آذین‌بندی صوتی
نگاهی به کاربرد موسیقی در شوهای تلویزیونی
نسیم قاضی‌زاده - حق دارید اگر تا به امروز به موسیقی «زودیاک» یا «اسکار» گوش نکرده باشید یا در واقع بهتر است اینطور بگوئیم که نشنیده باشیدشان! چون برنامه همین بوده است که موسیقی برای تاثیرگذاری بیشتر یا القای هیجان به تماشاگر، روی تصاویر بیاید نه یک باندِ صوتی جدا از فیلم.
شاید آنقدری که حضور موسیقی متن در فیلم‌ها و سریال‌ها به عنوان جزئی ضروری احساس و البته شنیده می‌شود در برنامه‌ها و شوهای تلویزیونی احساس نمی‌شود. در حالیکه بسیاری از شوهای تلویزیونی در مقایسه با تولیدات دیگر، مخاطب را به مراتب بیشتر درگیر خود می‌کنند و از این منظر هم، موسیقی نقشی ویژه در تاثیرپذیری مخاطب دارد. موسیقی یک شوی تلویزیونی به کارگردان کمک می‌کند تا فضایی خاص ایجاد کنند و مخاطبان خود را از نظر احساسی درگیر آن برنامه کند. با انتخاب نوع موسیقی مناسب برای هر صحنه، فیلمسازان می‌توانند کیفیت کلی تولیدات رسانه‌ای خود را افزایش داده و آن‌ها را به یاد ماندنی‌تر کنند.
در شوهایی که حال و هوای مسابقه به آن‌ها غالب است، مهم‌ترین نقشی که موسیقی بازی می‌کند، تزریق هیجان است. شک ندارم که این موضوع را از کودکی تا به حال در تماشای هر مسابقه یا شوی تلویزیونی‌ای که دیده‌اید از «دیدنی‌ها» گرفته تا «مردان آهنین»، از «راز سیب» گرفته تا «کودک شو» تجربه کرده‌اید. اما در سال‌های اخیر که محصولات پلتفرم‌های خانگی بسیار زیاد شده و از کیفیت خوبی هم برخوردار هستند، تعداد این مسابقه‌ها و شوها در مقایسه با گذشته افزایش پیدا کرده است. به همان نسبتی که مخاطب از آن‌ها استقبال کرده است، سازندگان هم تلاش کرده‌اند که محصولات باکیفیت‌تری بسازند و این کیفیت از توجه به اجزایی چون طراحی صحنه، موسیقی، نورپردازی و… می‌آید.
تصور کنید مهران مدیری را زمانی که در شوی محبوب این روزها «اسکار» در حال امتیاز دادن‌های سلیقه‌ای از جنس طنزگونه خودش است و آن موسیقیِ، سرحال و مهیج روی تصاویر نیست! و در سکوت یا همهمه صدای خنده شرکت‌کنندگان و مجری تمام می‌شود. موسیقی نه تنها قرار است در شوهایی از این دست نقش افزاینده هیجان را بازی کند، بلکه رنگ‌آمیزی صوتی را به عهده دارد. در واقع موسیقی باعث می‌شود تا مخاطب راحت‌تر و روان‌تر با صحبت‌های شرکت‌کنندگان همراه شود. از سویی دیگر موسیقی در این مدل شوها از جمله معدود چیزهای ثابت است! زمانی که در هر قسمت شخصیت‌ها یا همان شرکت‌کنندگانِ شو عوض می‌شوند، موسیقی در ناخودآگاه مخاطب یکی از آن نخ‌های تسبیح است که عناصر را در ذهن او متحدالشکل جلوه می‌دهد.
با این وجود شاید بتوان مهم‌ترین و موثرترین کارکرد موسیقی در شوها را در برنامه‌هایی دانست که رنگ و بوی جدی‌تری از برد و باخت در آن‌ها جاری است. نگاه کنید به مسابقه شب‌های مافیا زودیاک و تصور کنید آن لحظات که قرار است آدم‌ها حدس بزنند چه کسی راست گفته و چه کسی دروغ، کجا سرِ کار رفته‌اند و کجا حدسشان درست از آن درآمده، موسیقی نبود؟ معلوم است که موسیقی به شکلی ویژه روی احساسات تماشاگرش دست می‌گذارد و هیجان او را چندین برابر بیشتر می‌کند.
در این میان داستان مسابقه‌هایی که زوم بیشتری روی موسیقی دارند و جایگاهی ویژه برای آن در نظر گرفته‌اند کلا جداست. صداتو از این جنس است. یک گروه موسیقیِ مستقر در استودیو دارد که دیدن و شنیدن‌شان، جذابیت شو را دوچندان می‌کند. تماشای نواختن موسیقی و اجرای آن همچنان در زمره جذاب‌ترین مسابقات دنیاست. صداتو نه تنها روی موسیقی و صدا بلکه روی اجرای گروهی و نوازندگی هم زوم کرده است. در کنار این، موسیقی در ۵-۶ مرحلۀ حدس زدن‌های شرکت‌کننده، حضوری موثر و قوی دارد.
و البته در کنار اینها، برنامه‌هایی همچون سپنج که بار معنوی بالایی دارند و قرار است بخشی از روح و جانمان را لمس کنند که در برنامه‌های دیگر اتفاق نمی‌افتد. موسیقی در چنین جنس شوهایی که با مفاهیم عمیقی چون فلسفه، عرفان، خویشتنداری و… در ارتباط است نقشی خاص دارد. موسیقی، لایت و آرام زیر صدای میهمانان پخش می‌شود و هدفش تاثیرگذاری بیشتر آن صحبت‌ها روی مخاطب است.
