شعر معرفت فقدان است
گفت‌وگو با مهدی اشرفی شاعر شعر آزاد؛ به بهانه حضور در فستیوال بابل عراق
هفت صبح، صالح رجایی| جشنواره بابل عراق، یکی از باسابقه‌ترین فستیوال‌های آسیای میانه است که در سالیان گذشته به همت وزارت فرهنگ عراق در شهر باستانی بابل برگزار میشود. هرساله تعداد زیادی از هنرمندان سراسر دنیا در این فستیوال حضور دارند و در شاخه‌های گوناگون به هنرنمایی می‌پردازند. جنبه رقابتی این فستیوال مورد توجه نبوده بلکه آنها در تلاش‌اند تا با دعوت از هنرمندانی که در کشور خودشان صاحب سبک هستند، گفتمان فرهنگی را در این فستیوال ایجاد کنند.
امسال در بخش موسیقی گروه کماکان مهمان این جشنواره بود و در بخش شعر آزاد، فرزانه قوامی و مهدی اشرفی، شاعر شناخته شده و صاحب سبک ایرانی در این فستیوال حضور داشتند. به همین بهانه گفت‌و‌گویی با مهدی اشرفی، درباره این جشنواره و برخورد مخاطبان بین‌المللی با شعر آزاد صحبت کردیم. اشرفی در سال 1391 با مجموعه شعر «اتاق پرو» با نشر چشمه پا به دنیای حرفه‌ای شعر گذاشت. مجموعه‌ای که با استقبال منتقدان و مخاطبان حرفه‌ای شعر مواجه شد و خیلی زود مخاطبانش را یافت. مجموعه بعدی او به نام «افراد» با فاصله 4 سال بعد منتشر و آن مجموعه هم با اقبال زیادی رو‌به‌رو شد. مجموعه «اتاق پرو» تاکنون ده‌بار و «افراد» شش‌بار به چاپ رسیده است.
شعر برای شما چه تعریفی دارد؟
آنتونیو گاموندا شاعر اسپانیایی شعر را «معرفت فقدان» می‌داند. این مواجهه بسیار دقیق است، به نوعی فقدان‌ها و جای خالی چیزها، انسان را با چالشی بزرگ رو‌به‌رو می‌کند. هنر از دید من، مکانیزم بسیار درستی در مواجهه با این فراموشی تاریخی است. فراموشی یا فقدانی که به آگاهی شدت می‌بخشد و دری است به معناهای دیگر.
حضور شما در فستیوال فرهنگ و هنر بابل از چه طریقی صورت گرفت؟
فستیوال‌های جهانی محل گردهمایی هنرمندان کشورهای مختلف و تبادل فرهنگی میان آنهاست. یکی از راه‌های انتخاب چهره‌های شرکت‌کننده در این فستیوال‌ها در حوزه شعر، توجه به آنتولوژی‌هایی است که توسط مترجمان حرفه‌ای از هر کشوری در زبان‌های مختلف به چاپ می‌رسد. خانم مریم حیدری که از مترجمان بسیار خوب زبان عربی است، اخیرا آنتولوژی شاعران ایرانی را با رویکرد نسل‌های مختلف شعری ترجمه کرده‌اند، من از این طریق و خوانش شعر‌های ترجمه شده‌ام در این آنتولوژی، با هماهنگی خانم حیدری در این فستیوال شرکت کرده‌ام.
این فستیوال به صورت رقابتی برگزار شد؟
نه این فستیوال رقابتی نبود و به نوعی با انتخاب چهره‌های جدید از هر زبان و کشوری برگزار شد. اصولا فستیوال‌هایی مثل فرهنگ و هنر بابل (عراق) فقط یک رویداد فرهنگی نیست؛ درواقع تبدیل شدن فرهنگ به عنوان پلی بین ملت‌ها است. به‌خصوص در منطقه‌ای مثل خاورمیانه و عراق که تمدن بین‌النهرین و به نوعی آغاز نوشتن است. فستیوال بابل به‌طور خاص، چون در عراق برگزار میشود پیام دیگری هم دارد، کشوری که سال‌ها درگیر جنگ و بحران بوده است یک نماد قوی از مقاومت فرهنگی یا اصطلاح درست‌تر (مقاومت فرهنگ) است.
مواجهه مخاطبان غیرفارسی زبان با شعر شما چگونه بود؟
شناخت کشورهای دیگر نسبت به ادبیات گذشته ایران که تاثیرش نیز بر شعر جهان پررنگ است معلوم است. آنها شاعران بزرگ ما را می‌شناسند، اما همان‌طور که اشاره کردید در دهه‌های اخیر شاعرانی مثل شاملو، فروغ، سپهری و… هم به زبان‌های مختلفی ترجمه شده‌اند یا آنتولوژی‌هایی از شعر معاصر ما به انگلیسی یا زبان‌های دیگر منتشر شده که بسیار مهم است. ناشران مختلف جهان آنتولوژی‌هایی از شعر معاصر ایران چاپ می‌کنند. مترجمان خوب ایرانی هم بسیار موثرند. حضور در فستیوال‌های جهانی نیز می‌تواند گامی مهم در ارایه شخصیت ادبیات معاصر ما به جهان باشد.
با توجه به اینکه آخرین مجموعه شعر شما در سال 1395 به چاپ رسید و زمان زیادی از آن گذشته است، آیا مجموعه جدیدی در دست انتشار دارید؟
بله؛ دفتر شعر سوم بنده در دست چاپ است و به زودی منتشر خواهد شد، امیدوارم بعد از انتشار فضای شعری متفاوتی برای مخاطب ایجاد شده باشد.
