تبعیضی که بالاخره شکسته شد/ تبعیضی که بالاخره شکسته شد
نژلا پیکانیان- شاید کمتر کسی فکرش را می‌کرد پای تبعیض جنسیتی که یکی از دغدغه‌های مهم جامعه زنان و کسانی که خواهان برابری جنسیتی هستند، به پلتفرم‌ها بکشد و یک برنامه طنز در نمایش خانگی تنها با حضور مردان بازیگر تولید و عرضه شود و در نهایت هم صدای طیف زیادی از مخاطبان برای کاملا مردانه بودن یک برنامه دربیاید.
رعایت نشدن عدالت جنسیتی و وجود برخی محدودیت‌ها که تعدادشان کم هم نیست برای خانم‌ها، یکی از بحث‌های جدی در جامعه ما است که هرازگاهی بر سر مسائل متفاوت در حوزه‌های مختلف مطرح می‌شود و البته خیلی اوقات هم راه به جایی نمی‌برد. شاید بارزترین نمونه عدم رعایت عدالت جنسیتی استادیوم رفتن بانوان است که سالهاست به یکی از مسائل مهم در حوزه ورزش و حتی جامعه‌شناسی تبدیل شده و حواشی زیادی به همراه داشته و همچنان هم ادامه دارد.
اما وقتی پای تبعیض جنسیتی پررنگ موجود در جامعه به هنر و رسانه می‌رسد، ماجرا کمی متفاوت‌تر می‌شود، هنر فرای جنسیت است و مخاطبش هم تفکیک‌ناپذیر، طبیعی است که هنرمند هم نباید بر اساس جنسیت مورد ارزیابی قرار بگیرد و فضای فعالیت برایش براین اساس فراهم باشد. اتفاقی که البته در تمام این سال‌ها افتاده و عرصه برای حضور بازیگران زن آنقدر محدود و حتی پر از حاشیه بوده که دیدیم چگونه برخی عطای شغلشان را خواسته و ناخواسته به لقایش بخشیدند.
یکی از تازه‌ترین بحث‌هایی که در ادامه بحث تبعیض جنسیتی میان زنان و مردان مطرح شد به برنامه «جوکر» بر می‌گردد، با پایان پخش فصل اول «جوکر» از فیلیمو که طرفداران زیادی هم داشت صدای اعتراض‌ها بلند شد. محدود شدن حضور بازیگران مرد در این مجموعه طنز آنقدرها عیان بود که انگشت اتهام به سمت علیخانی و تیم سازنده «جوکر» نشانه رفت و آنها متهم به این شدند که برنامه‌ای کاملا مردانه ساختند. اتهامی که بیراه نبود، غیبت بازیگران زن در این مجموعه آنقدر واضح بود که حتی مخاطبان هم نسبت به این تبعیض گلایه‌مند شدند چراکه جای خالی زنان در این برنامه به شدن خودنمایی می‌کرد.
بعد از وقفه‌ای نسبتا کوتاه اما اواخر مرداد ماه، فصل دوم این مجموعه پرطرفدار آغاز شد با این تفاوت که احسان علیخانی در همان قسمت اول فصل دوم این مجموعه قولی که در فصل یک داده بود را عملی کرد و «جوکر» با حضور بانوان از فیلیمو پخش شد. اتفاقی که تنها رخ دادن آن در فضای محدود و جنسیت‌زده جامعه و رسانه‌مان را می توان به فال نیک گرفت و از آن به عنوان یک سنت‌شکنی یاد کرد.
نه فقط زنان، که بسیاری از مردان هم می‌دانند چه محدودیت‌هایی بر سر راه فعالیت‌های زنان در جامعه وجود دارد، حالا تصور کنید قرار باشد بستر فعالیت این گروه، فضایی مانند رسانه باشد که همه از فیلترهای سفت و سخت و سانسورهایش باخبرند. عرصه طنز یکی از محدودترین حوزه‌ها برای خانم هاست، چه بسیار روایت‌هایی از بازیگران طنز زن که از سختگیری‌ها گفته اند و چه اندک گوش شنواهایی برای اینکه فضای فعالیت برای آنها را کمی وسیع تر کنند. پس در این میان بیراه نیست بگوییم علیخانی و تیم همراهش توانستند در مدتی کوتاه اتفاقی مثبت را به نفع زنان رقم بزنند و با حضور زنان در «جوکر 2» تا چه اندازه در رسیدن به هدف برابری جنسیتی در فضای رسانه و پلتفرم کمک کنند.
همانطور که مخاطبان قسمت اول «جوکر 2» بارها و بارها این جمله را از زبان بازیگران حاضر در برنامه شنیدند که ما اولین زنانی هستیم که پایمان به «جوکر» باز شد، بالاخره طلسم مردانه بودن «جوکر» شکسته شد، حالا باید فارغ از تمام انتقادها به «جوکر 2» که برخی از آنها وارد است و برخی هم جای بحث بسیار دارند، همین حضور حداقلی زنان بازیگر در یک برنامه طنز با مختصات خاص خودش را بچسبیم و به آن دلخوش باشیم و البته آرزو کنیم این مسیر پررهروتر از قبل ادامه پیدا کند. نیاز به یادآوری نیست که هر برنامه و حتی امکانی در جامعه، برای قشری خاص از مردم نیست، زنان در این جامعه حق دارند و باید به شکلی برابر در همه عرصه‌های اجتماعی، هنری، ورزشی و سیاسی حضور داشته باشند. پر واضح است برای رسیدن به یک جامعه عادلانه، فراهم کردن بستر فعالیت برای طیف‌های مختلف مردم و بر اساس عدالت جنسیتی از ضروری ترین و ابتدایی ترین مقدماتی است که باید فراهم شود.
عبور از کلیشه‌های قدیمی و نقش‌های سنتی زنان به عنوان مادر و همسر در فیلم‌ها، سریال‌ها و برنامه‌های مختلف در پلتفرم‌ها و رسانه‌های دیگر، اتفاقی است که گرچه دیر در حال رخ دادن است اما می‌توان آن را مبارک دانست، آنچه که امروز در جامعه از نقش و فعالیت زنان می‌بینیم باید خیلی زودتر از اینها در رسانه‌های ما به نمایش در می‌آمد، دیرهنگام اما مغتنم است هر آنچه که باعث شود زنان در جامعه ایران به آزادی های فردی و حقوق برابر دست پیدا کنند.
