تپه قوپال زیر سایه بولدوزر و سند
میراث فرهنگی سنندج در آستانه نابودی زمین‌خواران به بلندترین نقطه شهر رسیده‌اند
هفت صبح، شیروان یاری| اینجا راس تپه قوپال سنندج با ارتفاع 40 متری از زمین است که شهر از بالای بام تپه چنان درآغوش پاییز زیباست که رنگین‌کمانی منقش به رنگ‌های زرد و نارنجی درختان بر بوم هستی می‌سازد، تپه‌ای که سرنوشت ماندن یا پیوستن آن به تاریخ نوستالژیک خاطره در برزخی از اما و اگرهاست، تپه تاریخی قوپال با عملکرد عمومی، فرهنگی و اکولوژیکی در وسط شهر که این روزها شماری از افراد ذی‌نفوذ با دست داشتن سند، خواهان ساخت و ساز بر این تپه هستند و بیم این می‌رود که این تپه نیز به مثابه شماری از تپه‌های شهر سنندج نابود و خاطرات آن به تاریخ پیوند بخورد. اگرچه تاریخ شکل‌گیری این تپه دقیق مشخص نیست؛ اما به عقیده شماری از پژوهشگران آن را به دوران قارجاریه نسبت می‌دهند.
این تپه به دلیل همجواری منزل منظومه سرای مشهور این شهر به نام زنده یاد محی‌الدین حق‌شناس مولف کتاب منظوم «شاره‌که م سنه»، مورد توجه ادبا و شعراست و همه مردم نیز به لحاظ اکولوژیکی حس نوستالژی به خاک این تپه دارند که با دست درازی به آن، شناسنامه زنده تپه قوپال نیز مهر باطل می‌خورد. موقعیت تپه قوپال مرکز شهر سنندج و در مجاورت میدان اقبال قرار گرفته و هویت‌مندی این تپه در مقیاس محلی بسیار بالاست، به گونه‌ای که از قدیم‌الایام نام‌گذاری مناطق مسکونی پیرامون آن قوپال بوده است.
هم اکنون نیز محله مجاور خیابان صفری مشهور به محله قوپال است. براساس اطلاعات اینفوگرافیک طرح ویژه ساماندهی تپه‌های سنندج، مساحت کل توده تپه قوپال 138 هزار و 552 متر مربع که نسبت کل مساحت توده به نسبت کل مساحت تپه 9.57 درصد است.
کل مساحت فضاهای خالی و سبز تپه قوپال 13هزار و 351 مترمربع با نسبت فضاهای خالی و سبز به کل مساحت تپه 58.5 درصد اعلام شده است.
همچنین بنا به همین اطلاعات ثبت شده درطرح ویژه ساماندهی تپه‌های سنندج، کل مساحت راه‌های دسترسی به تپه قوپال 87هزار و 394 مترمربع با ارتفاع 40متری قعر تا راس تپه، است.
درطرح ویژه ساماندهی تپه‌ها، شهر سنندج به شهر هزار تپه شهرت دارد، چرا که این شهر تاریخی به لحاظ موقعیت داخل محدوده قانونی همان محدوده شهری حدود 60 تپه دارد که این تپه‌ها در مساحت 4 هزار و 277 هکتار پراکنده شده است، به عبارتی مساحت کل تپه‌ها از کل مساحت محدوده شهری سنندج یک هزار و 566 هکتار معادل 36 درصد برآورد شده است. حالا از مجموع کل تپه‌ها، 27 تپه امکان بارگذاری فضای سبز را هنوز دارد، یعنی یا ساخته نشده یا بخش و قسمت اعظمی از آن تپه‌ها مانده‌اند، اما بر روی 33 تپه ساخت و ساز صورت گرفته است.
سرنوشت نامعلوم تپه قوپال
تپه قوپال که این روزها شماری از افراد با در دست داشتن سند، مدعی ساخت و ساز مسکونی هستند، در واقع قربانی سیاست چندگانه عملکرد مسئولان شده است، اینکه طی چه فرایندی مالکیت این تپه به یک نهاد غیر دولتی منتقل شده است و زمان این نقل و انتقالات، مسئولان مدافع تپه قوپال کجا بوده‌اند و چرا همان موقع مانع نشده‌اند؟
تا لحظه تنطیم این گزارش این موضوع مهم بر چشم مردم و رسالت رسانه‌ها نهان مانده است. چرا اگر همان روز اول مدیران راه انتقال مالکیت تپه به نام یک نهاد غیردولتی را سد می‌کردند، حالا امروز شاهد این رخداد تلخ بر سینه تاریخی تپه قوپال نبودیم، چرا که هرگز این نهاد غیردولتی نمی‌توانست برای این تپه تاریخی، سند مالکیت صادر و به راحتی به افراد همیشه مترصد ساخت‌وساز واگذارکند.
به نظر مدیر و مشاور مادر طرح ویژه ساماندهی تپه‌های سنندج، افراد مدعی و ذینفع با در دست داشتن سند متقاضی احداث دیواره‌ای از بلوک‌های آپارتمانی در پیرامون منطقه راس تپه‌اند که به نوعی موجب تضعیف عملکرد عمومی، فرهنگی و اکولوژیک این تپه می‌شود.
دکتر «بختیار بهرامی» عضو هیئت علمی گروه شهرسازی دانشگاه کردستان، روند کنونی دفاع از تپه قوپال را«مناقشه برانگیز» می‌داند و می‌گوید با توجه به مدارک مالکیتی موجود، معقول‌ترین راه نجات قوپال از ساخت و ساز، سازش با افراد ذینفع از طریق تهاتر است.
این پژوهشگرحوزه تپه‌ها معتقد است که مدیران شهری به جای اعمال سیاست تقابلی، دیپلماسی گفتمان اقناع افراد ذینفع را بر میز مذاکره بگذارند، چراکه حفظ اموال عمومی شهروندان، رسالت مهمی است‌که باید به تاریخ پاسخگو باشیم.
گفته می‌شود که ذینفعان حاضر به تهاتر زمین همتراز با ارزش موقعیت مکانی و مادی تپه قوپال بودند اما شهردار سنندج به‌رغم قول تهاتر، زمینی را به ذینفعان پیشنهاد داده است که هرگز قابل قیاس با ارزش موقعیت مکانی و مادی تپه قوپال نبوده و آنان بعد از معرفی زمین، از تصمیم خود منصرف شده‌اند که این رسالت شهردار و شورای اسلامی شهر را درمقابل احقاق حقوق شهروندی صیانت از تپه‌ها دو چندان می‌کند.
این استاد دانشگاه، شفاف سازی کرد که اگر مسئولان دستگاه‌های ذیربط نسبت به قانع‌سازی افراد دارای سند، اقدام علمی و کارشناسی نکنند، بدون شک حیات تپه قوپال زیر چنگال ماشین آلات ساختمانی و علم شدن واحدهای مسکونی به خطر جدی می‌افتد؛چرا که این افراد در صورت عدم سازش از طریق گفتمان تهاتر، متوسل به اهرم فشار قدرت، برای ساخت و ساز می‌شوند.
عضو هیئت‌علمی گروه شهرسازی دانشگاه کردستان، هشدار داد که در صورت هرگونه ساخت و ساز در تپه قوپال با توجه به بافت به غایت فشرده، متراکم و مصنوع اطراف تپه از جمله میدان اقبال و چهارراه صفری، زندگی شهروندان سنندجی به ویژه سالمندان در آینده نه چندان دور به دلیل سرعت تغییر شرایط اقلیمی، شدت امواج گرما، افزایش ساخت و ساز و تردد خودروها به خطر می‌افتد، پس با این وجود، حفظ این تپه برای اجرایی شدن هشت پیشنهاد طبقه‌بندی شده در طرح ساماندهی تپه قوپال ضروری است.
بدون تردید مدعیان مالکیت، به اهمیت عملکرد عمومی، فرهنگی و اکولوژیک تپه قوپال کاملا آگاه هستند و می‌دانند که این تپه شناسنامه هویت فرهنگی شهرتاریخی سنندج است که هر نوع اسکان گزینی روی آن از نگاه شهروندان منفی و به نوعی طرد اجتماعی است که راه برون رفت از این شرایط تاریخی، استقبال آنان از طرح تهاتر با هدف صیانت از تپه قوپال است که در این شرایط نام آنان در تاریخ جاودانه شود وگرنه تاریخ بی‌رحمانه قضاوت خواهد کرد.
طرح ویژه ساماندهی تپه‌های سنندج
در طرح ویژه ساماندهی تپه‌های سنندج که با مدیریت «بختیار بهرامی» تهیه شده است، مشخصات موضوع تپه قوپال فرهنگی و هنری با توجه به همجواری خانه استاد «محی‌الدین حق شناس» ثبت شده است. در این طرح ایجاد پارکی با محوریت فرهنگی و ادبی (توجه به شعر معاصر سنندج و شاعر محی‌الدین حق شناس) باهدف چشم‌انداز توسعه تپه قوپال پیش‌بینی و پیشنهاد شده است.
افرون بر این مورد مهم فرهنگی _ هنری، ۷ اولویت طبقه‌بندی شده از جمله بازنگری اساسی در پیشنهادات طرح تفصیلی و تغییر کاربری مسکونی کم تراکم زیاد و آموزشی (دبستان) واقع در منطقه راس به کاربری پارک، بازنگری در پیشنهادات طرح تفصیلی و حذف معبر۱۰متری پیشنهادی درمنطقه راس تپه، جلوگیری از هرنوع خصوصی سازی ارضی تپه، حفظ و ارتقا شکل و ساختار طبیعی تپه و ترمیم ترانشه‌ها و مداخلات انسانی با اولویت استفاده از عناصر طبیعی و رعایت مقیاس انسانی باهدف ساماندهی تپه قوپال ترسیم شده است.
از دیگر سو کارشناسان این طرح ویژه، همچنین بر احداث فضای عمومی در منطقه راس تپه، ایجاد پوشش گیاهی با کیفیت در منطقه راس و میانه تپه و گسترش و ادامه شبکه معابر مهم واقع در بافت مسکونی اطراف، روی اراضی تپه به منظور افزایش نفوذ‌پذیری تاکید کرده‌اند.
در تحلیل این طرح هر نوع کاربری مسکونی (تراکم کم) و آپارتمانی در راس، میانه و قعر تپه قوپال ممنوع و تنها کاربری مسکونی با تراکم متوسط و زیاد در قعر مجاز است.
ساخت مراکز تحقیقات و فناوری شامل مدارس عالی و دانشگاه‌ها،حوزه‌های علمیه و دانشکده‌ها، دانشسراها، مراکز تحقیقاتی و پژوهشی وعلمی کاربردی و پارک فناوری در راس، میانه و قعر تپه ممنوع اعلام شده است.
هرنوع تغییر کاربری اداری و انتظامی، تجاری و خدمات انتفاعی در راس و میانه تپه قوپال ممنوع و در قعر هم، کلیه عملکردها و فعالیت‌های کاربری اداری و انتظامی و خدمات انتفاعی منوط به رعایت شرایط مندرج در مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران مورخ دهم خردادماه ۱۳۸۹ پیرامون تعاریف و مفاهیم کاربردهای شهری و تعیین سرانه‌هاست.
به اعتقاد مدافعان صیانت از تپه قوپال، تنها راهکار برای نجات تپه قوپال، مداخله مستقیم استاندار کردستان و دستگاه قضایی به ویژه دادستان برای حل مناقشات، جانمایی زمین تهاتر به ارزش تپه قوپال و واگذاری آن به ذینفعان است.
