتاهی آشکار اما کتمان شده
سید احمد علوی، رئیس کمیته گردشگری و میراث فرهنگی شورای اسلامی شهرتهران اما معتقد است که پاسخهایی که شهردار و میراث ارائه میدهند قانع کننده نیست. وی در گفتوگو با «هفتصبح» میگوید: شهرداری مدعی است که براساس تاییدیه میراث پروانه ساختمانی صادر کرده است. به نظرم این نمیتواند چندان موجه باشد. هم شهرداری و هم میراث هر دو میدانند که در این منطقه محدودیتهای ساخت و سازی وجود دارد یا قناتی 700 ساله در زیر آن قرار گرفته است. چطور میراث فرهنگی، حالا تازه یادش افتاده که در این محل قناتی وجود دارد.
معمولا برای صدور یک پروانه ساختمانی چندین ماه زمان لازم است. از سویی چندین ماه است که این کارگاه مشغول به فعالیت است. در طول این مدت یعنی هیچ کدام از کارشناسان میراث یا شهرداری که وجببهوجب این محوطه و اهمیت جهانی آن آشنا هستند نمیدانستند که ساخت این دو مجموعه و بهخصوص مروی سنتر چه تبعاتی را برای بافت تاریخی عودلاجان و بهخصوص کاخ گلستان به همراه دارد؟
وی با ذکر اینکه به نظر میرسد تخلفی محرز در این زمینه صورت گرفته باشد میگوید: به هر حال یکی از وظایف معاونت شهرسازی شهرداری تهران و معاونتهای مربوطه در مناطق این است که قبل از صدور پروانه خودشان هم همه جوانب را بررسی کنند. یعنی قرار نیست که معاونت شهرسازی مناطق فقط دستگاه امضا و صدور مجوز باشند! از سویی باید میراث فرهنگی بیطرفانه عوامل صدور تاییدیه اولیه و سکوت بعدی را شناسایی و معرفی کنند تا دستگاه قضا به آن رسیدگی کند.
رئیس کمیته گردشگری و میراث فرهنگی شورای اسلامی شهر اما در نهایت به نکتهای اشاره میکند که شاید کمتر به آن پرداخته شده باشد. وی میگوید: به نظرم الان دیگر کار از کار گذشته است. چرا که حفاری و گودبرداری عظیمی که در این محدوده رخ داده اگر قرار بوده آسیبی به قنات بزند یا بخشهایی از آن را با ریزش مواجه کند، تا الان این اتفاق رخ داده است. البته همین الان هم اگر جلوی ساخت این پروژه گرفته شود باز هم خوب است چرا که ممکن است بارگذاری بیش از این هم روی قنات فشار آورده و باعث فرونشست زمین در اطراف آن و بهخصوص آسیب به کاخ گلستان شود.
گرچه به نظر میرسد اقداماتی که الان در حال انجام است بیشتر به خاطر کم کردن از بار فشار افکار عمومی باشد! به نظرم باید کمیته مشترکی که وزیر میراث قول آن را داده تشکیل شود و نتایج آن به اطلاع شهروندان برسد ضمن آنکه به شکلی قاطعانه با متخلفان از هر طیف و دسته و سابقه مدیریتی که باشد، برخوردار شود.
ضمن آنکه باید تکلیف ضرر و زیانی که به مالک وارد شده نیز مشخص شود. با تمام این تفاصیل پرونده این دو ساختمان نیمه کاره و بهخصوص مروی سنتر همچنان در هالهای از ابهام است و مشخص نیست که چه سرنوشتی در انتظار آنهاست. گرچه تجارب قبلی ثابت کرده که سکوت طولانی و بیخبری و در نهایت، تلاش برای حل و فصل ماجرا، در قالب شرایط منجر به صدور آرایی به ضرر شهر و شهروندان و به نفع ذینفعان حقیقی خواهد شد!
