هفت پرسش و پاسخ درباره واکسیناسیون ایرانی
روزنامه هفت صبح، نگین باقری | صدای تزریق خارج از اولویت واکسن هر روز از یک شهر بلند می‌شود. اول از آبادان و علی‌آباد کتول، بعد گلستان، اردکان یزد و دست‌آخر هم خبرهای ضدونقیض از دزفول، خراسان جنوبی، سمنان یا شهرهای دیگر به گوش رسید. واکنش وزارت بهداشت هم نسبت به همه آنها یکی بوده: «برخورد می‌کنیم.» با چه کسی و چه چیزی، خدا می‌داند. بررسی‌های هفت صبح اینطور نشان می‌دهد که یک پروتکل واحد از نحوه برخورد وزارت بهداشت با آنها بیرون نیامده؛ پروتکلی که شرح دهد قوانین واکسیناسیون ایران چیست؟
مثلا فردی می‌تواند دز واکسنش را به فرد دیگری انتقال دهد؟ مثل کاری که معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی گلستان کرد. او قبل از اینکه دیروز برکنار شود، دز واکسنش را به همسرش منتقل کرده بود. یا اینکه اگر فردی بترسد، آیا می‌تواند از دیگران بخواهد پیش‌مرگش شوند تا ترسش بریزد؟ مثل اتفاقی که ادعا می‌کنند در آبادان و برای پاکبانان این شهر افتاده است.
اگر یک سازمان مثل شهرداری، اسم افراد در اولویت را به غلط به دانشگاه برساند، چه کسی مجازات می‌شود؟ مانند ماجرایی که در اردکان رخ داد. اگر کسی روز نوبتش در بیمارستان حاضر نشود چطور؟ مثل واکسیناتور علی‌آباد کتول می‌شود که آن را برای جلوگیری از هدررفت، به افراد دیگری تزریق کرد. از این دست سوال‌ها زیاد است.رؤسای دو دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور می‌گویند برای آنها پروتکلی درباره نحوه برخورد نیامده است، ولی یک پروتکل دارند که هر چندروز یک‌بار به‌روز می‌شود. البته در آن هم هیچ جوابی به این سوال‌ها داده نشده.
*** پروتکل مشهدی‌ها
برای مثال محمدحسین بحرینی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی مشهد به یاد ندارد که چیزی به صورت مکتوب برایشان ارسال شده باشد. او یکی‌یکی در جواب به سوال‌های هفت صبح اینطور می‌گوید:
* هیچ‌کسی را به تزریق واکسن مجبور نمی‌کنیم، بلکه فقط توصیه می‌کنیم.
* ما هیچ‌کسی را مجبور به زدن واکسن خاص نمی‌کنیم. اگر واکسن‌ها در مراکز بهداشت وجود داشته باشند، افراد می‌توانند بر اساس * پروتکل‌ها هرکدام از واکسن‌ها را تزریق کنند؛ یعنی اگر واکسن موردنظر فرد را داشته باشیم، آنها حق انتخاب دارند.
* (نکته: درحال‌حاضر ۴ واکسن خارجی در کشور ما تزریق می‌شود: بهارات، آسترازنکا، سینوفارم و اسپوتنیک)
* اگر فردی واکسن خودش را تزریق نکند، نمی‌تواند آن را به دیگری بدهد. اگر این اتفاق بیفتد، با واکسیناتور آن برخورد می‌کنیم.
*تاریخ انقضاها طولانی‌تر از این است که یک‌دفعه تمام شود. ولی اگر واکسیناتورها دقیق حساب کنند، گاهی ۵ ویال را برای شش یا هفت نفر می‌شود تزریق کرد. وقتی در این شرایط واکسن اضافه بیاید، به افراد بعدی که در صف واکسیناسیون هستند اطلاع می‌دهیم.
* اگر از نوبت واکسیناسیون فردی بگذرد، او هر زمان که از راه بیاید، می‌تواند دز سهم خود را دوباره تزریق کند.
***پروتکل تهرانی‌ها
حالا این جواب‌ها را خواندید؟ رئیس دانشگاه علوم پزشکی ایران به همین سوال‌ها جواب دیگری داده است. جلیل کوهپایه‌زاده می‌گوید: «ما یک دستورالعمل کلی ۹۰،۸۰ صفحه‌ای داریم که هر چند روز یک‌بار به‌روز می‌شود. این دستورالعمل را به معاونت بهداشت هر دانشگاه داده‌اند و در آن مشخص شده که اولویت‌ها با چه افرادی است و پروتکل و شرایط هر واکسن چیست؛ مثلا اگر اعلام شود که آسترازنکا بیماری‌های عروقی ایجاد می‌کند، تعداد دریافت‌کننده‌ها ریزش پیدا خواهد کرد. در آن مشخص شده که به‌جای آنها اولویت بعدی چه افرادی هستند.»
اشاره او به همان سندی است که اول اردیبهشت رئیس‌جمهور هم از آن حرف زده بود؛ سندی که معروف است به «سند ملی واکسیناسیون». بااین‌حال به نظر می‌آید در این سند حرفی از نحوه برخورد با متخلفان واکسنی زده نشده است. حسن روحانی در حرف‌هایش فقط به این اشاره کرده بود که «اگر کسی در استفاده از واکسن تخلف کند، باید به اشد وجه مجازات شود»، ولی تصمیم‌گیری درباره مجازات برخی از موارد کار دشواری است، به‌خصوص وقتی که هیچ پروتکل شفافی هم به دست واکسیناتورها نرسیده و نمی‌دانند چه کاری قانونی و چه کاری غیرقانونی است.
کوهپایه‌زاده، رئیس دانشگاه علوم پزشکی ایران هم تایید می‌کند که هیچ پروتکلی برای نحوه برخورد با متخلفان ندارند. او در واکنش به اینکه برای مقابله با این تخلف‌ها چه اقدامی خواهید کرد این جواب‌ها را می‌دهد:
* افراد حق انتخاب ندارند. ما یکسری واکسن به مراکز می‌دهیم و از همان هم باید تزریق کنند. آنها نمی‌توانند بگویند که مثلا آسترازنکا نمی‌خواهند و اسپوتنیک می‌خواهند.
* هیچ فردی نمی‌تواند دیگری را به عنوان جایگزین برای تزریق واکسن معرفی کند. ما اسامی افرادی را که باید واکسن بزنند در سامانه سیب و سینا وارد کرده‌ایم. برای همین افراد هنگام تزریق باید احراز هویت شوند. علاوه‌براین، واکسن هر فرد در سامانه تیتک یک کد دارد. این سامانه‌ها برای این طراحی شده‌اند که تقلب کاهش یابد.
* وقتی فردی را برای تزریق واکسن صدا بزنند، اگر از نوبت خود استفاده نکند، اسم او به انتهای لیست خواهد رفت، چراکه برنامه‌ریزی‌ها بدون این کار به‌هم خواهد خورد.
* دغل‌بازی افراد خارج از وزارت بهداشت یک تخلف اداری است و به برکناری آنها منجر خواهد شد. از تفاوت جواب‌های دانشگاه علوم پزشکی ایران و مشهد به سوال‌های روزنامه هفت صبح می‌شود فهمید روش یکسانی در برخورد با متخلفان و روبه‌رو شدن با این شرایط پیش‌بینی نشده است. چنانچه برای مثال در مشهد اگر از نوبت فرد گذشته باشد، هر زمان که به مرکز بهداشتی خود برود می‌تواند آن را تزریق کند، اما در دانشگاه علوم پزشکی ایران این کار ممکن نیست. با وجود این سردرگمی، مسئولان سازمان وزارت بهداشت می‌گویند از مراکز تزریق بازرسی می‌کنند. اما حتی بازرسان هم یک پروتکل تخلفات واکسنی ندارند که این دیوار تا ثریا کج بالا نرود.
*** متخلفان چه می‌شوند؟
برای اینکه ثابت کنیم تکلیف وزارت بهداشت و دستگاه‌های دیگر در برخورد با متخلفان واکسنی مشخص نیست، لزوما نیازی به جواب رؤسای دانشگاه‌های علوم پزشکی نداریم. حتی اگر اخبار نحوه برخورد وزارت بهداشت را مرور کنیم، می‌بینیم که در هرکدام از موارد با متخلفان به شیوه‌های مشابهی برخورد نشده است. گاهی تخلف منجر به برکناری متخلف یا اخراج واکسیناتور شده…
