شیمبار برای دومین بار سوخت

هفت صبح| خشکسالی امسال و عدم وجود آب در تالاب شیمبار، این تالاب را دوبار طعمه حریق کرد تا زنگ خطر برای تنوع زیستی این اکوسیستم آبی به صدا در آید. اگرچه مسئولان استان تدابیری برای نگه داشت آب در شیمبار انجام داده‌اند اما بستر خشک تالاب اخیرا با شدت بیشتری درگیر حریق شده و پنج هکتار از آن آسیب دیده است.

به‌گفته کارشناسان، وقوع حریق در تالاب نه تنها بر تنوع زیستی این اکوسیستم تاثیرگذار است بلکه زمینه تشدید مهاجرت در میان جامعه محلی را فراهم می‌کند. امسال که بسیاری از نقاط ایران رنگ بارش را به خود ندیده‌اند، شیمبار دو بار در آتش سوخت. حریقی که هفته اول آبان به جان شیمبار افتاد، گسترده بود و وقت و نیروی زیادی صرف کنترل آن شد.

هیچ رودخانه‌ای به شیمبار وارد نمی‌شود و این تالاب از چشمه‌های بسترش تغذیه شده و سیراب می‌شود اما وقتی هیچ بارانی در آسمان خوزستان نبارید، این چشمه‌ها هم خشک شدند و در نهایت خشکی بخش‌هایی از تالاب، شیمبار را به کانونی برای بروز حریق تبدیل کرد.

   اجرای برنامه برای نگه داشت آب

سید عادل مولا معاون محیط طبیعی اداره کل محیط زیست استان خوزستان در گفت‌وگو با «هفت صبح» اقداماتی را تشریح می‌کند که این مجموعه برای بهبود شرایط تالاب شیمبار انجام داده است. اداره کل محیط زیست خوزستان سال گذشته و ماقبل آن اقداماتی برای نگه داشت آب با هدف جلوگیری از حریق در این اکوسیستم انجام داده و با ایجاد یک سازه، دهانه خروجی تالاب را بسته است. این پروژه در سال گذشته به بهره‌برداری می‌رسد اما امسال با توجه به اینکه بارندگی نبوده، حداقل میزان آب در تالاب باقی می‌ماند.

با این وجود، مسئولان استانی در سال جاری تمام دریچه‌های خروجی تالاب را کنترل می‌کنند که آب بیشتری داخل تالاب باقی بماند ولی چشم هم به آسمان دارند تا بارندگی‌ها، سطح بیشتری از این اکوسیستم را مرطوب کند.  مولا می‌گوید: امسال شرایط اقلیمی بسیار بدی را تجربه می‌کنیم. با توجه به عدم وجود نزولات آسمانی، قسمت‌هایی از این تالاب دچار خشکیدگی شده و آتش سوزی در این قسمت‌های خشک که عمدتا عمدی است، توسط افراد اتفاق می‌افتد.

البته به گفته او در شیمبار شاهد دعواهای عشیره‌ای نیستیم و تصرف‌های غیر مسئولانه منجر به بروز حریق شده است. مثلا فردی که برای برداشت عسل به کندوها مراجعه می‌کند، سیگارش را در محیط رها کرده یا برای اینکه حیوانات وحشی که وارد تالاب شده‌اند را از حیوانات اهلی خود دور کنند، اقدام به آتش‌افروزی در تالاب می‌کنند. معاون محیط طبیعی اداره کل محیط زیست استان خوزستان سطح آسیب دیده در تالاب شیمبار طی حریق اخیر را حدود پنج هکتار اعلام می‌کند اما مطمئن است که سطح آسیب دیده بیشتر از این عدد است.

 تغییر میکروکلیما و تشدید مهاجرت

روند تکرار حریق در تالاب‌های خوزستان نگران کننده است و اگر خشکسالی‌ها تداوم یابد، احتمال بروز آتش‌سوزی در تالاب‌های خوزستان هم بیشتر می‌شود اما تکرار این پدیده چه تاثیری بر اکوسیستم‌های تالابی منطقه خواهد داشت؟ 

علی ارواحی کارشناس تالاب در گفت‌وگو با «هفت صبح» به تشریح دلایل وقوع حریق در تالاب‌ها پرداخته و آن را به دو گروه ناشی از مداخلات انسانی و ناشی از عوامل طبیعی تقسیم می‌کند. در حریق‌های ناشی از مداخلات انسانی نقش گردشگران یا پسماندهای باقی مانده از آنها در فصول گرم سال پررنگ است اما گاهی هم مردم به قصد تصرف اقدام به ایجاد حریق در نیزارهای قسمت‌های خشک شده تالاب‌ها می‌کنند.

در گروه عوامل طبیعی هم خشک ماندن پهنه تالابی برای مدت زمان طولانی سبب می‌شود که در مواد آلی بستر تالاب به تدریج فعل و انفعالات شیمیایی ایجاد شود و آن عرصه دچار خودسوزی شود. زمان این خودسوزی بسته به مدت زمان خشک ماندن بستر تالاب تغییر می‌کند و این پدیده هم به شکل غیر مستقیم از مداخلات انسانی تاثیر می‌گیرد. به گفته ارواحی حریق در تالاب‌ها تاثیرات متنوعی بر مناطق پیرامونی تالاب دارد.

آتش سوزی میکروکلیمای اطراف تالاب را تحت تاثیر قرار داده و تنوع زیستی تالاب‌های درگیر را در معرض تهدید جدی قرار می‌دهد. مثلا پرندگان مهاجری که در تالاب لانه‌گزینی کرده یا زادآوری دارند، در حریق تالاب دچار آسیب می‌شوند. ضمن آنکه حریق در این اکوسیستم‌ها مطلوبیت زندگی در پیرامون پهنه‌های تالابی را کاهش داده، شرایط زندگی را برای جامعه محلی سخت‌تر می‌کند و اگر این پدیده تکرار شود، به تدریج بر افزایش نرخ مهاجرت تاثیر می‌گذارد.

این کارشناس تالاب، میزان تاثیر حریق بر تنوع زیستی تالاب‌ها را مرتبط با نوع آتش‌سوزی می‌داند و بر این باور است که در حریق‌های عمدی که برای تصرف اراضی تالابی رخ می‌دهد، قطعا پرندگان کنار آبزی و مهاجر آسیب می‌بینند.

تکرار حریق در تالاب‌های خوزستان کیفیت زیست مردم این استان را به شدت تحت تاثیر قرار داده است. همان‌طور که خودسوزی هورالعظیم مردم شهرهای غرب خوزستان را راهی بیمارستان‌ها می‌کند، آتش سوزی شیمبار هم بر سلامت و زیست مردم اندیکا تاثیرگذار می‌گذارد.