هیاهو بود؛ کیفیت نبود! | بازخوانی اتفاقات تلویزیون و شبکه نمایش خانگی در بهمن ۱۴۰۳
کاش به جای جنجال کمی هم وضعیت برنامه‌ها و سریال‌ها بهبود می‌یافت
هفت صبح، منیژه خسروی| با گرامیداشت یاد شاپور عظیمی، منتقد سینما و نویسنده کتاب‌های سینمایی، نگاهی داریم به ماجراهای تلویزیون و شبکه نمایش خانگی در بهمن ماه. در این ماه جنجال‌های اصلی در سینما و همزمان با برپایی چهل و سومین جشنواره فیلم فجر اتفاق افتاد. تلویزیون و پلتفرم‌ها هم مثل همیشه بی‌نصیب نبودند ولی در قیاس با ماه‌های قبل، حجم حواشی کمتر بود. از این روست که بخش‌هایی از پرونده امروز هفت‌صبح، مواردی کلی‌تر را دربرمی‌گیرد و سویه نقد به عملکرد تلویزیون و پلتفرم‌ها نیز دارد.
پیش از آن چند موضوع دیگر را یادآوری کنیم؛ از جمله اجرای بی‌کیفیت و پرحاشیه محسن افشانی در شبکه نسیم. قابل هضم نیست چرا برنامه «درنگ» که رویکردی انتقادی به مسائل سیاسی-اجتماعی با زبان طنز دارد، به این بازیگر سپرده شده. و اما یک خبر معنادار که در فضای رسانه پیچید:«صداوسیما در ویژه‌نامه دومین جشنواره فرهنگی اقتصادی آگهی‌‌های بازرگانی که توسط اداره کل بازرگانی برگزار میشود، آمار و ارقامی ارائه داده که بسیار جالب توجه است. چون تعداد تیزرهای تبلیغاتی رادیویی در سال 1403 بیش‌از 50 درصد نسبت به سال 1400 کاهش پیدا کرده است و از 2118 عدد به 953 تیزر رادیویی کاهش پیدا کرده.
این موضوع در مورد تیزرهای تلویزیونی نیز صدق میکند به نحوی که تعداد تیزرهای تلویزیونی در سال 1403 برابر با 6096 تیزر اعلام شده است که در سال 1400 این عدد برابر با 14867 بوده است و شاهد کاهش شدید تعداد تبلیغات در صداوسیما هستیم.» این گزارش نشانه‌ای روشن از ناکارآمدی طرح تحول است که چند سالی است توسط مدیران جدید صدا و سیما مطرح شده.
پرماجرای ماه/ تاسیان را چه میشود؟
ماجرا چه بود؟ جنجالی‌ترین اتفاق حوزه تلویزیون و شبکه خانگی مربوط به سریال «تاسیان» است؛ تا جایی که حواشی جشنواره فیلم فجر هم روی آن تاثیر نگذاشت و به کرات نام سریال در رسانه‌ها دیده شد. کلید جنجال با پست محمد‌جواد شکوری مقدم مدیرعامل آپارات و فیلیمو خورده شد که خبر از توقیف سریال تاسیان توسط ساترا، نهاد وابسته به صداوسیما خبر داد. به نوشته او، مشکل «وضعیت نامشخص صیانت» تینا پاکروان کارگردان سریال بود. «تاسیان» سر موعد یعنی 19 بهمن منتشر شد و ساترا هم در نامه‌ای که بوی حمایت از آن می‌آمد، توضیح داد مشکل کارگردان حل شده است. با این حال پخش قسمت اول سریال به دلیل سکانس «رقص واره» و استفاده از کلاه‌گیس دور دوم جنجال را به همراه داشت.
چه واکنشهایی داشت؟ ابتدا مدیر‌کل حقوقی ستاد امر به معروف و نهی از منکر خبر از شکایت این ستاد از فیلیمو و ساترا داد. ساترا هم در واکنش اعلام کرد: «سریال «تاسیان» بدون مجوز این سازمان تولید و منتشر شده است.»
چه فرجامی رقم خورد؟ به تازگی نسخه‌ای جدید از قسمت اول «تاسیان» بارگذاری شده که حدود 25 ثانیه کمتر از نسخه قبل است. در تغییرات جدید، سکانس مشابهت‌سازی رقص توسط دو بازیگر اصلی (مهسا حجازی و نازنین بیاتی) دیده نمی‌شود. با این همه به نظر می‌رسد «تاسیان» آبستن حواشی تازه است.
دوگانگی ماه/ دو تصویر متفاوت از لیندا
ماجرا چه بود؟ این کاملا طبیعی است که مخاطب تلویزیون از خود سوال کند چرا این رسانه مصافی متضاد با برخی اتفاقات دارد. مثلا چطور میشود در بازه انتخابات، تصویر خانم‌ها با پوشش عرفی به نمایش در می‌آید و در ایام دیگر نه. همین پرسش به شکل دیگری همزمان با پخش زنده مراسم اختتامیه فجر پیش آمد. جایی که شبکه نمایش در تصمیمی درست تصویر لیندا کیانی را موقع دریافت سیمرغ سانسور نکرد. خاطرتان هست که قبلا تلویزیون به نماهای دور بسنده می‌کرد؟! ماجرای خانم کیانی ادامه دارد؛ چون کمی قبل‌تر او مهمان برنامه‌های «1001» و «سینما بانو» بود و با پوشش کامل در این دو برنامه حضور یافت.
چه واکنشهایی داشت؟ یک رسانه نوشت که نمی‌توان نوک انتقاد را به سمت امثال لیندا کیانی نشانه رفت. حتی تلویزیون هم چندان مقصر نیست؛ چون اساسا چنین تضادهایی ریشه در خارج از صدا و سیما دارد. با این همه نمی‌توان نگران عواقب دوگانگی در عرصه فرهنگ بود؛ همانطور که تاکنون صدمات زیادی به همراه داشته است.
چه فرجامی رقم خورد؟ طبعا اتفاق خاصی نیفتاد! اما متولیان باید فکری اساسی برای نزدیک شدن تلویزیون به واقعیت‌های جامعه کنند. شاید شیوه برنامه‌سازی و سریال‌سازی در شبکه خانگی تا اطلاع ثانوی الگوی بهتری برای تلویزیونی‌ها باشد.
آبروریزی ماه/ ناتوانی و بی‌تدبیری تلویزیون
ماجرا چه بود؟ شبکه نمایش به سیاق همیشه سراغ پخش زنده مراسم اختتامیه جشنواره فیلم فجر رفت. در سال‌های قبل، مواردی از ایرادات فنی و نداشتن برنامه درست برای پوشش این رویداد به چشم آمده بود. امسال نیز مشکلات پخش زنده تبدیل به نقطه ضعف تلویزیون شد. اوج آبروریزی وقتی رقم خورد که پخش زنده نزدیک به 30 دقیقه قطع شد و شبکه نمایش سرود پخش می‌کرد! مگر این شبکه متولی پخش فیلم نیست؛ پس چرا آیتم‌هایی مربوط به جشنواره فیلم فجر نداشت؟ اتفاق بد دیگر اینکه اجرای علی زند‌وکیلی روی آنتن نرفت. چرا؟ چون چند بانو دف می‌نواختند؟! شبکه نمایش چند ساعت قبل قطعه «وطن» این خواننده را که در اختتامیه هم اجرا شد را پخش کرد. این دوگانگی قابل هضم است؟ از طرفی، مجری (حمید ترابیان) در واکنشی نابخردانه می‌گفت خبر خاص در مراسم اختتامیه نیست!
چه واکنش هایی داشت؟ خیلی زود فضای رسانه پر شد از انتقاد نسبت به رویکرد شبکه نمایش و موضع عجیب مجری برنامه.
چه فرجامی رقم خورد؟ این را هم اضافه کنیم که محمدرضا شهیدی‌فرد به عنوان مجری و برنامه‌ساز شاخص تلویزیون، عملکردی بد داشت. او در اجرای مراسم پایانی جشنواره فجر، بارها دچار اشتباه در تلفظ نام فیلم‌ها و هنرمندان شد. بیش از حد جانب فیلم ابراهیم حاتمی‌کیا را گرفت. زیاد از حد صحبت کرد و ریتم را از نفس انداخت.
فقیر ماه/ کنداکتور لاغر سیما
ماجرا چه بود؟ مهم‌ترین کارکرد تلویزیون مگر چیزی جز سرگرمی است؟ این رسانه در وهله اول باید دارای سریال‌ها و برنامه‌های جذاب باشد و در کنار آن موضوعات کلان مبتنی بر منویات کشور را پوشش دهد. حالا اما شرایط شبکه‌های سیما برعکس است و محصولات سرگرم‌کننده به ندرت یافت می‌شوند.
چه واکنشهایی داشت؟ در بهمن ماه و برای مدتی طولانی، فقط یک سریال جدید شبانه یعنی «فریبا» روی آنتن شبکه سه رفت. شبکه یک سری اول «فراری» را بازپخش کرد و حالا هم سراغ فصل دوم این سریال رفته که اثری ضعیف است. شبکه دو همچنان سریال تکراری پخش میکند و پنجشنبه و جمعه‌ها نیز سریال جدید شبکه افق یعنی «آخرین دیدار» را روی آنتن می‌فرستد که این هم اثری غیر‌قابل دفاع است. تلویزیون همچنین برنامه جذاب و سرگرم‌کننده به قدر کافی ندارد. «1001» با حضور جناب‌خان تا حدودی وضع را برای شبکه نسیم بهتر از قبل کرده اما مگر با یک برنامه می‌توان مدعی جذب مخاطب حداکثری بود؟ حجم بیشتر کنداکتور شبکه سه به «حسینیه معلی» اختصاص یافت که مخاطب خاص دارد و مناسب همه سلیقه‌ها نیست. برنامه‌های شبکه یک و دو فاقد عنصر جذابیت هستند.
چه فرجامی رقم خورد؟ جالب آنکه بهمن، مصادف با دهه فجر و اعیاد شعبانیه بود اما تلویزیون محصول شاد و متفاوت روانه آنتن نکرد.
عجیب ماه/ شمایل عجیب میرزاخانی
ماجرا چه بود؟ تلاش برای به‌روز بودن و استفاده از هوش مصنوعی واجد تحسین است. در زمانه‌ای که خیلی از کارها با هوش مصنوعی بهتر و با کیفیت‌تر انجام میشود، چرا تلویزیون نباید از آن بهره ببرد؟ چنین کاری اما قاعده و اصول دارد؛ نه مثل سازندگان برنامه «سینما بانو» که مرحوم مریم میرزاخانی را متفاوت از آن چیزی که بود، به تصویر کشیدند.
این برنامه با هدف واکاوی نسبت سینما و خاصه آثار جشنواره چهل و سوم فیلم فجر با مسائل زنان روی آنتن شبکه تهران رفت. تیتراژ برنامه با هوش مصنوعی تولید شد که چند بانوی مطرح ترانه «ای ایران» زنده‌یاد بنان را لب‌خوانی می‌کردند. مرحوم مریم میرزاخانی هم سهم داشت اما آنچه عجیب می‌نمود، شمایل کاملا متفاوت این نخبه ریاضی با تصویر واقعی‌اش بود. در واقع تصویر نهایی دارای حجاب کامل بود؛ حال آنکه او در زمان حضور در ایران حجاب عرفی داشت و وقتی مهاجرت کرد، پوشش دیگری برگزید.
چه واکنش هایی داشت؟ با هیچ متر و معیاری، ادعای سازندگان «سینما بانو» مبنی بر ادای دین به زنده‌یاد میرزاخانی قابل دفاع نیست. خیلی‌ها هم نوشتند که تلویزیون در حال قلب واقعیت است و آن را نشانه‌ای از تحریف دیگر موضوعات توسط رسانه ملی تلقی کردند.
چه فرجامی رقم خورد؟ «سینما بانو» در تصمیمی نابخردانه تیتراژ را تغییر نداد و آن را حذف نکرد!
06 گِله ماه/ فرزاد آه کشید
ماجرا چه بود؟ فرزاد حسنی در جواب فریدون جیرانی که پرسید چقدر در تلویزیون ممنوع‌الکار بودی با لحن شوخ و جدی گفت: «خیلی کوتاه و کم و مختصر؛ 15 سال؛ تمام جوانی.» بعد هم اشاره کرد که مدیران تلویزیون مانع از اجرای او در مراسم‌های فیلم فجر شده‌اند. می‌دانید که این ممانعت به دلیل پخش تلویزیونی مراسم‌ها بوده. حسنی گفت بارها از سوی دبیران جشنواره پیشنهاد داشته ولی به دلیل ممنوع‌التصویری تلویزیونی، همکاری شکل نگرفت.
چه واکنشهایی داشت؟ این شب‌ها حسنی را به عنوان بازیگر در سریال «فریبا» می‌بینیم. او اولین بار سال 86 طعم ممنوع‌الکاری را چشید. این اتفاق بعد از مصاحبه تند و تیز با رئیس پلیس وقت تهران در برنامه «کوله پشتی» افتاد. او بعد از 5 سال ممنوعیت، ویژه‌برنامه سال تحویل شبکه سه را اجرا کرد ولی به جز برنامه «اکسیر» در سال 94 هیچگاه برنامه مستمر نداشته است.
چه فرجامی رقم خورد؟ «ماندنی‌‌ها» نام برنامه جدید حسنی است که گفته میشود به‌زودی روی آنتن شبکه نسیم می‌رود. او ابتدای سال هم اجرای ویژه‌برنامه سال تحویل این شبکه را برعهده داشت. حسنی همچنین مجری مراسم افتتاحیه جشنواره فیلم فجر 43 بود که رندی‌اش در واکنش به دست دادن مرضیه برومند و رضا بابک عیان شد؛ وقتی که گفت: «مجموعه دولت آقای پزشکیان همین‌رو کم داشت!»
07 بازگشت ماه/ سلام الهام به سینما
ماجرا چه بود؟ الهام چرخنده بعد از سال‌ها دوری از فضای بازیگری، در جشنواره فیلم فجر حاضر شد و در یک مصاحبه اعلام کرد: « بنا به صلاحدیدی احساس می‌‌کردم که شاید در فرهنگ بتوانم من هم سهم کوچکی داشته باشم لذا از همین جا از خبرگزاری محترم تسنیم اعلام می‌کنم سلام سینما.» حدود 12 سال از آخرین فعالیت سینمایی این بازیگر می‌گذرد.
چه واکنشهایی داشت؟ بازگشت الهام چرخنده، در حد تیتر باقی ماند و واکنش‌های خاصی به همراه نداشت. درست برعکس مصاحبه‌ای که سال گذشته در برنامه «به افق فلسطین» انجام داد. او هرچند همدلانه صحبت کرد اما برخی گفته‌هایش برای مدتی جنجال آفرید. چرخنده همچنین سال 93 از فضای مجازی خداحافظی کرد و سال 95 در مصاحبه‌ای با باشگاه خبرنگاران گفت: «دو سال است هیچ نقشی در سینما به من پیشنهاد نشده.» حالا او می‌خواهد با قدرت در عرصه فعالیت‌های حرفه‌ای حاضر باشد.
چه فرجامی رقم خورد؟ باید منتظر ماند تا ببینیم کارهای جدید الهام چرخنده چه کیفیتی دارند. آنطور که خودش اعلام کرده، مدتی پیش فیلمنامه سریال «گل گنج» به کارگردانی آرش معیریان و تهیه کنندگی سعید مرادی را نوشت که در کشور افغانستان ساخته شد. همچنین فیلمنامه سریال تلویزیونی «سیده خاتون» را در دست نگارش دارد. با این حال خبری از فعالیت‌های جدید سینمایی خانم چرخنده منتشر نشده.
08 عهد‌شکن ماه/ مسعود با هیاهو آمد
ماجرا چه بود؟ سال 1401 مسعود فراستی، گفته بود دیگر کاری به سینمای ایران ندارد؛ جز فیلم‌‌های خاص. حتی تاکید داشت که فقط از طریق صفحات خود در یوتیوب و اینستاگرام و... با مخاطبان ارتباط خواهد داشت. همزمان با برگزاری جشنواره چهل و سوم فیلم فجر اما توبه شکست و در برنامه اینترنتی «کات» محصول موسسه همشهری حضور یافت.
چه واکنشهایی داشت؟ خیلی‌ها از تصمیم فراستی ابراز تعجب کردند و تعابیری متفاوت به زبان آوردند! ما در هفت‌صبح نوشتیم که بازگشت او به فضای نقد سینمای ایران اتفاق خوشایندی است اما چند رسانه بحثی دیگر را پیش کشیدند. مثلا یکی نوشت: «گفته میشود فراستی برای همکاری با «کات» یک میلیارد تومان دستمزد گرفته. چرا بازیگران کارنابلد میلیاردی بگیرند اما یک منتقد با دانش و با سابقه نه؟ بخش تاریک، هیجانی است که بر فراستی غلبه کرد و از آن تصمیم گفت و حالا به لطف دستمزد شیرین، تغییر موضع داده. راستی او در همین برنامه خطاب به پژمان جمشیدی گفت: «قیمت دلار به تو چه ربطی داره؛ پولتو بگیر، تبلیغ لوازم خانگی بکن و برو پی کارت!» او همچنین بارها در «کات» از دستمزدهای میلیاردی بازیگران انتقاد کرد.» همنشینی فراستی با مهدی یزدانی‌خرم زیر لوگوی همشهری هم پارادوکس دیگری بود که مورد توجه قرار گرفت.
چه فرجامی رقم خورد؟ مشخص نیست فراستی را بار دیگر در مقام منتقد آثار سینمای ایران ببینیم.
09 نچسب ماه/ شوخی ناخوشایند با چوپان
ماجرا چه بود؟ ویژه‌برنامه یلدایی «خوش نمک» شبکه نسیم بخشی داشت که با حضور صداپیشه‌ها با چهره‌ها شوخی می‌شد. هادی چوپان قهرمان مستر المپیا هم بی‌نصیب نماند. یک صدا‌پیشه تلاش کرد شبیه او حرف بزند اما شیوه تقلید از نوع بیان و نیز لهجه شیرازی چوپان، تعبیر به تمسخر شد. این را هم اضافه کنیم که ویدئوی «خوش نمک» مدت‌ها بعد از پخش برنامه وایرال شد و مورد توجه قرار گرفت. این خود نشانه‌ای از کم مخاطب بودن تلویزیون و دیده شدن به لطف جنجال است!
چه واکنشهایی داشت؟رسانه‌ها و کاربران به تلویزیون و شبکه نسیم تاختند. سایت تابناک در این باره نوشت: ویدئوی شوخی عجیب برنامه «خوش نمک» با نحوه صحبت کردن هادی چوپان با واکنش کاربران فضای مجازی مواجه شد و برخی شوخی با لهجه را توهین‌آمیز می‌‌دانند و این پرسش پیش آمده که آیا در صدا و سیمای تحت مدیریت امثال وحید جلیلی کسی جرات دارد سعید جلیلی و دار و دسته‌‌اش را دست بیندازند و با آنها چنین شوخی‌‌هایی کند؟»
چه فرجامی رقم خورد؟ مدتی بعد هادی چوپان در برنامه دیگر شبکه نسیم یعنی «1001» به عنوان مهمان اول حاضر شد. سابقه چنین شوخی‌ها و جنجال‌های متعاقب آن در تلویزیون زیاد است ولی گویا درس عبرت برای برنامه‌سازان و مدیران نمی‌شود.
عقبگرد ماه/ وضعیت خراب رئالیتی‌شوها
ماجرا چه بود؟ انتظار از پلتفرم‌ها بالاست؛ چون مخاطب هزینه اشتراک و اینترنت می‌پردازد تا محصول با کیفیت تماشا کند. رئالیتی‌شوهای کنونی اما دارای جذابیت نیستند .
چه واکنشهایی داشت؟ هفت‌صبح در سلسله مطالبی کیفیت رئالیتی‌شوها را بررسی کرد که به خاطر اهمیت موضوع، در پرونده «مرور ماه» باز هم اشاره‌ای به آنها داریم. مثلا «دُن» مسابقه مافیایی فیلم‌‌نت است که با حضور مردم عادی به سرانجام رسیده. «دُن» چیزی شبیه مسابقه «شهروند و مافیا» محصول سابق تلویزیون است؛ با این تفاوت که برای تماشای آن باید گیگ سوزاند.
تماشای آن مخاطب را سر ذوق نمی‌آورد و به همین خاطر است که با انتقادات زیادی مواجه شده. «عالیجناب» محصول پلتفرم نمافیلم است که چند بازیگر و چهره اینستاگرامی متوسط به همراه آدم‌‌های گمنام در آن رقابت می‌‌کنند. این مسابقه مافیایی هم کیفیت ندارد و حتی نتیجه نهایی آن مورد تمسخر کاربران قرار گرفته. فینال «جوکر» با حضور آقایان، پایین‌تر از حد انتظار است و فاصله‌ای زیاد از دوران اوج خود دارد. «شام ایرانی» دیگر محصول فیلیمو هر بار مخاطب را ناامیدتر میکند. مسابقه استعدادیابی «رینگو» با موضوع استندآپ کمدی محصول نماوا نیز در دسته ناکام‌ها قرار می‌گیرد.
چه فرجامی رقم خورد؟ در میان برنامه‌ها، «اکنون» و «ممیزی» همراهی‌برانگیز هستند اما «نیمه شب» از متوسط فراتر نرفته است.