طغیان خطرناک آزیترومایسین در درمان بیماران کرونایی
روزنامه هفت صبح، فاطمه رجبی| دیروز دبیر کمیته علمی کشوری کرونا آمار عجیبی در مورد مصرف آزیترومایسین داد. او گفت که «میزان مصرف آزیترومایسین به‌طور قابل توجهی افزایش یافته و مصرف آن در بهمن ماه، بیش از سه برابر ماه‌های قبل بوده که زنگ خطر جدی است. آزیترومایسین آنتی‌بیوتیک مناسبی است اما در صورت مصرف بالا، باعث مقاومت میکروبی و نیز عوارضی مانند عوارض قلبی، عروقی و گوارشی برای بیماران می‌شود.»
به گفته دکتر حمیدرضا جماعتی، در آخرین پروتکل معاونت درمان وزارت بهداشت، برای بیماران سرپایی و افرادی که دارای علائم خفیف یا بدون علامت هستند یا حتی بیمارانی که بستری می‌شوند، آزیترومایسین هیچ جایگاهی ندارد مگر در شرایط خاصی که پزشکان در مورد بیماران بستری آن هم در شرایط خاص، این دارو را تجویز کنند اما در درمان سرپایی، آزیترومایسین هیچ اثری در بهبود شرایط بیماران کووید۱۹ ندارد.
این حرف در حالی زده می‌شود که حدود هشت ماه پیش کیانوش جهانپور، سخنگوی سابق وزارت بهداشت با رد تاثیر بالای داروی فاویپیراویر گفته بود بر‌خلاف هیاهوی اولیه، یافته‌های محققان ایرانی حاکی است فاویپیراویر تاثیر چندانی در درمان کووید۱۹ ندارد. استفاده از هپارین‌ها از برخی مرگ‌های بیماران کرونا در ICU جلوگیری می‌کند و فعلا بهترین اثر درمانی در بیماران کرونا را داروی آزیترومایسین داشته است.
کمی بعد هم رئیس وقت کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا گفت داروی آزیترومایسین ترخیص بیماران کرونایی را چهار روز کاهش می‌دهد.
اگر شما هم جزو قربانیان ا‌میکرون طی چند هفته اخیر بوده باشید و با کیسه دارویی که حداقل برای هفت روز آزیترومایسین در آن قرار دارد راهی خانه شده باشید، به اهمیت اینکه بالاخره باید بفهمیم این دارو در درمان کرونا موثر هست یا نه پی می‌برید؛ مخصوصا وقتی که به عوارض کوتاه و بلند‌مدت این دارو برای خودتان و کل جامعه پی‌ببرید.
موثر یا بی‌فایده؟
وقتی در منابع خارجی دنبال رد پای درمان کرونا با آزیترومایسین می‌گردیم می‌بینیم که اواسط بهار امسال محققان دانشگاه کالیفرنیا سان‌فرانسیسکو در مطالعه‌ای اعلام کردند که آنتی‌بیوتیک آزیترومایسین در پیشگیری از علائم کووید۱۹ در بیماران مبتلا به کرونا بستری نشده مؤثرتر از دارونما عمل نمی‌کند و حتی ممکن است به‌رغم تجویز گسترده، این آنتی‌بیوتیک احتمال بستری شدن بیماران را افزایش هم بدهد.
کاترین ای اولدنبر استاد این دانشگاه و مسئول پژوهش درباره تاثیر آزیترومایسین بر درمان کرونا گفته بود: «یافته‌های ما از استفاده روزمره آزیترومایسین برای بیماران سرپایی مبتلا به عفونت کروناویروس سندرم حاد تنفسی پشتیبانی نمی‌کند. آزیترومایسین، آنتی بیوتیکی است که به طور گسترده به عنوان درمانی برای کووید۱۹ در ایالات متحده و سایر نقاط جهان تجویز می‌شود و فرضیه این است که داروی مذکور دارای خواص ضد التهابی است که اگر این علائم در اوایل بیماری درمان شود، ممکن است از پیشرفت آن جلوگیری کند؛ اما ما چنین چیزی مشاهده نکردیم.»
در این مطالعه محققان ۲۶۳ فرد که آزمایش کروناویروس همه آنها هفت روز قبل از ورود به مطالعه مثبت شده بود را مورد بررسی قرار دادند. در زمان ثبت‌نام هیچ یک در بیمارستان بستری نشده بودند. در یک فرآیند انتخاب تصادفی، ۱۷۱ شرکت‌کننده یک دُز خوراکی ۱.۲ گرمی آزیترومایسین و ۹۲ نفر پلاسیبو یکسان دریافت کردند.
در روز چهاردهم مطالعه، ۵۰درصد از شرکت‌کنندگان در هر دو گروه بدون علامت بودند؛ اما روز بیست و یکم، پنج نفر از شرکت‌کنندگانی که آزیترومایسین مصرف کرده بودند، با علائم شدید کووید۱۹ در بیمارستان بستری شدند و این در حالی بود که هیچ یک از افراد گروه مصرف‌کننده دارونما در بیمارستان بستری نشدند. محققان نتیجه گرفتند که درمان با یک دُز از داروی آزیترومایسین در مقایسه با دارونما با افزایش احتمال بدون علامت بودن بیماران مرتبط نیست.
خانم اولدنبرگ می‌گوید: «بیشتر آزمایشاتی که تاکنون درباره داروی آزیترومایسین انجام شده، روی بیماران مبتلا به کووید۱۹ شدید بستری در بیمارستان انجام شده است. مقاله ما یکی از اولین مطالعات انجام شده است که در آن داروی مذکور با پلاسبو مقایسه شده و نشان می‌دهد آزیترومایسین هیچ نقشی در درمان بیماران سرپایی مبتلا به کرونا ندارد.»
این مطالعه با همکاری محققان دانشگاه استنفورد انجام شده و در تاریخ ۱۶ ژوئیه ۲۰۲۱ در مجله«American Medical Association» منتشر شده است.تحقیق مشابه دیگری هم نشان داده بود که ترکیب آزیترومایسین و هیدروکسی کلروکین که سال گذشته برای درمان کرونا استفاده می‌شد، می‌تواند عواض قلبی و عروقی ناشی از کرونا را بالا ببرد.
از طرفی وقتی عوارض مصرف آنتی‌بیوتیک را بررسی می‌کنیم می‌بینیم که علاوه بر مقاومت باکتریایی که این داروها می‌توانند در کل جامعه ایجاد کنند و باعث جهش باکتری‌ها و درمان سخت‌تر بیماری‌های باکتریایی شوند، برای خود فرد و در کوتاه‌مدت هم می‌تواند آسیب‌زننده باشد مثلا مصرف آن برای کسانی که استعداد بیماری‌های قلبی و کلیوی دارند مشکل‌ساز شود و برای مبتلاها به این بیماری‌ها که به کلی ممنوع است.
ترس از عفونت ثانویه
با همه اینها چرا بسیاری از پزشکان هنوز از این دارو برای درمان کرونا استفاده می‌کنند و چرا دبیر ستاد علمی مقابله با کرونا آن را داروی خوبی در زمینه درمان این بیماری می‌داند؟ سجاد هاشمیان فوق تخصص بیماری‌های عفونی که در تمام دو سال گذشته به درمان بیماران کرونا پرداخته و حالا هم برای بعضی از آنها آزیترومایسین تجویز می‌کند، در جواب این سوال می‌گوید: «چیزی که در محفل‌های علمی گفته می‌شود این است که کرونا مخصوصا حالا که خیلی‌ها را چندباره مبتلا کرده باعث بروز عفونت‌های ثانویه می‌شود.
یعنی یک بیمار به ما مراجعه می‌کند در حالی که تمام علائم کرونا را دارد یا حتی تستش هم مثبت شده اما ما نشانه‌هایی از عفونت باکتریایی در گلو یا گوشش می‌بینیم. در این حالت ما باید عفونت باکتریایی را کنترل کنیم. من شخصا مخصوصا برای کسانی که دفعه دوم یا سوم است که به کرونا مبتلا می‌شوند این دارو را تجویز می‌کنم چون حالا که خیلی‌ها واکسن زده‌اند و احتمالا بیماری را به شکل خفیفی بگیرند عفونت‌های ثانویه می‌توانند دردسرهای بیشتری درست کنند.»
او در جواب اینکه با عوارض این دارو چه می‌کنید، می‌گوید: «اول اینکه تمام داروها دارای عوارضی هستند اما اینکه ما این عوارض را پررنگ کنیم یا جوری وانمود کنیم که همه کسانی که آن دارو را استفاده می‌کنند با این عوارض دست و پنجه نرم می‌کنند، صحیح نیست. ما از بیمار شرح حال می‌گیرم، حتی در مواردی می‌پرسیم که آخرین بار کی آنتی‌بیوتیک مصرف کرده؟
در نهایت آزیترومایسین را که تجویز می‌کنیم به اندازه سه تا نهایتا هفت روز است. من معمولا برای سه روز تجویز می‌کنم و بعضی از همکاران برای هفت روز. در این حالت اگر بیمار سایر توصیه‌ها را عمل کند، مشکلی پیش نخواهد آمد، توصیه‌هایی مانند مصرف مایعات کافی که می‌تواند در رفع عوارض آنتی‌بیوتیک‌ها نقش زیادی داشته باشد.»
