آیا نرخ ارز دوباره کاهش می‌یابد

مهدی دارابی، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگویی در خصوص عوامل افزایش قیمت ارز در کشور اظهار داشت: افزایش قیمت ارز سه عامل مهم دارد. اولین مورد مربوط به عوامل اقتصاد کلان است. مادامی که موتورهای تورمی ما روشن است و ناترازی داریم و چشم انداز منفی هم نسبت به اقتصاد وجود دارد، روند افزایش نرخ ارز ادامه‌دار خواهد بود. نمی‌شود انتظار داشت بود تورم ۳۰ درصدی ادامه داشته باشد ولی نرخ ارز ثابت بماند.وی افزود: یکی دیگر از عوامل مهم، انتظارات ناشی از رخدادهای سیاسی _ امنیتی است. وقتی از انتظارات صحبت می‌کنیم همه تصور می‌کنند انتظارات یک عامل روانی است، در حالی که انتظاراتی که من از آن صحبت می‌کنم انتظارات نسبت به متغیرهای بنیادین اقتصادی است. به عنوان مثال وقتی احتمال می‌دهید تحریم‌ها تشدید شوند یعنی احتمال دارد فروش نفت کاهش پیدا کند، احتمال دارد نا اطمینانی اقتصادی بیشتر شود و تولید ما کمتر شود و احتمال دارد که خروج سرمایه تشدید شود. این کارشناس اقتصادی بیان کرد: یا به عکس وقتی فضا به لحاظ سیاسی_امنیتی فضای مثبتی می‌شود مردم می‌گویند احتمالاً فروش نفت ما بیشتر خواهد شد، هزینه‌های تجاری ما کمتر خواهد شد و نااطمینانی اقتصادی ما کاهش پیدا می‌کند و در نتیجه خروج سرمایه کم می‌شود. این باعث می‌شود انتظاراتی که نسبت به متغیرهای اساسی اقتصادی ایجاد می‌شود همین الان نرخ ارز را کاهش دهد.

تشخیص صحت انتظارات مردم با واقع زمان‌بر است

دارابی با اشاره به شرایط ایجاد انتظارت منفی در چند وقت اخیر خاطر نشان کرد: انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و صحبت‌های خصمانه دولت آمریکا علیه ایران انتظارات منفی را در مردم و فعالین اقتصادی ایجاد کرده است. کما اینکه آنچه در ذهن مردم حک شده است درست یا نادرست تجربه تحریم‌های سال ۹۷ است. این انتظارت اثر خیلی مهمی بر روی نرخ ارز می‌تواند داشته باشد.وی در ادامه بیان کرد: البته بعداً مشخص می‌شود که آیا این انتظارات مطابق با واقع بوده است یا خیر چون مدت زمانی طول می‌کشد. شاید تصور مردم الان از کاهش صادرات نفت خیلی بیشتر از واقعیت باشد وقتی زمان بگذرد و ببینیم که کاهش صادرات نفت خاصی نداشته‌ایم این اثر افزایشی نرخ ارز تعدیل خواهد شد و از آن طرف هم اگر بیش از انتظار مردم کاهش صادرات نفت و افزایش هزینه‌های تجاری اتفاق بیفتد اثر افزایشی بر روی نرخ ارز خواهد داشت.این کارشناس اقتصادی عامل سوم موثر در افزایش نرخ ارز را تقاضای فصلی عنوان کرد و گفت: همواره انتهای سال فشاری بر روی بازار ارز داریم که مقطعی است و بعد از فروردین فروکش می‌کند. اگر بخواهم اولویت بدهم دو عامل اول عامل مسلط هستند.

خریداران ارز و طلا با خطر ریزش قیمت هم مواجه‌اند

دارابی بیان کرد: همانطور که انتظارات می‌تواند نرخ ارز را افزایش دهد می‌تواند کاهش هم ایجاد کند؛ اما باید با یک خبر یا چشم‌انداز واقعی همراه باشد که بتواند بر روی انتظارات مردم اثر بگذارد. خریداران طلا و ارز با این خطر نیز مواجه هستند که هر لحظه با یک خبر یا یک تصمیم این انتظارات برگردد و ریزش قیمت شدیدی ایجاد کند. خاصیت انتظارات این است می‌تواند یک شبه دارایی ریالی شما را افزایش بدهد و به عکسش هم رخ می‌دهد. وی افزود: ما سال ۹۷ این تجربه را داشتیم که ارز تا ۱۸ هزار تومان هم بالا رفت اما حتی تا ۱۰ هزار تومان هم پایین آمد. سال ۹۹ هم ارز ۳۲ هزار تومان را دیدیم اما بعد از آن تا نزدیک ۲۰ هزار تومان هم کاهش پیدا کرد. ما نوسانات کاهشی ناشی از انتظارات هم کم نداشته‌ایم. اینگونه نیست که فقط طلا بالا برود. ما در سال‌های ۹۷، ۹۸ و ۹۹ مکرر تجربه کاهش دارایی‌های خارجی به میزان ۳۰ درصد را داشته‌ایم.دارابی با بیان مدل افزایش نرخ ارز در کشور اظهار کرد: سال ۹۷ ما جهش قیمت ارز داشته‌ایم و ۹۸ ثبات بوده است. ۹۹ جهش و ۱۴۰۰ ثبات، ۱۴۰۱ جهش ۱۴۰۲ ثبات و بار دیگر ۱۴۰۳ جهش داشته‌ایم. متاسفانه متولیان بانک‌ مرکزی ما به جای اینکه این روند افزایشی را به صورت یکنواخت تبدیل کنند آن را به روند پله‌ای_جهشی تبدیل کرده‌اند.

ساختار ارز تجاری قابل دفاع است اما کارا نیست

وی ادامه داد: در مورد روند بلند مدت نرخ ارز بانک‌های مرکزی دو انتخاب دارند، یا روند نرخ ارز را به گونه‌ای مدیریت می‌کنند که افزایش نرخ ارز یکنواخت باشد یا نه یک مدت آن را تثبیت می‌کنند تا آنجایی که دیگر زورشان نمی‌رسد و جهش پیدا می‌کند. این اتفاق را ما سال‌های 1399، 1401 و ۱۴۰۳ تجربه کرده‌ایم. عقل سلیم می‌گوید این جهشی که اتفاق می‌افتد را یکنواخت کنیم و اجازه ندهیم پله‌ای_جهشی رشد کند. چون در حال حاضر ما هم افزایش نرخ ارز و هم نوسان شدید آن را تجربه می‌کنیم. در واقع هم چوب را می‌خوریم هم پیاز را. به علاوه این جهش‌هایی که باید رخ می‌داد با شوک‌های سیاسی همراه شده است.این کارشناس اقتصادی توضیح داد: اتفاقا اگر دقت کنید به نظر من کشورهایی که اقدامات خصمانه علیه ما دارند به پله‌ای _جهشی بودن افزایش نرخ ارز توجه دارند و اگر می‌خواهند فشاری بر ما وارد کنند فشار را در زمان‌هایی می‌گذارند که ارز ما قابلیت افزایش نرخ دارد. وی در خصوص بازار ارز تجاری نیز گفت: تا زمانی که ذهنیت راجع به نرخ ارز اصلاح نشود ساختار بازار ارز را هر گونه تغییر بدهید موجب کارایی نمی‌شود. ساختار بازار ارز تجاری قابل دفاع است اما آیا کارایی ایجاد کرده است؟ خیر چون سیاست‌های ارزی غلط است. ما باید تصمیم بگیریم بازار چند نرخی داشته باشیم و نرخ را تثبیت بکنیم یا نه. اگر می‌خواهیم بازار شکل بدهیم باید الزامات آن را هم بپذیریم. ما نه می‌خواهیم نرخ را تثبیت کنیم و نه می‌خواهیم بازار شکل بدهیم. در واقع بدی‌های دو سیستم را تحمل می‌کنیم و خوبی هیچ کدام آنها را هم نداریم.