به گزارش هفت صبح، در شرایطی که بازار ارز هر روز رکورد تازهای ثبت میکند، مرور یک پیشبینی کمتربهیادمانده از سازمان برنامه و بودجه نشان میدهد جهش اخیر دلار، نه یک شوک ناگهانی، بلکه حرکت تدریجی در مسیر سناریوی «تداوم تحریمها»ست؛ سناریویی که چهار سال پیش روی کاغذ ترسیم شده بود.
سالهاست برنامههای توسعهای دولتها در ایران بیش از آنکه به مرحله اجرا برسند، به فهرست ناکامیها اضافه میشوند؛ اسنادی مملو از اهداف عددی که در پایان هر دوره، جای خود را به توجیهها میدهند. با این حال، به نظر میرسد اقتصاد ایران دستکم در یک حوزه، دقیقاً مطابق پیشبینی حرکت کرده است؛ آن هم در حساسترین بخش، یعنی نرخ ارز.
در لحظه تنظیم این گزارش، دلار در بازار تهران در محدوده ۱۳۰ هزار و ۵۰۰ تومان نوسان دارد؛ عددی که تا همین چند ماه قبل، برای بسیاری دور از ذهن بود. اما آنچه اهمیت دارد، صرف عبور از یک مرز روانی نیست، بلکه تحقق تدریجی پیشبینیای است که در سال ۱۴۰۰ منتشر شد و آن زمان بیشتر شبیه یک هشدار بدبینانه به نظر میرسید.
در پایان سال گذشته، دلار با نرخ حدود ۹۸ هزار و ۵۵۰ تومان بسته شد و کمتر کسی گمان میکرد پاییز ۱۴۰۴ بازار ارز ارقام بالای ۱۳۰ هزار تومان را تجربه کند. اکنون اما با تحقق این سناریو، بازخوانی گزارش سازمان برنامه و بودجه در سال ۱۴۰۰ بار دیگر مورد توجه قرار گرفته است؛ گزارشی که دو مسیر «رفع تحریمها» و «تداوم تحریمها» را بهصورت عددی ترسیم کرده بود.
آن جدول جنجالی که واکنشهای فراوانی برانگیخت و حتی سازمان برنامه و بودجه را وادار به صدور اطلاعیه و نسبت دادن آن به «برآوردهای فردی» کرد، امروز بیش از هر زمان دیگری واقعی به نظر میرسد. بسیاری از کارشناسان معتقد بودند این اعداد، حاصل تحلیلهای ساختاری نهاد برنامهریز کشور است، نه محاسبات شخصی.
اکنون و در روزهای پایانی پاییز ۱۴۰۴، عبور دلار از سقف ۱۳۰ هزار تومان نشان میدهد پیشبینی آن روزها، چندان هم دور از واقعیت نبوده است. طبق همان برآوردها، در صورت تداوم تحریمها، میانگین نرخ دلار در سال ۱۴۰۴ باید به حدود ۱۱۰ هزار تومان میرسید؛ عددی که با توجه به نرخهای ابتدای سال و قیمتهای فعلی بازار، عملاً محقق شده است. در مقابل، سناریوی رفع تحریمها، میانگین ۳۵ هزار تومان را برای دلار پیشبینی کرده بود؛ سناریویی که امروز بیشتر به یک روایت تاریخی شباهت دارد.
پیشبینیها تنها به نرخ ارز محدود نبود. سازمان برنامه و بودجه در همان گزارش، تورم میانگین سال ۱۴۰۴ را حدود ۵۹ درصد برآورد کرده بود؛ رقمی که فاصله چندانی با واقعیتهای امروز اقتصاد کشور ندارد. بنابراین نوسان دلار در بازه ۱۳۰ تا ۱۳۵ هزار تومان، نه یک اتفاق غیرمنتظره، بلکه ادامه مسیری است که چهار سال پیش ترسیم شده بود.
طنز تلخ ماجرا آنجاست که پس از سالها، یکی از پیشبینیهای دولتی در اقتصاد ایران بهطور نسبی محقق شده است؛ هرچند نتیجه آن فشار مضاعف بر معیشت خانوارها و تعمیق نااطمینانی اقتصادی بوده است. با این حال، از منظر تحلیلی، باید پذیرفت که این بار، اعداد از کاغذ به واقعیت رسیدهاند.
نکته قابل تأمل اینکه سازمان برنامه برای سال گذشته، میانگین ۷۰ هزار تومان را برای دلار پیشبینی کرده بود، اما سال با نرخی نزدیک به ۱۰۰ هزار تومان به پایان رسید. برای امسال نیز میانگین ۱۱۰ هزار تومان در نظر گرفته شده و با توجه به قیمتهای کنونی، میتوان انتظار داشت سهماهه پایانی سال نیز مطابق همان جدول، با سطوح بالاتری همراه باشد.
و این پایان ماجرا نیست. در همان برآوردها، میانگین نرخ دلار برای سال ۱۴۰۵ حدود ۱۷۸ هزار تومان و برای سال ۱۴۰۶ نزدیک به ۲۸۵ هزار تومان پیشبینی شده بود؛ ارقامی که اگرچه همچنان نگرانکنندهاند، اما دیگر آن شوک غیرقابل تصور چهار سال پیش را ندارند.
در مجموع، آنچه امروز در بازار ارز دیده میشود، بیش از آنکه جهشی ناگهانی باشد، تحقق تدریجی یک پیشبینی فراموششده است. اکنون پرسش اصلی این است: آیا این مسیر در سالهای آینده نیز ادامه خواهد یافت یا جایی قرار است زنجیره تحقق این اعداد متوقف شود؟
