گرگی در لباس میش| درباره معاویه، نخستین پادشاه سلسله اموی چه می‌دانیم؟
نگاهی به زندگی معاویه بن ابی اسفیان به بهانه پخش سریالی به نام «معاویه»
هفت صبح| شبکه ام.بی.سی. این شب‌ها در حال پخش سریالی به نام معاویه است. سریالی درباره نخستین حاکم از خاندان یا سلسله اموی که روایت تاریخی آن از این شخصیت جنجال زیادی داشته است. البته بخشی از این جنجال نه مربوط به بازنمایی این شبکه سعودی از معاویه که مربوط به شخصیت خود اوست. به همین دلیل امروز تصمیم گرفتیم در این ستون نگاهی داشته باشیم به زندگی معاویه بن ابی اسفیان.
یک: معاویه متولد سال پنجم پیش از بعثت بوده است. البته تولد او در برخی منابع تاریخی هفت یا ۱۳ سال قبل از بعثت ذکر شده است. برای اینکه بتوانید مقایسه‌ای داشته باشید باید بگوییم که پیامبر در 40 سالگی خود مبعوث شده و حضرت علی متولد سال دهم پیش از بعثت بوده است.
دو: پدر معاویه، ابوسفیان نام داشت که یکی از بزرگان قوم قریش و از بازرگانان مکه در زمان بعثت پیامبر بود و از نظر دینی و سیاسی نیز مخالف پیامبر بود. مادر او هم هند نام داشت که دستور داد جنازه حمزه، عموی پیامبر را مثله کنند. سپس جگر او را به دندان گرفت و به هند جگرخوار معروف شد. اما بر اساس منابع تاریخی، معاویه به همراه پدر، مادر و برادرش در فتح مکه رو به اسلام آورده و یکی از طلقاء یا آزادشدگان محسوب شدند.
سه: بعد از رو به اسلام آوردن او، تا زمانی که پیامبر در قید حیات بود، برخی از کنش‌های اسلامی به او نسبت داده شده است. مثلا گفته شده که او از کاتبان پیامبر یا از کاتبان قرآن بوده است. او همچنین برادر یکی از همسران پیامبر به نام ام‌حبیبه بود و لقب خال المؤمنین (دایی مؤمنان) به او داده شده بود. او همچنین احادیثی از ابوبکر، عمر، عثمان و خواهرش ام‌حبیبه نقل کرده بود و گروهی از صحابه و تابعین هم از او حدیث نقل کرده‌اند.
چهار: بعد از پیامبر، معاویه که تقریبا یک جوان 30 ساله بود، در برخی از جنگ‌ها مثل جنگ یمامه و نیز برخی از فتوحات خلفا شرکت کرد؛ مثل فتح شام و شهرهای فعلی در لبنان حضور داشت. او توانست اعتماد عمر‌بن خطاب را جلب کند و عمر او را استاندار اردن و برادرش یزید (با پسر معاویه اشتباه نشود) را استاندار همه سرزمین شام کرد. پس از مرگ برادرش در حادثه طاعون، عمر همه قلمرو شام را نیز به معاویه سپرد و زمانی که عثمان بن عفان به خلافت رسید، معاویه را به استانداری همه سرزمین شام منصوب کرد.
پنج: معاویه پس از کشته شدن عثمان از بیعت با امام علی سرباز شد و به اسم خونخواهی عثمان به جدال با امیرالمومنین پرداخت. در نهایت جنگ صفین بین لشکر معاویه و لشکر امام علی اتفاق افتاد که با فریب‌کاری عمر و عاص و قرآن بر‌سر نیزه کردن به میانجی‌گری ابوموسی اشعری منجر شد و جنگ در واقع بدون شکست یا پیروزی هیچ یک از طرفین به پایان رسید.
شش: پس از شهادت امام علی و آغاز حکومت امام حسن(ع)، جدال دیگری میان معاویه با امام دوم شیعیان درگرفت که با عدم حمایت یاران امام مجتبی از ایشان به صلح او با معاویه منجر شد و پس از آن معاویه تا هنگام مرگش، خلیفه مسلمانان بود.
مشهور است که معاویه در عمر حدود ۲۰ ساله خلافت دو اقدام مهم انجام داد. نخست اینکه پایه‌های تبدیل خلافت به سلطنت را فراهم کرد و به سمت کاخ‌نشینی حاکم مسلمانان رفت و از سوی دیگر سرمایه‌گذاری عظیمی روی تغییر تفکر و اندیشه مردم به خصوص نسبت به مخالفان سیاسی خود (یعنی خاندان بنی‌هاشم یا اهل بیت) کرد و نوعی از جهل و فضای بسته ذهنی را در میان مردم ایجاد کرد که از آن طریق بتواند اقدامات خود را به سهولت و با مخالفت اندکی پیش ببرد.
هفت : معاویه در ۱۵ رجب ۶۰ یعنی در حوالی ۸۰ سالگی مرد و او را در شام دفن کردند اما پس از غلبه عباسیان بر شام قبر او را نبش کردند و به جز خاکستر در آن نیافتند. برای معاویه ۵ همسر و ۸ فرزند ثبت شده است. آخرین ضربه او به اسلام، بدعهدی‌اش نسبت به موافقتنامه صلح با امام حسن بود چرا‌که او در این توافق تعهد کرده بود برای خود جانشینی تعیین نکند ولی این کار را انجام داد و فرزند خود یزید را به این سمت منصوب کرد و چون به شدت نگران رهبران مخالف یعنی امام حسین(ع)، عبدالله بن زبیر، عبدالله بن عمر و عبدالرحمان بن ابی‌بکر بود؛ در وصیت خود در مورد نحوه برخورد با هر یک از آنها توصیه‌های جداگانه‌ای کرد.
