پژمان، الناز، صابر... و اما سحر | آنالیز عملکرد عوامل فیلم سینمایی یادگار جنوب
درباره عملکرد بازیگران فیلم یادگار جنوب و نقش‌های‌شان چه می‌دانیم؟
هفت صبح| «عشق اونا از کینه تو قوی‌تره» این دیالوگ حرا با بازی درخشان سحر دولتشاهی خطاب به صالح با بازی پژمان جمشیدی در دقایق پایانی فیلم را می‌توان جان‌مایه اصلی روایت «یادگار جنوب» دانست. فیلمی که حسین دوماری و پدرام پورامیری در دومین گام خود برای کارگردانی یک فیلم بلند سینمایی، به سرانجام رساندند و رونمایی از آن در جشنواره فیلم فجر دو سال پیش، با واکنش‌های متفاوتی مواجه شد.
دوماری و پورامیری، صراحتا اعلام کرده‌اند که ایده اصلی‌شان برای نگارش فیلمنامه و ساخت این فیلم، پرداختن به یک عشق نامتعارف و جنون‌آمیز بوده و این همان عشقی است که در فیلم، موتور محرکه وحید با بازی وحید رهبانی در مقام قهرمان اصلی فیلم شده است.
«یادگار جنوب» در ایده و داستان، جذابیت‌هایی دارد که در فرآیند اجرا، قربانی ایده‌های بلندپروازانه دو کارگردان جوان شده است. آنچه باعث شد فیلم «یادگار جنوب» با واکنش منفی در اکران جشنواره‌ای مواجه شود، پیچیدگی عجیب و اغراق در روایت غیرخطی آن با هدف روی دست زدن به مخاطبان بود و احتمالا این واکنش‌ها و بازخوردها بی‌تأثیر هم نبود و فیلم با تدوینی متفاوت، این روزها روانه پرده سینماها شده است تا سرراست‌تر داستان خود را روایت کند.
با این همه، «یادگار جنوب» فیلمی است که باید در تاریکی سالن سینما به تماشای آن بنشینید و از تماشای آن پشیمان هم نخواهید شد. آنچه بهانه ما برای پرداختن به این فیلم پس از گذشت بیش از یک ماه از اکران عمومی‌اش شده است، پرداختن به عملکرد بازیگران اصلی در آن است. در کنار 6 بازیگر اصلی، درباره دو کارگردان جوان آن هم نکاتی را مرور کرده‌ایم.
الناز شاکردوست/ بازیگر نقش «رعنا»
آخرین حضور رسمی‌اش در سینما چه بود؟
هنوز و در بستر اکران «آنلاین» فیلم «بی‌بدن» را در حال پخش دارد. فیلمی که در نبود «مست عشق» حتی می‌توانست عنوان پرفروش‌ترین فیلم غیرکمدی سال را از آن خود کند. الناز شاکردوست که یکی از بهترین نقشآفرینیهای خود را در این فیلم ثبت کرده در سال‌های اخیر تجربه‌های متفاوتی داشته که از «تی‌تی» و «ابلق» تا «آخرین تولد» را در بر می‌گیرد.
چه نقشی در «یادگار جنوب» دارد؟
رعنا برادری به نام رضا دارد که دچار مشکل شده و صالح برای آنکه رضا را نجات دهد، رعنا را به بازی می‌گیرد تا از وحید انتقام بگیرد. رعنا اینگونه وارد زندگی شخصی وحید می‌شود و شرایط را به گونه‌ای پیش می‌برد که وحید همه زندگی‌اش را می‌بازد.
عملکردش چگونه است؟
نقش «رعنا» نقش پیچیده‌ای است. او در ابتدا به‌عنوان یک زن بدکاره و تن‌فروش وارد داستان می‌شود که وحید، با تصور اینکه قلب معشوقه مرحومش در سینه او می‌تپد، به او نزدیک می‌شود اما در ادامه ورق برمی‌گردد. رعنا وقتی دل‌بستگی و عشق خالص وحید نسبت به شیدا را از نزدیک درک میکند، بازی صالح را به هم می‌زند و از جایی به بعد تصمیم می‌گیرد در زمین وحید بازی کند. شاکردوست به‌خوبی توانسته است وجوه مختلف این کاراکتر را در مقابل دوربین بازی کند و در مجموع از پس این نقش برآمده است.
سهمی در گیشه فیلم دارد؟
اگر مورد استثنایی «آخرین تولد» نبود، با صراحت بیشتری می‌‌توانستیم حکم بدهیم که شاکردوست پای ثابت فروش فیلم‌های غیرکمدی در سال‌های اخیر بوده و نفس حضورش را متضمن توفیق فیلم‌ها می‌دانستیم. با این همه، بازهم او یکی از ستاره‌های اصلی حاضر در «یادگار جنوب» است که تا همین جا هم در میزان فروش فیلم سهم داشته است.
جایگاه فیلم در کارنامه‌اش کجاست؟
حتی در قیاس با فیلم‌های متأخر شاکردوست که در ابتدای همین متن به آن اشاره کردیم هم نمی‌توان جایگاه چندان ویژه‌ای برای «یادگار جنوب» قائل شد. شاکردوست پیش‌تر و در نقش اصلی فیلم‌های جدی دیگر، درخشش بیشتری داشته اما این فیلم هم در زمره فیلم‌های جدی در کارنامه او، بعدها محل رجوع سینمادوستان خواهد بود.
پژمان جمشیدی/ بازیگر نقش «صالح»
آخرین حضور رسمی‌اش در سینما چه بود؟
یکی دو سالی می‌شود که حضوری مستمر و بی‌وقفه در سینما دارد. حضوری که البته بسیار هم پربرکت بوده و بخشی از رونق گیشه سینماها را باید مرهون آن دانست. پژمان جمشیدی به‌رغم پرکاری‌ای که داشته هنوز در هیچ قالبی کلیشه نشده است. او به خوبی ظرفیت‌های کمدی خود را درک کرده و حضوری به قاعده در فیلم‌های گیشه‌ای همچون «هتل» و «تگزاس3» دارد و همزمان نیم‌نگاهی هم به ظرفیت سینمای جدی داشته و در فیلم‌هایی همچون «بی‌بدن» خوش درخشیده است.
چه نقشی در «یادگار جنوب» دارد؟
نام صالح در همان سکانس‌های ابتدایی فیلم از زبان وحید شنیده می‌شود. صالح برادر شیدا است که اجازه نداده وحید و شیدا به هم برسند و همین اتفاق منجر به خودکشی شیدا شده است. همزمان از زبان عموحیدر می‌شنویم که وحید، آدم‌فروشی کرده و صالح را به زندان انداخته است. حالا بعد از دو سال، صالح از زندان آزاد شده و بازی انتقام میان او و وحید، در فیلم روایت می‌شود. پژمان جمشیدی ایفاگر نقش «صالح» است.
عملکردش چگونه است؟
جمشیدی برای ایفای نقش «صالح» توانست دیپلم افتخار بازیگری را از داوران فجر دریافت کند. البته امروز و بعد از تجربه درخشانی مانند «بی‌بدن» شاید نتوان «یادگار جنوب» را در زمره نقشآفرینیهای موفق جمشیدی در فیلم‌های جدی قرار داد اما باید اعتراف کنیم که انرژی ویژه‌ای برای آن گذاشته است.
سهمی در گیشه فیلم دارد؟
فارغ از ژانر و قالب، نام «پژمان جمشیدی» حکم برند را در گیشه سینماها دارد و حداقلی از فروش را تضمین میکند. هرچند در «یادگار جنوب» او بازیگر نقش اصلی نیست اما به صرف حضور نام و تصویرش روی پوستر فیلم، بر فروش آن تأثیر مستقیم داشته است.
جایگاه فیلم در کارنامه‌اش کجاست؟
شاید از نگاه مخاطب عام در سال‌های اخیر، پژمان جمشیدی بیشتر در قامت یک کمدین به چشم آمده باشد، اما قطعا در کارنامه بازیگری او و در سال‌ها و دهه‌های بعد، این نقشآفرینیهای متفاوت او در فیلم‌های غیرکمدی، زیر ذره‌بین قرار خواهد گرفت. از این منظر «یادگار جنوب» تجربه‌ای حائز اهمیت در کارنامه او به شمار خواهد رفت.
وحید رهبانی/ بازیگر نقش «وحید»
آخرین حضور رسمی‌اش در سینما چه بود؟
هر چند احتمالا نسل جوان‌تر او را به‌واسطه ایفای نقش اصلی در سریال «گاندو» می‌شناسند و به جا می‌آورند اما برای قدیمی‌‌ترها، چهره وحید رهبانی با سریال نوستالژیک «خانه ما» گره خورده است و نمی‌توان نقش‌آفرینی او در سال‌های جوانی‌اش در آن سریال را از یاد برد. رهبانی چهره‌ای برخاسته از تئاتر است که در سال‌های اخیر به‌واسطه حضور در قاب تلویزیون باردیگر به شهرت رسیده و در سینما هم نقش‌های متنوعی را ایفا کرده است. «هناس» و «مصلحت» از آخرین فیلم‌های اکران‌شده او محسوب می‌شود و «شیشلیک» را هم در توقیف دارد.
چه نقشی در «یادگار جنوب» دارد؟
رهبانی در واقع بازیگر مرد نقش اصلی در «یادگار جنوب» است. مشخص نیست که آیا دوماری و پورامیری، به‌دلیل حضور او نام کاراکتر اصلی را «وحید» گذاشته‌اند یا به‌صورت اتفاقی بازیگر و کاراکتر همنام شده‌اند. وحید عاشقی سرگشته و نامتعارف است که برای اثبات عشق خود، وارد هزارتویی پیچیده از تقابل میان عشق و کینه می‌شود. او هرچند زندگی‌اش را می‌بازد اما بازنده نمی‌شود!
عملکردش چگونه است؟
هرچند برخی معتقدند که «یادگار جنوب» با انتخاب متفاوت بازیگر اصلی‌اش می‌توانست خروجی موفق‌تری داشته باشد اما نمی‌توان این واقعیت را نادیده گرفت که وحید رهبانی به‌پشتوانه آموخته‌های تئاتری خود، حضوری قابل‌قبول در نقش «وحید» داشته و پیچیدگی‌های این کاراکتر را در برخی لحظات، جذاب از کار درآورده است. او برای همین نقش نامزد دریافت سیمرغ از جشنواره فجر هم شد.
سهمی در گیشه فیلم دارد؟
وحید رهبانی تا پیش از «یادگار جنوب» غالبا به‌عنوان بازیگر نقش فرعی در فیلم‌ها حضور داشته و چهره و کارنامه‌اش هم نسبت چندانی با گیشه نداشته است. به همین دلیل هنوز زود است که بخواهیم سهمی از توفیق یا عدم توفیق یک فیلم در گیشه را به پای او بنویسیم.
جایگاه فیلم در کارنامه‌اش کجاست؟
طبیعتا برای هر بازیگر ایفای نقش اصلی در یک فیلم اتفاق مهمی است و از این منظر بعد از تجربه «مصلحت» می‌توان گفت «یادگار جنوب» مهمترین فیلم سینمایی در کارنامه وحید رهبانی محسوب می‌شود. فیلمی که فرصتی ویژه برای قدرت‌نمایی او در مقابل دوربین را فراهم آورده است.
سحر دولتشاهی/ بازیگر نقش «حرا»
آخرین حضور رسمی‌اش در سینما چه بود؟
سال گذشته با فیلم «نبودنت» در جشنواره فجر حضور داشت که هنوز به اکران عمومی نرسیده و فیلم «خط فرضی» هم با نقش‌آفرینی او سال گذشته قاچاق شد. سحر دولتشاهی مدتی است که از سینما فاصله گرفته و شاید بتوان گفت تا قبل از این فیلم مهمترین فیلمش روی پرده سینماها «آتابای» بود. او اما در مسیری متفاوت، در شبکه خانگی حسابی درخشیده و همین اواخر به‌واسطه نقش‌آفرینی در سریال تحسین‌برانگیز «افعی تهران»، در کانون توجه مخاطبان و رسانه‌ها قرار گرفت. او به‌صورتی هوشمندانه و سخت‌گیرانه در سال‌های اخیر دست به انتخاب زده است.
چه نقشی در «یادگار جنوب» دارد؟
اشاره کردیم که داستان محوری «یادگار جنوب» درباره تقابل دو رفیق است؛ یکی وحید که دل‌بسته خواهر صالح شده و دیگری صالح که اجازه نداده این دو به هم برسند. حالا کینه‌ای دیرینه میان این دو شکل گرفته است. وحید هنوز دل در گروی معشوقه مرحومش دارد و صالح فقط می‌خواهد از او انتقام بگیرد. حرا، نام معشوقه صالح است که البته خودش هم عاشق اوست. سحر دولتشاهی، ایفاگر نقش «حرا» با گریم و گویشی جنوبی است.
عملکردش چگونه است؟
نقش «حرا» می‌توانست یک نقش کاملا فرعی و حاشیه‌ای در داستان «یادگار جنوب» باشد و باید اعتراف کنیم که درخشش سحر دولتشاهی، چنان جانی به آن بخشیده که یکی از ماندگارترین کاراکترهای این فیلم در ذهن مخاطب شده است. پازل عاشقانه فیلم، بدون او، قطعا چیزی کم داشت.
سهمی در گیشه فیلم دارد؟
در شرایطی که شهرت و محبوبیت سحر دولتشاهی به‌پشتوانه درخشش‌اش در سریال «افعی تهران» ضریب گرفته، احتمالا می‌توان سهمی از میزان توفیق فیلم «یادگار جنوب» در گیشه را به نام او ثبت کرد. دولتشاهی البته از اساس بازیگری نیست که حضوری تعیین‌کننده در میزان فروش یک فیلم داشته باشد.
جایگاه فیلم در کارنامه‌اش کجاست؟
سحر دولتشاهی برای نقش‌آفرینی در «یادگار جنوب» نامزد دریافت سیمرغ شد و منتقدان بسیاری هم قدرت او در ایفای این نقش را تحسین کردند. این نقش کوتاه، یکی از موفق‌ترین و تحسین‌برانگیزترین تجربه‌ها در کارنامه سینمایی دولتشاهی محسوب می‌شود و تا سال‌ها می‌توان به آن ارجاع داد.
صابر ابر/ بازیگر نقش «خاله»
آخرین حضور رسمی‌اش در سینما چه بود؟
در همان سالی که «یادگار جنوب» در جشنواره فجر رونمایی شد، صابر ابر دو فیلم «کت چرمی» و «بعد از رفتن» را هم در جشنواره داشت تا به‌عنوان بازیگر پرکار آن دوره معرفی شود. ابر همین سال گذشته و در جشنواره چهل‌ودوم هم با نقش‌آفرینی کوتاهی در فیلم «تابستان همان سال» به کارگردانی محمود کلاری حضور داشت تا باردیگر ثابت کند چندان اهل وسواس برای ایفای نقش‌های اصلی و بلند نیست و حتی نقش‌های کوتاه هم اگر به دلش بنشیند، فرصت ایفای آن را از دست نمیدهد.
چه نقشی در «یادگار جنوب» دارد؟
در بخشی از داستان فیلم و زمانی که وحید هنوز نمی‌داند رعنا اساسا زنی بدکاره نیست و فقط نقش چنین زنی را برای او بازی کرده است، او سراغ صاحب‌کارش می‌رود. صاحب‌کاری که نام ندارد اما با دیالوگ معروف «واسه خاله نرقصیدی» به نظر می‌رسد او علاوه‌بر دیگران، خودش را هم «خاله» خطاب میکند. صابر ابر با گریم عجیبی که تصویرش را همینجا می‌بینید، در این نقش ظاهر شده است.
عملکردش چگونه است؟
حسین دوماری در نشست خبری فیلم «یادگار جنوب» تأکید کرد که معتقد است هیچ بازیگر دیگری نمی‌‌توانست غیر از صابر ابر این کاراکتر را بازی کند اما به دلیل تصویری که از شمایل چنین کاراکتری در ذهن داشته‌اند، ناگزیر او را با حجم بالای گریم، به شمایلی متفاوت درآورده‌اند که قابل شناسایی نباشد. دیالوگ‌گویی ابر و درکی که از کاراکتر صاحب‌کار رعنا داشته، باعث شده حضوری تأثیرگذار در فیلم داشته باشد.
سهمی در گیشه فیلم دارد؟
بعید است حتی حین تماشای فیلم هم مخاطبان متوجه حضور صابر ابر در این نقش شوند. علاوه‌بر اینکه سکانس‌های مربوط به کاراکتر «خاله» خیلی کوتاه است، حجم بالای گریم اجازه شناسایی او را به مخاطب معمولی نمیدهد و به همین دلیل نمی‌توان سهمی هم برای او در فروش فیلم قائل شد.
جایگاه فیلم در کارنامه‌اش کجاست؟
حتما فیلم «یادگار جنوب» و کیفیت نقش‌آفرینی صابر ابر در آن، جزو اتفاقات ویژه در کارنامه این بازیگر محسوب می‌شود که بعدها، هم از منظر جنس اجرا و هم از منظر گریم سنگین، به آن ارجاع داده خواهد شد.
مسعود کرامتی/ بازیگر نقش «عمو حیدر»
آخرین حضور رسمی‌اش در سینما چه بود؟
مسعود کرامتی در دامنه متنوعی از آثار در ژانرهای مختلف تجربه حضور داشته و همین روزها هم فیلم «روایت ناتمام سیما» را در حال اکران در سینماها دارد. او پیش‌تر در فیلم «جان‌دار» ایفاگر یکی از نقش‌های محوری بود و به‌پشتوانه همین همکاری در دومین فیلم بلند پدرام پورامیری و حسین دوماری، ایفای یک نقش کوتاه را برعهده گرفت.
چه نقشی در «یادگار جنوب» دارد؟
عمو حیدر معرفی مختصر و حضور کوتاهی در فیلم دارد؛ او پدر صالح و شیدا است که دل به دل وحید داده و به عشق او ایمان دارد. عمو حیدر به وحید کمک کرده تا شیدا را بعد از خودکشی به تهران منتقل کنند و در موقعیتی ویژه و به کمک دستگاه‌های پیشرفته، او را در حالت مرگ مغزی، همچنان زنده نگه دارند. عمو حیدر به دعوت وحید به تهران می‌آید تا دختر در کمای خود را به عقد وحید درآورد و حتی برای مراسم ازدواج آن‌ها دمام نوازی هم میکند اما از لحظه خروج صالح از زندان و اتفاقات بعدی، به‌طور کامل از روایت حذف می‌شود.
عملکردش چگونه است؟
عمو حیدر، کاراکتر خاصی است. یکی جنوبی اصیل که هنرمند است و همزمان درد پسر در زندان و دختر در آستانه مرگ را روی دل دارد. او زخم خورده است و به‌نظر دیگر چیزی برای از دست دادن ندارد. کرامتی به‌خوبی در فرصت کوتاهی که در اختیار داشته به این کاراکتر جان بخشیده است.
سهمی در گیشه فیلم دارد؟
نه فقط در این فیلم و به‌دلیل حضور کوتاه در روایت، که اساسا مسعود کرامتی، هیچ‌گاه بازیگری تعیین‌کننده در گیشه یک فیلم نبوده است. حضور او برای سینمادوستان می‌تواند تضمین‌کننده حداقلی از کیفیت یک فیلم باشد اما تأثیری در اقبال مخاطبان عام ندارد.
جایگاه فیلم در کارنامه‌اش کجاست؟
در قیاس با فیلم‌های شاخصی که مسعود کرامتی در طول دهه‌های گذشته در کارنامه‌اش داشته، «یادگار جنوب» اتفاق ویژه‌ای به شمار نمی‌رود و احتمالا باید این تجربه را در کنار تجربه‌های حمایتی در کارنامه او به حساب آورد. او علاقه ویژه‌ای به همکاری با فیلمسازان جوان و حمایت از آن‌ها دارد.
دوماری و پورامیری/ نویسنده و کارگردان
آخرین حضور رسمی‌شان در سینما چه بود؟
تصویری که بالای این باکس می‌بینید پدرام پورامیری است و عکس پایین ستون، متعلق به حسین دوماری است؛ دو کارگردان جوان که بعد از چند همکاری موفق در سینمای کوتاه و زمانی که با فیلم‌کوتاه «نسبت خونی» حسابی نامشان برسر زبان‌ها افتاد، وارد عرصه کارگردانی سینمای بلند شدند و با فیلم «جان‌دار» به جشنواره فجر آمدند. آن‌ها اما بیش از کارگردانی در زمینه فیلمنامهنویسی فعالیت داشتند و در حد فاصل فیلم اول و دوم، در نگارش فیلمنامه «شنای پروانه» و سریال‌های «افرا» و «یاغی» سهیم شدند.
چه نقشی در «یادگار جنوب» دارند؟
«یادگار جنوب» دومین تجربه شاخص مشترک در کارنامه پورامیری و دوماری محسوب می‌شود که همزمان نگارش فیلمنامه و کارگردانی آن را به‌صورت مشترک به سرانجام رسانده‌اند. اینکه جنس همکاری مشترک آن‌ها چه در مرحله فیلمنامهنویسی و چه در کارگردانی، چگونه بوده است را خودشان باید روایت کنند اما احتمالا به استناد تیتراژ باید سهمی برابر برای آن‌ها در شکل‌گیری دنیای این فیلم قائل شویم.
عملکردشان چگونه است؟
هم در نگارش فیلمنامه و هم در کارگردانی، «یادگار جنوب» فیلم پیچیده‌ای محسوب می‌شود. دوماری و پورامیری برای اجرای ایده‌ای که در ذهن داشتند مسیر دشواری را هم انتخاب کردند و شاید به همین دلیل نسخه به نمایش درآمده در جشنواره با بازخوردهای منفی مواجه شد. نسخه اکران عمومی فیلم، تدوین و روایت منطقی‌تری دارد.
سهمی در گیشه فیلم دارند؟
بخشی از فیلم‌بازها و سینمادوستان حرفه‌ای، بعد از فیلم «جان‌دار» منتظر فیلم بعدی دوماری و پورامیری بودند. هر چند بخشی از این طیف بعد از بازخوردهای جشنواره فجر، هیجان خود را از دست دادند اما بیراه نیست اگر بگوییم نام این دو فیلمساز هم در استقبال حداقلی از اکران عمومی «یادگار جنوب» بی‌تأثیر نبوده است.
جایگاه فیلم در کارنامه‌شان کجاست؟
مشخص نیست که پدرام پورامیری و حسین دوماری، قصدی برای تکرار همکاری مشترک در فیلمسازی دارند یا خیر اما اگر مسیری که دوماری با کارگردانی مستقل «کوکتل مولوتف» آغاز کرده ادامه پیدا کند، احتمالا باید «یادگار جنوب» را در کنار «جان‌دار» تنها یادگارهای مشترک این دو فیلمساز جوان در سینمای بلند به حساب بیاوریم.
