۱۰۰۰ کودک در دامن خانواده‌ها
در طرح میزبان، کودک تا زمانی که شرایطش برای بازگشت به زیستی یا پذیرفته شدن به فرزندخواندگی مهیا شود در یک خانواده، مهمان می‌شود و حتی همان خانواده می‌تواند متقاضی فرزندخواندگی دائم باشد
هفت صبح، حمیدرضا خالدی| برای بچه دار شدن به هر دری زده بودند اما جوابی نگرفته بودند. دلشان لک زده بود برای اینکه کودکی ناز و زیبا را در آغوش بگیرند. کودکی که بابا و مامان صدای‌شان کند. خدا ولی بالاخره صدای‌شان را شنید. بعد از 3-4 سال دو‌یدن در ادارات و بخش‌های مختلف بهزیستی و از سرگذراندن فیلترهای مختلف، خدا «رها» را مهمان خانه‌شان کرد تا کانون خانواده‌شان گرم شود.
با این حال باید آنها را خوش‌شانس دانست چرا‌که در نهایت موفق شده‌اند از خان‌های پردست‌انداز قوانین بهزیستی گذر کنند و فرزندی را به فرزندخواندگی بگیرند. با این حال بهزیستی مدعی است که طی چند سال اخیر تلاش کرده تا شرایط واگذاری کودکان بی‌سرپرست را به خانواده‌ها آسان کند. با راهکارهایی مانند سرپرستی موقت یا موافقت با اینکه دختران مجرد هم قادر به پذیرفتن فرزند هستند.
خانم‌های مجرد، یک قدم به جلو
به‌نظر می‌رسد در این مورد خانم‌های مجرد بسیار خوش‌شانس‌تر از آقایان بوده‌اند. از سال ۱۳۹۲ مصوب شد که خانم‌های مجرد نیز می‌توانند برای فرزندپذیری اقدام کنند. دو آیین‌نامه اجرایی آن در سال ۱۳۹۴ به تصویب رسید و دستورالعمل‌های اجرایی آن در سال ۱۳۹۷ به کشور ابلاغ گردید. با این حال، این اقدام، اتفاق تازه‌ای در کشور به شمار می‌رفت و حتی نسبت به کشورهای همسایه نیز جدید و البته آزموده هم نشده بود.
البته در اینجا نکته ظریفی وجود دارد. اینکه بهزیستی دخترانی با سنین بالاتر را برای سرپرستی به خانم‌های مجرد می‌سپارد، نه نوزادی را که در ابتدای زندگی هستند و نیاز پررنگ به پدر و مادر دارند. گرچه سال گذشته سعید بابایی، مدیرکل وقت دفتر امور کودکان و نوجوانان سازمان بهزیستی کشور در این مورد گفته بود: برخی دختران‌مان هستند که شاید اگر منتظر باشیم خانواده مناسب برای‌شان یافت شود، پنجره ورودشان به خانواده بسته شود و در این شرایط، سرپرستی آنها را به خانم‌های مجرد واگذار می‌کنیم.
با این اتفاق، هم آن بانو می‌تواند نعمت فرزند داشتن را تجربه کند و هم آن کودک یا نوجوان می‌تواند نعمت وجود مادر را احساس کند. قطعا اگر بتوانیم برای این بچه‌ها هم خانواده دارای پدر و مادر توأمان مناسب پیدا کنیم برایمان اولویت بیشتری در اعطای سرپرستی دارد اما اگر این اتفاق میسر نبود ورود کودک به خانواده اولویت ماست.
به گفته وی، طی دهه گذشته، سرپرستی حدود ۲۰۰ کودک به خانم‌های مجرد واگذار شده ضمن آنکه حداقل طی پنج سال گذشته به فرزندخواندگی هیچ بانوی مجردی منجر به فسخ نشده باشد و انتخاب‌ها و نوع ارتباطات به شکلی پیش رفته که همه موارد به سرانجام خوشی رسیده است.
از درخواست‌های عجیب والدین تا سختگیری‌های سازمانی
در این میان برخی خانواده‌ها نیز برای پذیرش کودکان به فرزندخواندگی معیارهای عجیبی دارند. محمد غفاری زاده معاون سلامت اجتماعی اداره کل بهزیستی خراسان رضوی می‌گوید یکی از چالش‌های ما با خانواده این است که آنها بیشتر به دنبال نوزاد دختر با پوست سفید و چشم رنگی هستند یا نوع و فرم چهره‌ای خاص هستند که عملا امکانپذیر نیست!
به گفته او با استناد به دستورالعمل‌های موجود از زمانی که کودک تحویل خانواده داده می‌شود، باید دو سال بگذرد تا شناسنامه به او اختصاص یابد. این بازه زمانی به خاطر تأیید صلاحیت و اطمینان خاطر از کانون خانواده‌ای که قرار است فرزندخوانده در آن بزرگ شود و نباید آن را به حساب سخت گیری گذاشت.
وی ادامه می‌دهد: با نامه‌ای که از دادسرا به این خانواده‌ها داده می‌شود، تأمین شیرخشک و ثبت نام فرزندخوانده شان در پیش دبستانی و مدارس هم امکان پذیر است. ما تلاش می‌کنیم شرایط را آسان کنیم و امیدواریم حس قشنگ زندگی از حضور یک کودک، در همه زندگی‌ها جریان یابد.
طرحی به امید«میزبانی» دائم
در همین راستا، بهزیستی از سال گذشته طرحی با نام « میزبان» را آغاز کرده که براساس آن، اولویت واگذاری با کودکان واجد شرایط هفت سال به بالاست. حمیدرضا الوند، سرپرست دفتر مراقبت و توانمندسازی کودکان و نوجوانان سازمان بهزیستی کشوردر این خصوص گفته است:
بیشترین تعداد کودکانی که متقاضی سرپرستی دائم یا فرزندخواندگی دارند، در سن صفر تا سه سال یا سن صفر تا ۶ سال هستند در حالی که براساس قانون حمایت از کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست، کودکان تا سن ۱۶ سالگی اجازه دارند به خانواده‌ها سپرده شوند. در طرح میزبان، کودک واجد شرایط تا زمانی که شرایطش برای بازگشت به خانواده زیستی یا پذیرفته شدن به فرزندخواندگی مهیا شود در یک خانواده، مهمان می‌شود و حتی همان خانواده می‌تواند متقاضی فرزندخواندگی دائم باشد تا اگر شرایطش تایید شود، این اتفاق میمون رخ دهد.
به گفته وی، خانواده‌هایی که داوطلب می‌شوند تا به عنوان «میزبان» کودکی را در آغوش بگیرند، موظف‌اند دوره‌های تخصصی را گذرانده و با حمایت تیم‌های مشاوره‌ای، روابط خود را با کودک براساس الگوهای دقیق روان‌شناختی تنظیم کنند. به زبان ساده، براساس این طرح، متقاضیان فرزندخواندگی در طرح میزبان پشت نوبت نمی‌مانند و به محض ثبت‌نام، کودک براساس فرآیند به آنها سپرده می‌شود.
واگذاری هزار کودک در یک سال
الوند مدعی است که در طول مدت حضور کودک در خانواده میزبان، بهزیستی و مرجع قضایی پیگیری خواهند کرد تا کودک به خانواده زیستی خود تحویل شود. در صورتی که امکان تحویل نباشد، کودک به خانواده جایگزین از بین خویشاوندان خود واگذار می‌شود. در صورت عدم امکان تحویل کودک به خانواده زیستی یا خویشاوند، کودک به فرزندخواندگی سپرده خواهد شد.
این طرح اما حالا طرفداران زیادی پیدا کرده است چرا‌که این مدل برخلاف فرزندخواندگی که نیاز به شرایط خاص قانونی، عدم فرزند داشتن، یا انتقال بخشی از اموال دارد، می‌تواند فرصتی فراهم کند برای خانواده‌هایی که خواهان مشارکت انسانی و عاطفی هستند اما امکان قانونیِ فرزندخواندگی را ندارند. الوند در این مورد هم می‌گوید: طرح میزبان حتی از مدل‌های امین موقت نیز ساده‌تر و در عین حال، ساختاریافته‌تر است، چرا‌که بدون نیاز به دستور قضایی و صرفاً با تأیید کارگروه تخصصی استان، امکان اجرای آن وجود دارد.
در مورد میزان موفقیت این طرح در تسهیل واگذاری موقت فرزندان همین بس که به گفته الوند در نیمه نخست سال جاری، نزدیک به ۴۰۰ کودک از طریق این طرح وارد خانواده‌های میزبان شده‌اند و در سال گذشته نیز حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ کودک از طریق این طرح وارد خانواده‌ها شده‌اند.
