سفر به تهرانِ قاجار

هفت صبح| ‌منطقه 11 تهران، از جمله مناطق قدیمی پایتخت است که دیدنی‌ها و مراکز تاریخی فراوانی در آن وجود دارد. آذربایجان، آگاهی، اسکندری، امیریه، انبار نفت، جمالزاده، حشمت‌الدوله، جمهوری، خرمشهر، راه‌آهن، شیخ هادی، عباسی و… از جمله محله‌های این منطقه هستند. دیدنی‌های این منطقه از تهران نیز، بسیار است که هر کدام از آنها می‌تواند برای گردشگری مناسب باشد.

شکل‌گیری محدوده منطقه 11به دهه اول 1280 باز می‌گردد، این منطقه از شمال به خیابان انقلاب و آزادی، از شرق به خیابان حافظ و وحدت اسلامی، از جنوب به خیابان راه‌آهن و از غرب به خیابان نواب ختم می‌شود و به عنوان هسته مرکزی تهران مساحت بیش از 1200 هکتار را در برگرفته است. بخش تاریخی محدوده شهرداری منطقه 11 که حدود 4 کیلومتر از حصار ناصری را در برگرفته؛ دارای جاذبه‌های گردشگری و تاریخی بسیاری است که تعطیلات آخر هفته فرصت مناسبی برای دیدن آنهاست. مراکزی که در زیر به گوشه‌ای از آنها اشاره شده است.

خانه و موزه مقدم  

موزه مقدم دانشگاه تهران و درحقیقت خانه مقدم از جمله خانه‌های مجلل دوران قاجار متعلق به یکی از درباریان آن زمان به نام محمدتقی خان احتساب‌الملک بوده است. از ویژگی‌های بارز این موزه همگون بودن نسبی فضای معماری با آثار تاریخی موجود در آن است، فضایی که با مساحتی برابر با 2117 مترمربع شامل سه حیاط بیرونی، اندرونی و سرایداری است. خانه موزه مقدم در خیابان امام خمینی(ره) بعد از خیابان شیخ هادی واقع شده است.

موزه قرآن کریم

موزه ملی قرآن کریم با زیربنایی به وسعت 10 هزار متر مربع در تقاطع خیابان امام خمینی‌(ره) و خیابان ولی‌عصر(عج) برای نگهداری آثار برجسته و تداوم بخشی به فعالیت‌های قرآنی احداث و راه‌اندازی شده است.

مقبره شیخ هادی

آقا شیخ هادی نجم‌آبادی مجتهد دوره ناصرالدین شاه بود که شاگردانی نظیر سید جمال‌الدین اسدآبادی، دهخدا و حسن رشدیه داشته است. مقبره شیخ هادی در خیابان امام خمینی _خ شیخ هادی _ نرسیده به جمهوری واقع شده است.

مسجد و مدرسه مشیرالسلطنه

این مسجد و مدرسه ساخته میرزا احمدخان مشیرالسلطنه است و دارای صحن کوچکی با هشت حجره در سه طرف آن است و شبستانی ستون‌دار در جبهه شمالی و در مقابل جبهه قبله قرار دارد.از ویژگی‌های این بنا وجود یک برج ساعت در شرق آن است که از معابر مجاور دیده می‌شود و به همین دلیل به مسجد ساعت نیز شهرت یافته است. مسجد و ساعت مشیرالسلطنه خیابان مولوی - نبش خیابان تشکری موحد واقع شده است.

خانه انیس‌الدوله

خانه تاریخی انیس‌الدوله از عمارات ارزشمند پایتخت است. جایی که امروز این خانه قرار دارد در دوران سلطنت ناصرالدین شاه شرق دروازه گمرک و اوایل ورودی شهر از سمت غرب بوده است. خانه تاریخی انیس‌الدوله با معماری ارزشمند ایرانی - اسلامی قاجاری در دو طبقه و در باغی بنا گردید که این باغ نسبتا وسیع از دو رشته قنات شرب می‌شد.

خانه امیر بهادر(‌انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ایران)

خانه امیربهادر یکی از خانه‌های با ارزش دوره قاجاریه است که در خیابان ولی‌عصر، جنوب میدان منیریه واقع شده است. این خانه متعلق به مرحوم حسین پاشازاده معروف به امیربهادر جنگ؛ وزیر جنگ مظفرالدین شاه قاجار بوده است و در حال حاضر نیز در تملک انجمن آثار و مفاخر فرهنگی می‌باشد. این سرا شامل چند دستگاه خانه‌های بزرگ همچون اندرونی، بیرونی، دیوانخانه، حسینیه، حیاط خلوت، گرمابه، اصطبل و دیگر نیازمندی‌های زندگانی این گونه افراد است.

میدان حسن‌آباد

میدان حسن آباد از ابنیه دوره پهلوی اول است و تا قبل از طرح توسعه تهران چهارراهی کوچک بود. این میدان به سال 1309 با نام پهلوی در چهارراه حسن آباد سابق به بهره برداری رسید. میدانی دایره شکل به شعاع 45 متر و مساحت حدود 6358 متر. سبک معماری این میدان کاملا غربی است و نسبتی با معماری سنتی ایرانی ندارد. 

موزه ثبت احوال

ساختمان گنجینه اسناد هویتی مفاخر کشور (موزه ثبت احوال) همزمان با انقراض سلسله قاجار و شروع حکومت پهلوی اول در محله حسن آباد در دو طبقه به مساحت 780 مترمربع مشتمل بر اندرونی و بیرونی و باغ به نام اداره احصاییه و سجل احوال ثبت شده است. موزه ثبت احوال در خیابان امام خمینی (ره) _نرسیده به خیابان شیخ هادی واقع شده است.

بازارچه چوبی

چهارسوق چوبی در خیابان فروزش از کوچه شهید رضایی مجد به سمت پایین قرار دارد که با چوب به شکل مخروطی شکل مسقف شده است و به همین علت آن را چهارسوق چوبی نامند. چهارسوق در چهارراه قرار دارد. بازارچه تاریخی چارسوق (بازارچه سعادت) از جمله بناهای باقی مانده از تهران قدیم است که در تقاطع کوچه‌های زندی، توسلی، میثم و رضایی مجد واقع شده است.

بازارچه نائب آقا

این بازارچه هم در خیابان فروزش قرار دارد و تمام مختصات بازارچه‌های قدیمی را داراست. این بازارچه نرسیده به کوچه رضایی مجد قرار گرفته و در 4 سوی آن 3یا4طاق ضربی وجود دارد. این بازارچه که قدمتی معادل 100 سال دارد، مربوط به اواخر دوره قاجار است. 

اولین ایستگاه آتش نشانی

ایستگاه 1 آتش نشانی در ضلع شمالی میدان حسن آباد واقع شده و اولین ایستگاه شهر تهران به حساب می‌آید که در سال ۱۳۰۷ به دستور کریم آقا بوذرجمهری رئیس بلدیه آن زمان، قبرستان قدیمی موجود در میدان حسن آباد (ایستگاه آتش‌نشانی فعلی) تبدیل به اداره ماشین‌های آب‌پاش شد.

عمارت تیمورتاش؛ گنجینه‌ای ارزشمند در پادگان نظامی

عبدالحسین نردینی تیمورتاش ملقب به سردار معززالملک و سردار معظم خراسانی از کسانی بود که کوشش بسیاری در برانداختن قاجارها و برآوردن پهلوی‌ها کرد. این عمارت از جمله آثار دوره پهلوی اول است که در شمال غرب باغشاه سابق واقع شده است. عمارت تیمورتاش از جمله بناهای اعیانی و پر تجملی است که در دو طبقه و زیرزمین با ترکیبی از معماری ایرانی و روسی ساخته شده که آینه‌کاری‌ها، گچ بری‌های زیبا و ظریف در سرستون‌ها، تزئینات داخلی، غلام روی‌ها، بخاری‌های قرینه از جمله ویژگی‌های این بنای تاریخی محسوب می‌شود.

براساس اسناد تاریخی عمارت تیمورتاش حدود سال 1310 خارج از خندق تهران در باغشاه محوطه تاریخی اسب دوانی ناصرالدین شاه ساخته و توسط رضا شاه به عبدالحسین تیمورتاش وزیر دربار اهدا شد تا وی به کاخ مرمر محل حکومت رضا شاه نزدیک بوده و هر زمان آماده خدمت رسانی به رضاشاه باشد. این بنا سال 1383 با شماره 11197 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.