انواع دایناسورها در ایران

به گزارش هفت صبح، آیا می‌دانستید ایران میزبان دایناسورهایی غول‌پیکر و موجودات ماقبل تاریخ در میلیون‌ها سال پیش بوده است؟ شاید شنیدن نام دایناسورها ما را به یاد صحراهای مغولستان، جنگل‌های آمریکای جنوبی یا پارک‌های ژوراسیک هالیوود بیندازد، اما شواهد علمی نشان می‌دهد فلات ایران نیز روزگاری زیستگاه این موجودات بوده است.

۱. ردپای پادشاهان دوره ژوراسیک در کرمان:

یکی از مهم‌ترین و هیجان‌انگیزترین کشفیات دایناسوری در ایران، به استان کرمان و به‌ویژه منطقه زرند و کوهبنان بازمی‌گردد. در این مناطق، ردپاهای متعددی از دایناسورها کشف شده که متعلق به دوره ژوراسیک میانی (حدود ۱۷۰ تا ۱۸۰ میلیون سال پیش) هستند

. این ردپاها، که عمدتاً در سازندهای رسوبی دوره ژوراسیک یافت شده‌اند، اطلاعات ارزشمندی درباره انواع دایناسورهای ساکن در این منطقه به دست می‌دهند:

• دایناسورهای ددپا (Theropods): ردپاهایی با سه انگشت رو به جلو و پنجه‌های تیز و مشخص، نشان‌دهنده حضور دایناسورهای گوشت‌خوار و دونده مانند تیرانوسوروس‌ها یا آلووسوروس‌ها (البته نه دقیقاً همین گونه‌ها، بلکه خویشاوندان اولیه آن‌ها). این ردپاها در ابعاد مختلفی یافت شده‌اند که نشان می‌دهد هم دایناسورهای گوشت‌خوار کوچک و هم گونه‌های بزرگ‌تر در این منطقه زندگی می‌کردند. این ردپاها احتمالا مربوط به گونه‌هایی چون مگالوسوروس (Megalosaurus) یا دایناسورهای گوشت‌خوار دیگری است که در آن دوره می‌زیسته‌اند.
• دایناسورهای گیاه‌خوار (Ornithopods): در کنار ردپاهای گوشت‌خواران، آثاری از دایناسورهای گیاه‌خوار دوپا نیز شناسایی شده است. این ردپاها معمولاً پهن‌تر و با انگشتان گردتر هستند و نشان از حضور موجوداتی آرام‌تر و کندروتر می‌دهند که احتمالا به چرا در پوشش گیاهی آن زمان مشغول بودند.
• دایناسورهای ساروپود (Sauropods): اگرچه کمتر از ردپاهای تروپودها یافت شده، اما شواهدی از ردپاهای بزرگ و گرد نشان‌دهنده حضور دایناسورهای گیاه‌خوار عظیم‌الجثه چهارپا مانند ساروپودها (گردن‌درازها) در این منطقه است. این دایناسورها از بزرگترین موجودات خشکی‌زی تاریخ زمین بوده‌اند.

۲. کشفیات پراکنده در سایر نقاط ایران:

علاوه بر کرمان، شواهد دیگری از حضور دایناسورها و موجودات هم‌عصر آن‌ها در ایران یافت شده است:

• البرز و مرکز ایران: در برخی مناطق رشته‌کوه البرز و بخش‌های مرکزی ایران نیز، اگرچه به گستردگی کرمان نبوده، اما فسیل‌هایی از گیاهان و بی‌مهرگان دریایی مربوط به دوره ژوراسیک و کرتاسه (دوران دایناسورها) کشف شده است. این یافته‌ها به بازسازی محیط زیست آن زمان کمک می‌کند.
• لرستان و ایلام (دوره کرتاسه): گزارش‌هایی از کشف ردپاهای محدودتر یا بقایای فسیلی کوچک‌تر در استان‌های غربی مانند لرستان و ایلام نیز وجود دارد که ممکن است مربوط به دایناسورهای دوره کرتاسه (پایان دوران دایناسورها) باشد. این‌ها معمولاً مربوط به دایناسورهای کوچک‌تر یا پرندگان اولیه هستند.

۳. دایناسورهای ایران؛ گونه‌های بومی یا مهاجر؟

با توجه به اینکه اکثر یافته‌های ما در ایران به ردپاها محدود می‌شود و فسیل اسکلت کامل دایناسور به ندرت یافت شده، تعیین گونه‌های دقیق دایناسورهای ایرانی کمی دشوار است. با این حال، با مقایسه این ردپاها با ردپاهای دایناسورهای کشف شده در کشورهای همسایه (مانند ترکیه) و سایر نقاط جهان، می‌توان گمانه‌زنی کرد که این دایناسورها یا گونه‌های بومی فلات ایران بوده‌اند یا از طریق خشکی‌های آن زمان به این منطقه مهاجرت کرده‌اند.

۴. ایرانِ ژوراسیک چگونه بود؟

تصور کنید! ایران در دوره ژوراسیک، سرزمینی کاملاً متفاوت با امروز بود. بخش‌هایی از آن پوشیده از دریاهای کم‌عمق و مرداب‌ها بود و مناطقی که امروز کویری هستند، پوشش گیاهی انبوهی از سرخس‌ها، گیاهان مخروطی و درختان عظیم داشتند. اقلیم گرم و مرطوب، محیطی ایده‌آل برای زندگی دایناسورها فراهم می‌کرد. این محیط‌های رسوبی و پوشش گیاهی فراوان، همان جایی بود که ردپای این غول‌های دوست‌داشتنی برای میلیون‌ها سال حفظ شد.