آخرین ایستگاه برجام| تهدید ترامپ: حمله یا توافق؟
با نگاهی به مطلب منتشر شده در تاریخ ۱۸ آوریل ۲۰۲۵ در خبرگزاری آسوشیتدپرس (AP)نوشته جان گمبریل مدیر خبری حوزه خلیج فارس و ایران در خبرگزاری آسوشیتدپرس
هفت صبح| در روزهایی که خاورمیانه در آتش جنگ غزه می‌سوزد و سایه تهدیدات امنیتی بر‌سر منطقه سنگینی می‌کند، چشم‌ها به رُم دوخته شده؛ جایی که قرار است دومین دور مذاکرات حیاتی میان ایران و ایالات متحده درباره برنامه هسته‌ای تهران برگزار شود. این مذاکرات درحالی وارد مرحله‌ای حساس شده که «رافائل گروسی»، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در جریان سفرش به تهران، وضعیت گفت‌وگوها را «بسیار بحرانی و تعیین‌کننده» توصیف کرده است.
نقش کلیدی گروسی: از تهران تا واشنگتن
گروسی که از چهارشنبه شب وارد تهران شد، دیدارهایی با مقامات ارشد از جمله محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران داشت و همچنین از تأسیسات هسته‌ای بازدید کرد. او با اشاره به سرعت پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران، تأکید کرد: «می‌دانیم زمان زیادی نداریم. برای همین من اینجا هستم، در تماس با ایران و آمریکا»
پیام گروسی روشن بود: اگر توافقی در کار باشد، این آژانس خواهد بود که باید راستی‌آزمایی کند. اما در حالی که ایران به‌دلیل خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸، تقریبا تمامی محدودیت‌ها را کنار گذاشته و ظرفیت غنی‌سازی اورانیوم را تا ۶۰ درصد فراهم کرده، حالا تحلیلگر آسوشیتدپرس، ادعا می‌کند که عبور از آستانه ساخت سلاح هسته‌ای بیش از هر زمان دیگری جدی شده است.
در عین حال، گروسی نسبت به پیامدهای شکست مذاکرات هشدار داد و تأکید کرد اگر توافق حاصل نشود، «دغدغه‌های امنیتی جهانی» به شکلی فزاینده افزایش خواهد یافت. به گفته او، در صورت دستیابی به توافق، آژانس قادر خواهد بود با ایجاد چارچوبی شفاف و جامع، فعالیت‌های هسته‌ای ایران را به‌طور دقیق پایش کند.
تهدید ترامپ: حمله یا توافق؟
در سوی دیگر، دونالد ترامپ رئیس‌جمهور فعلی آمریکا، در یک موضع‌گیری خبرساز هشدار داده که اگر توافقی حاصل نشود، گزینه حمله نظامی روی میز است. هرچند او در گفت‌وگویی با نخست‌وزیر ایتالیا گفت: «ترجیح می‌دهم ایران کشوری شاد و بدون آسیب باشد» اما در عین حال، کمی هم به ادبیات تهدیدآمیز قبلی خود برگشت و افزود: «اگر لازم باشد، حمله می‌کنیم»
از دید این تحلیلگر، این تهدید در کنار ظرفیت بالای اورانیوم غنی‌شده در ایران و گزارش اخیر گروسی در روزنامه لوموند که گفته «ایران مواد کافی برای ساخت چند بمب دارد» هشداردهنده است. هرچند گروسی در ادامه گفته «ایران هنوز پازل را کامل نکرده»، اما فاصله تا آن نقطه، دیگر چندان دور نیست.گزارش‌هایی نیز از فشار کنگره آمریکا به دولت ترامپ برای اتخاذ رویکردی سختگیرانه‌تر در برابر ایران منتشر شده که می‌تواند فضای مذاکرات را بیش از پیش متشنج کند.
دیپلماسی موازی: عربستان در تهران
همزمان با این تحولات، شاهزاده خالد بن‌سلمان، وزیر دفاع عربستان و برادر ولیعهد سعودی، برای نخستین بار از زمان انقلاب ۵۷ به تهران سفر کرده؛ سفری بی‌سابقه که در ادامه روند عادی‌سازی روابط میان دو کشور پس از میانجی‌گری چین در سال ۲۰۲۳ صورت گرفته است.
شاهزاده خالد در این سفر با رهبر انقلاب و رئیس‌جمهور ملاقات کرد. آیت‌الله خامنه‌ای در دیداری که از نظر رسانه‌های عربی نمادین توصیف شد، گفت: «بهتر است برادران منطقه‌ای به‌جای تکیه بربیگانگان، از یکدیگر حمایت کنند.»سفر مقام بلندپایه سعودی به تهران در حالی است که عربستان به‌دنبال پایان دادن به جنگ 10ساله با حوثی‌ها در یمن است؛ جنگی که حالا با حملات هوایی آمریکا، وارد مرحله‌ای جدید شده است. همچنین در این میان خبرهایی منتشر می‌شود که عربستانی‌ها در تدارک دیداری سطح بالا بین ایالات متحده و ایران هستند و سعی دارند هنگام سفر ترامپ به عربستان، او را با پزشکیان بر‌سر یک میز بنشانند.
ایران در نقطه عطف
گزارش آسوشیتدپرس این مرحله را «سرنوشت‌ساز» توصیف می‌کند. از یک‌سو ایران با ذخایر اورانیوم غنی‌شده و توان فنی بالا، در آستانه تصمیمی بزرگ است. از سوی دیگر، تهدید حمله نظامی آمریکا و فشارهای بین‌المللی، مسیر پرریسکی را ترسیم کرده‌اند. اما هنوز پنجره‌ای برای دیپلماسی باز است.
اگر تهران و واشنگتن بتوانند در رُم به توافقی دست یابند، شاید منطقه برای نخستین بار در سال‌های اخیر شاهد کاهش تنش باشد. اما اگر گفت‌وگوها به بن‌بست برسند، آنچه در افق دیده می‌شود نه توافق که تقابل است؛ تقابلی که می‌تواند خاورمیانه را وارد دوره‌ای جدید و بی‌سابقه کند.
