ایران، برجام و کرونا
چرا اروپا زمان کنونی را برای انجام اولین مبادله با اینستکس انتخاب کرد؟ قاسم عزالدین در المیادین نوشت: ایران که بیانیههای دولتهای اروپایی را در مورد احیای اینستکس نادیده میگرفت، چه بسا منتظر جدیت این دولتها برای مبادلات تجاری بود. از سوی دیگر، دولتهای اروپایی تلاش میکنند سیطره آمریکا را آزمایش کرده و به ملتهای خود که از نحوه تعامل مسئولان با کرونا، عصبانی هستند، ثابت کنند که آمادگی همراهی با تحولات جهانی پیش رو را دارند.
به گزارش انتخاب، در ادامه این مطلب آمده است: در شرایطی که مایک پمپئو ایران را متهم به شفاف نبودن اقداماتش در زمینه مبارزه با کرونا میکرد، وزارت خارجه آلمان اعلام کرد که براساس توافق تجاری اینستکس، اقدام به ارسال تجهیزات پزشکی به ایران کرده است. طبق اعلام آلمان، فرانسه و بریتانیا، که دولتهای باقیمانده در توافق هستهای هستند، مبادلات تجاری آنها با ایران، با وجود تحریمهای آمریکا، ادامه خواهد یافت.
ایران هیچ توضیحی در مورد تجهیزات رسیده به این کشور که ارزش آنها حدود پنجمیلیون یورو است، نداد؛ این تجهیزات چندماه قبل از شیوع ویروس کرونا، از سوی ایران درخواست شده بود و هدف این کشور، آزمودن میزان اثرگذاری توافق تجاری و کانال اروپاییهایی بود که تحت سیطره آمریکا و اسرائیل بودند.اما هدف از صدور بیانیههای دولتهای اروپایی پس از اولین مبادله تجاری با تهران از طریق اینستکس را میتوان آزمودن واکنش آمریکا در اینباره دانست.
بهویژه آنکه این اقدام، به بهانه کمک انسانی در زمان شیوع کرونا و به دعوت دبیرکل سازمان ملل و با اصرار چین و روسیه برای رفع تحریمها، انجام شد. شاید علت اظهار نظر نکردن مسئولان ایران در اینباره آن باشد که تهران توپ را در زمین اروپاییها بیندازد، تا این دولتها گزینههای خود و تواناییشان را برای عمل به تعهدات و توافقهایی که در راستای التزام به توافق هستهای دادهاند، بیازمایند.اینستکس به دنبال مذاکرات طولانی بین ایران و اتحادیه اروپا ایجاد شد.
در آغاز سال ۲۰۱۹، یک اتاق تجاری به مرکزیت پاریس، تاسیس شد که وظیفه آن، تسهیل در روند معاملات تجاری قانونی بین طرفهای اروپایی و ایران بود؛ بدین معنا که اتاق مذکور، وظیفه پرداخت بهای کالاهای اروپایی و نفت ایرانی را دارد. از آن زمان، این دولتها توافق کردند که در مقابل صادرات نفت به ارزش یکمیلیارد دلار به اروپا، تجهیزات دارویی و پزشکی، غذایی و کشاورزی، وارد ایران شود.ایران که مایل به قطع رابطه با اروپا نبود، بر قدرت اروپا برای آزادشدن از کنترل آمریکا حساب نکرد.
با اینحال، موگرینی با احتمال فعالیت شرکتهای کوچک و متوسطی که به منافع تجاری ایالات متحده ارتباطی نداشته باشند، موافقت کرد. در این رابطه، مشخص شد که کمیساریای اروپا، که برنامههای اقتصادی را برای دولتهای اروپایی تعیین میکند، شرکتهای کوچک و متوسط و در واقع، منافع کوچک و متوسط اروپا را قربانی کرد و این مهم، براساس الگوی نئولیبرال آمریکا، که از سوی کمیساریا اتخاذ شد، انجام میشود.
درواقع، اینستکس با مانع ناتوانی دولتهای اروپایی برای آزادی از منافع مشترک شرکتهای بزرگ اروپایی- آمریکایی برخورد کرد و کمیساریای اروپا و مسئولان حاکم در دولتهای اروپایی، چارهای جز اتخاذ الگوی نئولیبرال آمریکایی نداشتند.کرونا، شکنندگی این الگو را نشان داد؛ الگویی که به نظام مراقبت بهداشتی پایان داده و پزشکی را به نوعی کالا در بازار، تبدیل نمود. شیوع این بیماری، همچنین سستی اتحادیه اروپا را که بر بازار مشترک و ارز اروپایی متمرکز بوده و بر گزینههای نئولیبرال و به ضرر اغلب اروپاییها تکیه میکند، آشکار کرد.
بهویژه آنکه روسیه، چین و کوبا، به سرعت برنامههای خود را برای نجات مردمشان از این بیماری شروع کردند؛ درحالیکه کمیساریای اروپا، بهدنبال فعالکردن دوباره سهام و بازارهای مالی بود. خشم شدید مردم اروپا از ناکارآمدی و شکنندگی نظامهایشان، نوید تحولاتی نزدیک در کشورهای اروپایی میدهد. در همین راستا، مسئولان اروپایی احساس نگرانی و تهدید میکنند؛ همچنانکه رئیسجمهور فرانسه برای آرامکردن اذهان مردم کشورش، اعلام کرد که با تکیه بر شرکتهای کوچک و متوسط، نظام بهداشتی در فرانسه را احیا میکند.
شاید معاملهای که از طریق کانال مالی اینستکس، با ایران انجام شد، اشاره دیگری باشد برای بازگشت اروپا به تبادل منافع و تکیه آن بر شرکتهای کوچک و متوسط. اما عقبنشینی از نظامهای توحش، با یک اقدام و یک اشاره، ممکن نمیشود. جایگزین گزینههای توحش سیاسی، اقتصادی و جغرافیایی سیاسی، گزینههایی کاملا متناقض با آن است.