آتش‌سوزی‌هایی خارج از محدوده| پاسکاری مسئولان برای خاموش کردن آتش جنگل‌های زاگرس !
آتش‌سوزی میان مرز نامشخص دو شهرستان در جنگل‌های زاگرس، اختلافات محلی را آشکار کرد
هفت صبح|در دل رشته‌کوه‌های زاگرس، شعله‌ها میان جنگل‌های بلوطی سرسبز در منطقه بین شاهزاده عبدالله کوه آلا فرصت قدرتنمایی پیدا کردند. آتشی که تصاویر آن این روزها بین مردم خوزستان به سرعت دست به دست می‌شود و این مراتع انبوه بلوط که سال‌هاست حافظ حیات بسیاری از انسان‌ها، حیوانات و طبیعت منطقه بوده‌اند، امروز در میان دود و شعله آتش قرار گرفته‌اند، در حالی که پوشش گسترده بلوط در این ناحیه، یکی از شاخصه‌های زیست‌محیطی شهرستان‌اندیکا به شمار می‌آید، درختان آن طعمه حریق شدند. جنگل‌هایی با بیش از دو هزار اصله درخت بلوط کهنسال که به بلوط‌های هزار ساله معروفند.
حریقی در دام یک شبهه مدیریتی
این آتش‌سوزی که از پنج روز پیش شروع شد، اگرچه مطابق اعلام مسئولان، خاموش شد اما به گفته منابع محلی، اطفا آن با تاخیر و تعلل زیاد از سوی متولیان و تیم‌های اطفای حریق انجام شده و شعله‌های کوچک باقیمانده ممکن است با وزش باد، آتش را دوباره شعله‌ور کنند! طولانی شدن عملیات اطفای آتش در منطقه ارزشمند یاد شده اما شاید ریشه در یک اهمال مدیریتی داشته باشد.
اینکه هنوز مرز مشخصی بین دو منطقه «لالی» و «اندیکار» وجود ندارد و برای همین از آنجایی‌که آتش سوزی اخیر در جایی حد فاصل این دو منطقه رخ داده است، تیم‌های عملیات اطفای حریق منابع طبیعی دو منطقه لالی و اندیکا به این بهانه که آتش در محدوده آن‌ها نبوده، با تاخیر در محل حاضر شده‌اند که همین امر باعث گسترش آتش شده است!
گرچه هر کدام از مدیران این ادعا را رد می‌کنند ولی سخنان فرمانده یگان منابع طبیعی خوزستان خود مهر تاییدی است بر این مدعا. وی در گفت‌وگو با «هفت صبح» می‌گوید: «من به هر دو شهرستان تذکر داده‌ام که ما از خوزستان نیرو می‌فرستیم تا نقاط دیگر را خاموش کنند. حالا ما که مرزبندی نکردیم، اما برای اینکه بدانیم کدام یک باید پاسخگو باشند باید با حریم مناطق به صورت دقیق مشخص شود در حالیکه فعلاً مرز دقیق وجود ندارد.»
پاسکاری مسئولان؛ خارج از محدوده ماست!
مردم محلی نیز در گفت‌وگو با «هفت‌صبح» اعلام کردند که با وجود اطلاع‌رسانی به شورای شهر، بخشداری و اداره منابع طبیعی هنگامی که تعداد زیادی درخت در شعله‌های شدید و بلند می‌سوختند، هیچ نهادی در دو سه روز اول برای اطفای حریق اقدامی نکرده و تنها مردم منطقه با دستان خالی و بدون امکانات اولیه برای مهار آتش تلاش کردند.
به گفته اهالی، نیروهای منابع طبیعی اندیکا در پاسخ به درخواست‌های کمک مردمی گفته‌اند که «این منطقه در حوزه استحفاظی ما نیست و باید با منابع طبیعی شهرستان لالی هماهنگ شود.» این در حالی است که آتش‌سوزی ادامه داشت و نگرانی‌ها نسبت به گسترش حریق افزایش یافته بود. اهالی منطقه همچنین با انتقاد از نبود امکانات اولیه، از جمله آب آشامیدنی برای نیروهای مردمی حاضر در محل، خواستار ورود فوری دستگاه‌های مسئول و اعزام نیرو و تجهیزات اطفای حریق شده بودند.
از دعوا‌های قومیتی تا آتش سوزی‌های عمدی
جالب اینجاست که با توجه به هم مرز بودن مناطق «لالی» و «اندیکا»، هنوز به صورت دقیق مشخص نیست که آتش‌سوزی در کدام منطقه رخ داده است. موسوی یکی از مردم محلی اندیکا در گفت‌وگو با «هفت‌صبح» درباره محدوده وقوع حادثه می‌گوید: «آتش‌سوزی در محدوده اندیکا روی داده بود.»
به گفته وی، مردم این دو منطقه، زمین‌ها را تقسیم‌بندی کرده‌اند و برخی مواقع به خاطر برخی اختلاف‌های قومی و یا اینکه مثلاً دام‌های یکی از آن‌ها به مراتع منطقه دیگری می‌رود، یکی از خانواده‌های بومی طرف اختلاف که مثلاً در منطقه «لالی»، زمین‌های کشاورزی و جنگل‌های طرف مقابل را که مثلاً در منطقه «اندیکا» قرار گرفته را آتش می‌زند.
اتفاقی که تاکنون بار‌ها تکرار شده و هنوز مسئولان نتوانسته‌اند تدبیری برای آن بیاندیشند و نتیجه آن قربانی شدن ده‌ها و شاید صد‌ها هکتار از مراتع و جنگل‌های بی‌نظیر این منطقه است. موسوی که اتفاقاً در عملیات اطفای حریق مشارکت داشته با بیان اینکه مقصر آتش سوزی اخیر توسط خود مردم پیدا و دستگیر شده است؛ نسبت به تکرار این حوادث ابراز نگرانی کرد و تاخیر در اطفای آتش را خطر بزرگ برای درختان بلوط دانست.
گردن نگیری عجیب مسئولان!
با این حال عزیز قلاوند، فرمانده یگان منابع طبیعی خوزستان مدعی است که با حضور به موقع نیروهای منابع طبیعی منطقه «لالی»، در منطقه «آلا» که مرز بین اندیکا و لالی بوده و حریق در آنجا رخ داده است، صبح روز بعد از وقوع حادثه، آتش به کلی مهار شده و تیم‌های اطفا حریق هم به مراکز خود بازگشته‌اند!
وی در جایی دیگر اما می‌گوید: یک‌بار نیروهای اندیکا و یک‌بار نیروهای لالی را اعزام کردیم. شب پنجشنبه نیز تا صبح بچه‌های ما در محل حضور داشتند و آتش مهار شده است!» این اظهارات ضد و نقیض در حالی مطرح می‌شود که تمامی گزارش‌های منتشر شده حکایت از ادامه‌دار بودن آتش سوزی و مهار آن در شب جمعه و لکه‌گیری در روز جمعه داشته و دارد!
در همین‌باره علیرضا قادری، رئیس اداره منابع طبیعی «اندیکا»، نیز آتش را خارج از مرز اندیکا دانسته و به هفت‌صبح می‌گوید: «با توجه به مرزبندی، مسئولیت اطفای آتش در محدوده و مرز ما نبود. هر شهرستان سه نوع مرز دارد؛ یک مرز بر اساس تقسیمات کشوری، یک مرز ثبتی و یک مرز عرفی. مرز تقسیمات کشوری گاهی با خطا انجام شده و ممکن است از وسط یک روستا رد شود و نیمی از آن در یک شهرستان و نیم دیگر در شهرستان دیگر قرار بگیرد. مرز ثبتی نیز بر اساس پلاک‌های ثبتی و سابقه تصرف مراتع و اراضی توسط اهالی مشخص می‌شود.»
او ادامه می‌دهد: «حالا ممکن است حدود ثبتی زمینی در یک شهرستان باشد اما دامداران شهرستان همجوار هم در آن منطقه حق استفاده داشته باشند. آتش‌سوزی در این منطقه رخ داده اما در محدوده‌اندیکا نیست. اسماً می‌گویند اندیکا، اما مرز پلاک چنین چیزی را نشان نمی‌دهد، چون منطقه، محدوده‌ای کوهستانی است. گفته می‌شود که آتش‌سوزی در محدوده شهرستان لالی بوده و ماموران منابع طبیعی لالی نیز این موضوع را تایید کرده‌اند.»
قادری با بیان اینکه ما حتی بیشتر از محدوده خودمان نیز به استان‌های همجوار برای کمک به اطفای آتش‌ها می‌رویم می‌گوید: «گاهی اگر اداره کل اعلام کند، نیروهای ما به مناطق دیگر هم اعزام می‌شوند. اما در برخی موارد، به‌دلیل صعب‌العبور بودن مناطق، ماموران لالی نمی‌توانند نزدیک شوند و برای خلاص شدن از بار مسئولیت می‌گویند محدوده ما نیست. در حالی که ممکن است نقشه‌برداری ثبتی هنوز در آن ناحیه انجام نشده باشد و حدود پلاک‌ها بلاتکلیف مانده باشد».
وی اما در مورد اینکه نیروهای این اداره کل به لالی برای مهار آتش سوزی اخیر اعزام شده بودند می‌افزاید: «طبق گزارش نیروهای ما که در خاموش کردن آتش مشارکت داشتند، بخشی از آتش نزدیک بود به محدوده شهرستان اندیکا برسد اما پیش از گسترش، مهار شد. بخش عظیم و اصلی حریق در محدوده لالی بوده است. مردم نیز البته مشارکت بسیار خوبی داشتند ولی عوامل منابع طبیعی هم در حد توان خود در منطقه حضور داشتند و در خاموش کردن کمک کردند. ما در مناطقی که صعب‌العبور و خارج از محدوده ما قرار گیرد، معمولاً ورود نمی‌کنیم، با این حال اینبار با توجه به اهمیت ماجرا برای اطفا حریق ورود پیدا کرده و کمک کردیم.»
آتش سوزی‌های مسبوق به سابقه
آتش‌سوزی در مراتع و جنگل‌های اندیکا و مناطق مرزی آن در سال‌های اخیر بار‌ها تکرار شده است،بر اساس گزارش‌ها، در شهرستان اندیکا در منطقه حفاظت شده شیمبار از ابتدای سال، ۸ مورد آتش‌سوزی رخ داده است. همچنین در یک حادثه دیگر در اندیکا، گزارش شده بود که حدود سه تا چهار هکتار از عرصه طبیعی دچار حریق شده است.
آخرین گزارش از آتش‌سوزی وسیع در شهرستان لالی مربوط به سال ۱۴۰۰ است که در آن، ۱۰ هکتار از مراتع شهرستان لالی دچار حریق شدند.کارشناسان محیط‌زیست معتقدند نبود آموزش و فرهنگ‌سازی محافظت از منابع طبیعی میان مردم، نبود امکانات اطفای حریق، کمبود نیروهای آموزش‌دیده و اختلافات میان مردم محلی، از عوامل تداوم این بحران است.
۶۵ حادثه در یکسال!
تکرار آتش‌سوزی‌ها در جنگل‌های زاگرس، آنچه در مرز اندیکا و لالی رخ داده صرفاً یک حادثه نیست، بلکه نشان از آن دارد که مدیریت منابع طبیعی باید هماهنگی بیشتری داشته باشد. طبق آمار رسمی یگان حفاظت منابع طبیعی خوزستان، تنها در سال ۱۴۰۳ بیش از ۶۵ مورد آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع استان به ثبت رسیده که بخش قابل توجهی از آن در شهرستان‌های شمالی از جمله اندیکا، ایذه و لالی رخ داده که جنگل‌های هزار ساله بلوط را هم شامل می‌شوند.
بنا بر تحقیقات انجام شده هر هکتار درخت بلوط سالیانه بیش از ۵ تن اکسیژن تولید می‌کند و جنگل‌های بلوط زیستگاه صد‌ها گونه گیاهی و جانوری محسوب می‌شوند، بنابراین، نبود تجهیزات اولیه، نیروهای آموزش‌دیده و نظام پاسخگویی شفاف، خسارتی جبران‌ناپذیر بر این اکوسیستم تحمیل کرده است.
