تهران در تب فروش| چرا خانه‌های لوکس به حراج گذاشته شدند؟
وقتی اقتصاد، سیاست و روانشناسی تلاقی می‌کنند، موج فروش فوری املاک را رقم می‌زنند
هفت صبح| تهران، این روزها در بازار مسکن تحولات عجیبی را تجربه می‌کند. در پی جنگ ۱۲ روزه با اسرائیل و حملات هدفمند به مناطق شمالی و شمال‌شرقی پایتخت، موجی از اضطراب و نااطمینانی مالکان را به سمت فروش شتاب‌زده املاک سوق داده است. پلتفرم‌هایی اینترنتی از آگهی‌های فروش آپارتمان‌های لوکس در زعفرانیه، نیاوران و ولنجک، باقیمت‌هایی که گاه تا ۳۰ درصد کاهش یافته‌اند آکنده است.
طبیعی است این موضوع صرفا اقتصادی نیست زیرا رکود و کاهش ارزش دارایی‌ها در حوزه اقتصادی از جای دیگری نشات می‌گیرد که یکی از آنها روانشناسی است که ترس و مهاجرت را به محرک‌های اصلی بدل کرده و دیگری سیاست است که بی‌ثباتی ژئوپلیتیکی را به‌عنوان ریشه بحران برجسته می‌کند.
اقتصاد مسکن در تنگنا
بازار مسکن تهران در گردابی از رکود گرفتار است. خریداران که از تورم لجام‌گسیخته، نوسانات ارزی و ترس از سقوط بیشتر قیمت‌ها به ستوه آمده‌اند، عملاً از بازار خارج شده‌اند. گزارش‌های تجارت‌نیوز نشان می‌دهد قیمت املاک در سطح شهر به‌طور متوسط ۸.۵ درصد افت کرده اما در محله‌های اعیان‌نشین مانند نیاوران، فرمانیه، زعفرانیه و قیطریه این کاهش به ۱۵ تا ۳۰ درصد رسیده است.
برای نمونه، آپارتمانی ۲۰۰ متری در نیاوران که پیش‌تر ۴۵ میلیارد تومان ارزش داشت، اکنون با قیمتی نزدیک به ۳۹.۸ میلیارد تومان آگهی شده است. در شهرآرا، واحدی ۹۸ متری و قدیمی‌ساز با ۶.۷ میلیارد تومان عرضه می‌شود، قیمتی که سال گذشته برای آپارتمانی کوچک‌تر هم غیرممکن بود. این رکود با هجوم فروشندگان تشدید شده است.
آگهی‌های فروش به‌ویژه در مناطق لوکس مانند الهیه و فرمانیه، به‌طرز چشمگیری افزایش یافته و مالکان از ترس کاهش بیشتر ارزش دارایی‌ها، به فروش زیر قیمت روی آورده‌اند. مطالعه‌ای در مجله بین‌المللی بازارها و تحلیل مسکن تأیید می‌کند که شوک‌های اقتصادی و سیاسی می‌توانند بازارهای محلی را به ورطه کاهش ارزش بکشانند. جالب‌تر، چرخش مالکان به سمت تهاتر است.
در زعفرانیه و ولنجک، برخی آپارتمان‌های خود را با ویلاهای شمال در نوشهر یا کلاردشت، خودروهای لوکس یا حتی شمش طلا معاوضه می‌کنند. این استراتژی که از کمبود خریدار نقدی و نگرانی از تورم سرچشمه می‌گیرد، نشان‌دهنده تلاش برای حفظ سرمایه برابر آینده‌ای نامطمئن است اما این روند می‌تواند نقدینگی بازار را خشک کرده و ساخت‌وساز را به رکود عمیق‌تری بکشاند.
روانشناسی ترس و مهاجرت
زندگی در تهران این روزها زیر سایه ابهام آلوده به دلهره پیش می‌رود. جنگ ۱۲ روزه با اسرائیل که مناطق شمال و شمال‌شرق مانند نیاوران و پاسداران را هدف قرار داد، حس امنیت را از ساکنان ربوده است. طبق نظریه روانشناسی اجتماعی «رفتار توده‌ای» افراد در زمان بحران به تصمیمات جمعی گرایش پیدا می‌کنند. در تهران، این به معنای هجوم مالکان به فروش املاک یا برنامه‌ریزی برای مهاجرت است.
آگهی‌های «فروش فوری» در محله‌های مرفه، از زعفرانیه تا فرمانیه، نشان‌دهنده این نوع رفتار جمعی است. برخی حتی پیشنهاد فروش خانه با تمام وسایل را داده‌اند تا سریع‌تر معامله کنند. ساکنان این مناطق که اغلب از طبقه مرفه و دارای امکانات مهاجرت‌اند، با نگرانی‌های دوگانه دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
کاهش ارزش املاک و تهدیدات امنیتی. الان اکثر اهالی محله‌ها تغییر کرده‌اند و این تغییر، حس تعلق به محله را از بین برده و بسیاری را به فکر نقل مکان به مناطق امن‌تر یا خروج از کشور انداخته است. این رفتارها پیامدهای روانشناختی گسترده‌ای دارند. اضطراب جمعی و بی‌اعتمادی به آینده، تصمیم‌گیری‌های شتاب‌زده را دامن زده و سرمایه اجتماعی را تضعیف کرده است.
مهاجرت فزاینده، به‌ویژه در میان قشر مرفه، می‌تواند به کاهش نیروی انسانی متخصص و تشدید بحران‌های اجتماعی منجر شود. وقتی ساکنان احساس کنند دیگر جایی در شهر ندارند، پیوندهای اجتماعی گسسته شده و تهران به شهری شکننده‌تر بدل می‌شود.
سیاست و سایه جنگ
سایه سنگین تنش‌های سیاسی بر بازار مسکن تهران افتاده است. جنگ ۱۲ روزه با اسرائیل و حملات به مناطق مرفه‌نشین اعتماد ساکنان به امنیت این مناطق را متزلزل کرده است. گزارش صندوق بین‌المللی پول نشان می‌دهد که تنش‌های سیاسی می‌توانند سرمایه‌گذاری را کاهش داده و ارزش دارایی‌ها را پایین بیاورند که در تهران با افت ۳۰درصدی قیمت‌ها در برخی مناطق مشهود است.
در این میان، شکاف بین روایت رسمی و واقعیت بازار عمیق‌تر شده است. خبرگزاری ایرنا به نقل از داوود بیگی‌نژاد، نایب رئیس اتحادیه مشاوران املاک تهران، ادعا می‌کند که گزارش‌های کاهش قیمت و افزایش فروش «صحت ندارد» و تهاتر را امری عادی می‌داند. اما آگهی‌های پرشمار در پلتفرم‌های اینترنتی از چیتگر تا قیطریه، روایتی دیگر دارند.
این شکاف اعتبار، اعتماد عمومی را خدشه‌دار کرده و مالکان را به تصمیمات شتاب‌زده سوق داده است. سیاست‌های کلان نیز به این بحران دامن زده‌اند. ناتوانی در مدیریت تنش‌های سیاسی و مهار تورم نااطمینانی را تشدید کرده است. مطالعات جهانی هشدار می‌دهد که تنش‌های منطقه‌ای می‌توانند هزینه‌های اقتصادی را افزایش دهند که در تهران به کاهش سرمایه‌گذاری در مسکن منجر شده است.
مهاجرت قشر مرفه که گاهی نقش کلیدی در اقتصاد دارند می‌تواند نارضایتی عمومی را افزایش داده و به بی‌ثباتی سیاسی دامن بزند. وقتی ساکنان مناطق لوکس احساس کنند دیگر جایی برای ماندن ندارند، پایه‌های ثبات اجتماعی و سیاسی شهر متزلزل می‌شود.
بازار مسکن تهران در تلاقی بحران‌های اقتصادی، روانشناختی و سیاسی گرفتار است. رکود عمیق، با کاهش ۸.۵ تا ۳۰ درصدی قیمت‌ها و هجوم فروشندگان از یک سو و ترس و مهاجرت قشر مرفه از سوی دیگر، این بازار را به تلاطم انداخته است. جنگ ۱۲ روزه و بی‌ثباتی سیاسی همراه با شکاف بین روایت رسمی و واقعیت، اعتماد را از بین برده و تهران را شکننده‌تر کرده است.
برای برون‌رفت از این بحران، سیاست‌های شفاف و اعتمادساز ضروری است. مدیریت تنش‌های منطقه‌ای، حمایت از بخش مسکن با مشوق‌های مالی و بازسازی پیوندهای اجتماعی می‌تواند از فروپاشی بیشتر جلوگیری کند. تهران، شهری با تاریخ و فرهنگ غنی، نیازمند هماهنگی بین سیاست‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی است تا بار دیگر به‌عنوان خانه‌ای امن برای ساکنانش احیا شود.
