شاعر رنگ و نقش؛ محمود فرشچیان خاموش شد | از او و آثارش چه می‌دانیم؟
محمود فرشچیان از بزرگ‌ترین و شناخته‌شده‌ترین نگارگران و مینیاتوریست‌های معاصر ایران چهره در نقاب خاک کشید
هفت صبح| محمود فرشچیان، نقاش و نگارگر سرشناس کشورمان صبح دیروز در آمریکا و به علت ذات‌الریه، دار فانی را وداع گفت؛ در 95سالگی. سه روز پیش بود که خبرهای نگران‌کننده درباره به کما رفتن ایشان منتشر و بعد از سوی همسرشان نیادخت قوامی تکذیب شد.
اما از او و آثارش چه می‌دانیم؟
فرشچیان متولد اصفهان بود. پدرش حاج غلامرضا تاجر فرش بود؛ برای همین استعدادش را در نقاشی کشف کرد و او را از کودکی برای فرا گرفتن نقاشی نزد استادانی چون حاج میرزا آقا امامی و عیسی بهادری فرستاد. فرشچیان در طراحی قالی و سرامیک‌سازی هم تبحر داشت. او سال 1324 وارد هنرستان هنرهای زیبا در اصفهان می‌شود و پس از فارغ‌التحصیلی به اروپا می‌رود و هفت سال در موزه‌ها و گالری‌های ایتالیا و آلمان، آثار استادان بزرگ رنسانس و باروک را از نزدیک مطالعه می‌کند.
ترکیب مینیاتور ایرانی با نوآوری
از همین رو ویژگی‌های آثار استاد ترکیب مینیاتور ایرانی با نوآوری بود؛ فرشچیان فرم‌های سنتی را با حرکت، پرسپکتیو و رنگ‌بندی مدرن تلفیق می‌کرد و اثری محسورکننده مقابل چشمان شما قرار می‌داد؛ لازم نیست اهل هنر و نقاشی باشید تا آن را درک کنید؛ فقط کافی‌ست لحظه‌ای با خیره شده به آثار فرشچیان، جادو شدن را احساس کنید. فرشچیان نخستین نمایشگاه آثارش را سال ۱۳۲۷ با نمایش تابلوهایی مانند «دوش دیدم که ملائک در میخانه زدند» برگزار می‌کند.
کمی درباره همسر و فرزندانش
فرشچیان سال 1334 با خانم قوامی ازدواج می‌کند؛ حاصل ازدواج محمود فرشچیان و نیادخت قوامی یک پسر به نام علیمراد و دو دختر به نام لیلا و فاطمه است. علیمراد فرشچیان فرزند ارشد استاد فرشچیان پزشک و دخترش لیلا روانشناس است. درباره دختر دیگرشان فاطمه، ماجرای او مفصل است و شاید بعدها درباره او نوشتم که البته ربطی هم به موضوع امروز ما ندارد. بگذریم...
چرخش و رقص بدن‌ها و پارچه‌ها
برگردیم به خود استاد فرشچیان؛ خیلی سال پیش جایی در وصف آثارش توسط یکی از هنرمندان خواندم؛ در نقاشی‌هایش بدن‌ها و پارچه‌ها اغلب در حال چرخش و رقص هستند؛ استفاده از رنگ‌های درخشان و طیف‌های پیچیده‌ای که حس عمق و روحانیت می‌دهند؛ آثاری الهام گرفته از ادبیات عرفانی و مذهبی.
راز خلق تابلوی عاشورا
من به شخصه در جایگاهی نیستم که درمورد کم و کیف آثار مرحوم نظر بدهم ولی به عنوان یک فرد غیرهنری، تابلوی «عصر عاشورا»ی ایشان و مشهورترین اثر تجسمی درباره واقعه عاشورا که حالا در موزه آستان قدس رضوی جا خوش کرده را خیلی دوست دارم. این اثر سال 1355 توسط استاد خلق شده؛ موضوع اثر را حتما که می‌دانید؛ بازگشت اسب بی‌سوار به‌سوی خیمه‌ها بعد از شهادت امام‌حسین (ع) است.
نکته جالب درباره لحظه خلق تابلوی «عصر عاشورا» این است که استاد آن را به‌طور کامل با دست راست کشید، در حالی که پزشکان گفته بودند به‌خاطر آسیب دستش، دیگر نمی‌تواند نقاشی کند! خود فرشچیان درباره راز خلق این اثر گفته بود: «گاهی روضه عاشورا را قلم‌موی نقاشی می‌خواند. گاهی باید برای شنیدن عاشورا باید دست را به قلم‌مو سپرد.»
دیگر آثار شاخص فرشچیان
از دیگر آثار شاخص او که قطعا نام آنها به گوش شما هم خورده، می‌توان «پنجمین روز آفرینش»، «ضامن آهو»، «امتحان»، «داستان حضرت ابراهیم»، «رمی جمره»، «غدیر خم» و «فرشتگان» را نام برد.
فروش ۹۳۰هزار دلاری آثار فرشچیان
بیش از نیم قرن است که آثارش در موزه‌ها، گالری‌ها و مجموعه‌های خصوصی سراسر جهان به نمایش در‌می‌آیند و در حراجی‌های بزرگ با قیمت‌های بالا به فروش می‌روند. فرشچیان با پنج اثر در پنج دوره حراج کلاسیک و مدرن تهران حضور داشته که مجموع فروش آثارش بیش از ۹۳۰ هزار دلار برآورد شده است. یک مرور داریم بر آثارش در پنج دوره حضور ایشان در حراجی‌های تهران.
بیست و دومین حراج/ بهمن 1403
بیست و دومین حراج تهران را به یاد بیاورید که در 26 بهمن 1403، 100 اثر مدرن، کلاسیک و هنرهای سنتی ایران به حراج گذاشته شد؛ تابلوی «پیدایش» محمود فرشچیان با قیمت 10 میلیارد و 340 میلیون تومان یکی از آثار گرانقیمت این حراجی بود.
یازدهمین حراج / تیر 1398
خیلی قبل‌تر از آن در یک مورد جالب در یازدهمین دوره از حراج تهران در سال 1398، اثری بدون عنوان از محمود فرشچیان که عروج حضرت عیسی(ع) در آن به تصویر کشیده شده بود، به قیمت دو میلیارد تومان چکش خورد. آن موقع گفته می‌شد فروش این اثر در آن دوره رکورد فروش خود را در حراج تهران زده است.
نهمین حراج / تیر 1397
در نهمین حراج تهران که تیر 1397 در هتل پارسیان آزادی برگزار شد، شاهد چکش خوردن نقاشی مینیاتور محمود فرشچیان به قیمت ۹۰۰ میلیون تومان بودیم.
هفتمین حراج / تیر 1396
عقب‌تر برمی‌گردیم؛ به سال 1396 که در دوره هفتم حراج تهران اثر «بهار طرب‌انگیز» از محمود فرشچیان به قیمت ۷۰۰ میلیون تومان به فروش رفت.
دومین حراج / مهر 1394
در دومین دوره حراج ملی آثار هنری در مرکز همایش‌های بین‌المللی رایزن تهران در 18 مهر 1394 ، 76 اثر از هنرمندان سنتی در رشته‌های مختلف خوشنویسی، نقاشی، نقاشی خط، مینیاتور، فرش دستباف، مینیاتور سوخت چرم، نقاشی پشت شیشه، تذهیب، تخشیب و نقاشی سقاخانه‌ای در تالار فردوسی مرکز همایش‌های رایزن برای فروش عرضه شد که گران‌ترین اثر هنری مربوط به اثر استاد محمود فرشچیان به ارزش ۵۵۰ میلیون تومان فروخته شد.
هدیه دادن اثر فرشچیان به پاپ
درگذشته بارها شاهد هدیه دادن آثار نفیس استاد فرشچیان به سرشناس‌ترین افراد و دیپلمات‌ها و سفرای خارجی بوده‌ایم. بهمن 94 را به یاد بیاورید؛ حسن روحانی رئیس‌جمهور وقت کشورمان در دیدار با پاپ فرانسیس، یک فرش بافت قم و کتابی از آثار استاد فرشچیان را به او هدیه داد.
کری‌خوانی ظریف برای دیپلمات‌ها؛ با آثار فرشچیان
در پایان بد نیست به ذکر یک خاطره از محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه وقت کشورمان در سال 1394 در مراسم رونمایی از دو اثر استاد فرشچیان با نام‌های «آسمان چهارم» و «شام غریبان» اشاره کنیم. او گفته بود: «به فردی که برای ما لاف قدرت می‌زد، آثار استاد فرشچیان را هدیه کردم و به وی گفتم که با این آثار با عظمت و هنر ایرانی نمی‌توانی جز با کرامت و اکرام با ایرانی‌ها حرف بزنی.
از زمانی که دکتر کمال خرازی آثار استاد فرشچیان را به عنوان وزیر امور خارجه به صورت هدیه برای سفرای کشورهای خارجی اهدا می‌کرد و بنده هم افتخار چنین کاری را داشتم تا زمان کنونی که مسئولیت وزارت خارجه را دارم، مهم‌ترین هدیه‌ای که به سفرا و وزرای کشورهای مختلف هدیه کردم، مجموعه آثار استاد فرشچیان بوده است.
هر گاه این هدیه را فرستادم؛ چه هنگامی که در نیویورک بودم و مجموعه دوم آثار استاد را برای همه سفرا فرستادم و چه زمانی که مجموعه سوم استاد را به کشورهای اسلامی فرستادم و فکر می‌کنم برخی از وزرا این هدیه را دو بار از من گرفته‌اند، هیچ اثر دیگری نبوده که بتوانم آن را ارائه کنم که بتواند بزرگی، عظمت، انسان‌دوستی و معنویت هنر ایرانی را به دیگران نشان دهد.»
دست‌خط و وصیتنامه استاد فرشچیان برای محل خاکسپاری
