آسمان غرب آفتابی می‌شود؟
فیلم سینمایی «آسمان غرب» از فیلم‌های اکران نوروزی در سال جدید محسوب می‌شود که هرچند سیمرغ زرین بهترین فیلم از نگاه ملی را در جشنواره فجر شکار کرد اما هنوز در زمینه جذب مخاطب در فرآیند اکران عمومی، انتظارات را برآورده نکرده است؛ از متن و حاشیه این فیلم چه می‌دانیم؟
هفت صبح| دیگر به طرح این گزاره در هر گزارشی عادت کرده‌ایم که حال گیشه‌ها خوب است اما این حال خوب الزاماً به معنای خوب بودن حال سینمای ایران نیست. فیلم سینمایی «تمساح خونی» طبق تمام پیش‌بینی‌ها در حال تکرار خاطره «فسیل» در نوروز یک سال پیش است و حالا چند روزی می‌شود که فیلم «سال گربه» هم به کمکش آمده است تا باردیگر ثابت شود فعلاً دور، دور فیلم‌های کمدی است و دیگر فیلم‌ها جایی برای تنفس در این فضا ندارند.
فیلم «بی‌بدن» با تمام ظرفیت‌هایی که برای آن متصور بودیم هم هرچند فروش خود را به مرز 20 میلیارد تومان نزدیک کرده است اما هنوز نتوانسته انتظارات را به طور کامل برآورده کند و باید اعتراف کنیم که این فیلم هم مغلوب جریان غالب کمدی‌ها شده است. خیلی زود هم احتمالاً جایگاه دوم در جدول فروش را باید به رقیب تازه نفس اما قدر خود یعنی «سال گربه» واگذار کند.
در چنین شرایطی چه انتظاری می‌توان از فیلم «آسمان غرب» داشت؟ فیلمی استراتژیک، با موضوعی مرتبط با جنگ که تلاش دارد باردیگر ژانر «سینمای دفاع مقدس» را در سینمای ایران احیا کند. این فیلم درست در همان جایگاهی قرار گرفته است که سال پیش به «غریب» رسیده بود و سال پیش‌تر به «موقعیت مهدی» اما شرایط آن‌قدر تغییر کرده که نشانی از تکرار توفیق آن دو فیلم هم برای این فیلم نیست. درحالی‌که واقعاً فاصله کیفی آنها به اندازه‌ای نیست که تناسبی با فاصله میان مبلغ فروش‌شان در گیشه داشته باشد. آیا امیدی به تغییر این شرایط هست؟
محمد عسگری، کارگردان
یک دهه پیش، در مقام بازیگر هم جلوی دوربین ظاهر شده بود اما فعالیت اصلی‌اش بر برنامه‌ریزی و دستیاری کارگردان متمرکز بود و هم‌زمان سودای کارگردانی هم در سر داشت. او که پیش‌تر تئاتر را هم تجربه کرده بود، شانس ویژه‌ای داشت که در همان گام‌های اولیه ورودش به دنیای حرفه‌ای سینما، با کارگردانان مطرح هم‌گام شد. از برنامه‌ریزی در پروژه «محمد(ص)» به کارگردانی مجید مجیدی تا دستیاری کمال تبریزی در «سرزمین مادری» و همکاری با هادی حجازی‌فر در «موقعیت مهدی» او را با ابعاد ویژه‌ای از فرآیند تولید پروژه‌های عظیم در سینما آشنا کرد.
یک سال پیش‌تر و با کارگردانی فیلم «اتاقک گلی» به‌صورت رسمی به عرصه کارگردانی سینما قدم گذاشت. فیلمی که توانست سیمرغ بهترین فیلم اول را در جشنواره چهل‌ویکم فیلم فجر به نام محمد عسگری ثبت کرده و تبدیل به بهترین پشتوانه برای ادامه مسیر او در عرصه کارگردانی سینما شود.
«آسمان غرب» دومین تجربه محمد عسگری در مقام کارگردان سینما محسوب می‌شود که انتخابی بلندپروازنه برای او بوده است. او بعد از بازخوانی بخشی از تاریخ جنگ، با تمرکز بر عملیات مرصاد در فیلم «اتاقک گلی» این بار سراغ نقش خلبانان هوانیروز، در روزهای ابتدایی آغاز جنگ رفته و قصه‌ای ناگفته را در قالب فیلم «آسمان غرب» به تصویر درآورده است.
درباره عملکرد عسگری در کارگردانی «آسمان غرب» از دو منظر می‌توان نظر داد. او در کارگردانی صحنه‌های عظیم و تکنیکال فیلم، موفق ظاهر شده و توانسته است فضای بصری فیلم خود را آن‌گونه که خود، مدنظر داشته مدیریت کند اما به همین اندازه، در شخصیت‌پردازی و داستان‌گویی، ناموفق بوده است.
عسگری حالا یکی از کارگردانان جوانی است که سر پرسودایی برای ساخت فیلم‌های بزرگ درباره تاریخ جنگ دارد. کارگردان بلندپروازی که قطعاً همین امروز پیشنهادهای متعددی برای پروژه سوم، پیش روی خود دارد اما باید دید آیا او همچنان به دنبال تکرار کارگردانی در همین فضا است یا ترجیح می‌دهد کارگردانی در ژانرهای دیگر را هم تجربه کند.
حبیب والی‌نژاد، تهیه کننده
تا همین یک دهه پیش، این اندازه حضور و شهرت رسانه‌ای نداشت اما به اندازه همین امروزش، موثر و جریان‌ساز بود. حبیب والی‌نژاد از چهره‌های مهم سینمای استراتژیک ایران در بیش از یک دهه گذشته محسوب می‌شود که تمرکز ویژه‌ای بر کشف استعدادهای جوان و زمینه‌سازی برای ورود آنها به جریان تولید فیلم‌های استراتژیک داشته است. چه زمانی که در گروه دفاع مقدس تلویزیون حضور داشت و چه بعدها که عهده‌دار مدیریت گروه فیلم و سریال سازمان اوج شد و چه حالا که یک تهیه‌کننده تمام عیار محسوب می‌شود.
در آستانه جشنواره چهل‌ودوم فیلم فجر یکی از رسانه‌ها به این نکته اشاره کرد که حبیب والی‌نژاد علاوه‌بر اینکه با دو فیلم، پرکارترین تهیه‌کننده حاضر در این دوره بوده که طی یک دهه گذشته پرافتخارترین تهیه‌کننده فجر هم محسوب می‌شده؛ چرا که با دو فیلم «ایستاده در غبار» و «موقعیت مهدی» برای دوبار در دهه 90 سیمرغ بهترین فیلم را از آن خود کرده بود. «احمد» و «آسمان غرب» دو فیلم جشنواره چهل‌ودوم با تهیه‌کنندگی والی‌نژاد بودند.
حبیب والی‌نژاد تهیه‌کننده «آسمان غرب» است. فیلمی که البته با سرمایه‌گذاری مشترک سازمان سینمایی سوره و بنیاد فارابی و حمایت ارتش به تولید رسید اما والی‌نژاد به استناد تجربه‌های قبلی خود، فراتر از یک تهیه‌کننده صرف، در جهت‌دهی و هدایت محتوایی این اثر هم نقش جدی داشته است.
یکی از ویژگی‌های مهم «آسمان غرب» که حتی منتقدان فیلم هم به آن اذعان دارند، پشتوانه قوی تولید و به تعبیری «پروداکشن» عظیم آن بوده است. فیلم از نظر تجهیزات نظامی و امکانات فنی، یکی از دشوارترین فرآیندهای تولید در سینمای ایران را داشته و تنها تهیه‌کننده‌ای با اشراف و توانایی والی‌نژاد توان مدیریت این فرآیند را داشت.
حبیب والی‌نژاد همچنان تمرکز ویژه‌ای بر فیلم‌سازی با محوریت شهدای شاخص و سوژه‌های استراتژیک دارد و با توجه به قدرت گرفتن جریان تولید این آثار با حمایت از نهادها و ارگان‌های مختلف، حتماً در آینده هم از تهیه‌کنندگان پرکار خواهد بود.
میلاد کی‌مرام، بازیگر
زمانی که محمدعلی باشه‌آهنگر در ادامه روایت‌های خود از ناگفته‌های جنگ، سراغ بازخوانی خاطرات یک دیده‌بان تک‌افتاده در برج‌های دیده‌بانی پالایشگاه آبادان رفت، برای بازیگر اصلی خود به چشم‌های این بازیگر جوان اعتماد کرد و اینگونه بود که میلاد کی‌مرام توانست در یک فیلم دفاع‌مقدسی، خوش بدرخشد. هرچند کی‌مرام پیش‌تر و در سریال‌های تلویزیونی هم ایفای نقش کرده بود اما فیلم «ملکه» هنوز هم از اتفاقات مهم در کارنامه این بازیگر جوان محسوب می‌شود.
هرچند همین سال گذشته «فصل ماهی سفید» را روی پرده داشت اما تولید این فیلم هم به چند سال پیش بازمی‌گشت و می‌توان گفت این بازیگر جوان که تجربه ایفای نقش‌های متفاوت در فیلم‌هایی همچون «خط ویژه»، «ملی و راه‌های نرفته‌اش»، «مستانه»، «امکان مینا» و حتی «امیر» و «روسی» را داشت، چندسالی از سینما فاصله گرفته بود. آخرین بازی جدی‌اش در سریال «سیاوش» به ثبت رسید.
قطعاً ایفای نقش اصلی فیلمی در مختصات «آسمان غرب» برای هر بازیگری می‌توانست وسوسه‌برانگیز باشد. به‌خصوص برای میلاد کی‌مرام که پیش از این تجربه بسیار موفقی به نام «ملکه» را در ژانر فیلم‌های جنگی در کارنامه خود داشت و حالا با بازی در نقش یک شهید شاخص می‌توانست نقطه عطفی را در کارنامه خود رقم بزند.
میلاد کی‌مرام، احتمالاً بنا بر تأکید کارگردان «آسمان غرب» تلاش بسیاری داشته تا شمایل یک «قهرمان سینمایی» را در این فیلم به تصویر درآورد اما این تلاش، باعث دورشدن او از کاراکتر تاریخی‌ای که نقش او را در فیلم ایفا کرده، شده است. به زبان ساده‌تر، کی‌مرام نتوانسته تصویری باورپذیر از «شهید شیرودی» ارائه کند، اما با کنار گذاشتن این قیاس، می‌توان با نقش‌آفرینی‌اش همراه شد.
در ماه‌های اخیر خبرهای عجیب‌وغریبی مانند آغاز فعالیت در یک فدراسیون ورزشی درباره میلاد کی‌مرام منتشر شده است اما هنوز مشخص نیست که این بازیگر جوان آیا تصمیم به تغییر در مسیر حرفه‌ای خود گرفته است یا خیر. او همچنان چهره‌ای موجه برای نقش‌آفرینی در فیلم‌های سینمایی و سریال‌های تلویزیونی دارد.
امیرحسین آرمان، بازیگر
امیرحسین آرمان بازیگر جوانی است که در مسیر حرفه‌ای خود تا به امروز، قدر بزنگاه‌ها را به‌خوبی درک کرده و با وجود گزیده‌کاری، فرصت همکاری‌های ویژه‌ای را هم به دست آورده است. او که از میانه دهه 80 و با دعوت حسن فتحی برای اولین بار در «ازدواج به سبک ایرانی» مقابل دوربین یک فیلم سینمایی ظاهر شد، در ادامه مسیرش توانست فرصت همکاری با کارگردانان شاخصی همچون سامان مقدم، محمدعلی باشه‌آهنگر، فریدون جیرانی، سیدرضا میرکریمی و مسعود جعفری‌جوزانی را به دست آورد.
آرمان در همین دوره اخیر جشنواره فیلم فجر، علاوه‌بر فیلم «آسمان غرب»، فیلم مهم دیگری هم داشت. او در تازه‌ترین فیلم مسعود جعفری‌جوزانی یعنی «بهشت تبهکاران» ایفاگر نقش اصلی بود و این تجربه قطعاً از اتفاقات مهم در کارنامه‌اش محسوب می‌شود. هرچند «بهشت تبهکاران» بازخوردهای چندان مثبتی را در جشنواره فجر شاهد نبود اما احتمالاً عرضه نسخه سریالی آن در شبکه خانگی، مخاطبان را با خود همراه خواهد کرد.
شهید حسین ادیبان از شهدای شاخص اما کمتر شناخته‌شده دوران دفاع مقدس است که در فیلم «آسمان غرب» به کیفیت حضور میدانی او در اولین روزهای آغاز جنگ، اشاره شده است. امیرحسین آرمان ایفای نقش این شهید ارتشی را در این فیلم برعهده داشته است.
کاراکتر ادیبان هم از منظر سهم از روایت فیلم، در سایه کاراکتر اصلی یعنی علی‌اکبر شیرودی قرار دارد اما آرمان در همان دقایق کوتاه حضورش در فیلم، انرژی بسیار بالایی صرف کرده و بازی تأثیرگذاری در این نقش داشته است. نقشی که از تجربه‌های شاخص در کارنامه او به حساب خواهد آمد.
امیرحسین آرمان در سال‌های اخیر انتخاب‌های نادرست هم کم نداشته است، از فیلم‌های کمدی مانند «دشمن زن» و «بخارست» گرفته که هیچ اعتبار افزوده‌ای برای او به همراه نیاورد تا فیلم بی‌کیفیت «آنها مرا دوست داشتند» که از شکست‌خورده‌ترین فیلم‌های رونمایی شده در چهل و یکمین جشنواره فجر بود. با این همه او همچنان از بازیگران مستعد و خوش‌آتیه در سینمای ایران محسوب می‌شود.
آرمین رحیمیان، بازیگر
از هنرمندان جوان و دهه هفتادی است که هر چند در حوزه فیلمنامه‌نویسی تحصیلات خود را به سرانجام رسانده اما با حضور در آموزشگاه‌های آزاد، بازیگری را هم مشق کرد و اتفاقاً در همین عرصه هم خوش درخشید. اولین حضور جدی او در یک فیلم سینمایی ایفای نقش عبدالمالک ریگی در فیلم سینمایی «شبی که ماه کامل شد» بود که مورد توجه و تحسین هم قرار گرفت.
در چهل‌ودومین جشنواره فیلم فجر، چند بازیگر دو فیلمه حضور داشتند که با عنوان بازیگران پرکار جشنواره معرفی می‌شدند و یکی از آنها همین آرمین رحیمیان بود. او هر چند در فیلم «آسمان غرب» بازیگر یکی از نقش‌های فرعی بود اما در فیلم اجتماعی «نپتون» ایفای نقش اصلی را برعهده داشت.
اشاره کردیم که از ویژگی‌های فیلم «آسمان غرب» حضور چند کاراکتر واقعی در متن داستان است که یکی از این کاراکترهای واقعی شهید حسین همدانی است. آرمان رحیمیان با گریمی سنگین و در تجربه‌ای متفاوت، ایفای این نقش را در فیلم برعهده داشته است. یکی از فرماندهان دوران دفاع مقدس که در مقطعی از داستان فیلم با علی‌اکبر شیرودی و یارانش همراه می‌شود تا با پشتیبانی نیروی هوایی، یک عملیات زمینی را به سرانجام برساند.
کاراکتر حسین همدانی، هرچند از کاراکترهای اقتباس شده از یک شخصیت واقعی در فیلم «آسمان غرب» است اما پرداخت مناسبی در داستان ندارد و به همین دلیل کمتر می‌تواند مخاطب را با خود همراه کند. این ضعف البته به فیلم‌نامه بازمی‌گردد و قطعاً در کیفیت نقش‌آفرینی رحیمیان هم بی‌تأثیر نبوده است. این فیلم اتفاق ویژه‌ای در کارنامه این بازیگر رقم نزده است.
آرمان رحیمیان جوان با استعدادی است که به نظر می‌رسد وسواس زیادی در انتخاب نقش دارد و هنوز به دوره پرکاری در سینما نرسیده است. او به استناد همان اولین تجربه‌اش، این توانایی را دارد که نقش‌های پیچیده و حتی روان‌پریش را به بهترین شکل ایفا کند و این ویژگی می‌تواند زمینه‌ساز تجربه‌های خاص‌تر در کارنامه بازیگری او باشد.
کریم امینی، بازیگر
می‌گویند کریم امینی تحت‌تأثیر اعتبار نام پدربزرگش در عرصه بازیگری تئاتر، به سمت این هنر گرایش پیدا کرد و از همان گام‌های اولیه حضورش در مقام دستیار کارگردان در فیلم‌های سینمایی، نیم‌نگاهی هم به عرصه بازیگری داشت. او که اولین بار در فیلم «خواب‌زده‌ها» به کارگردانی فریدون جیرانی بازیگری را تجربه کرد بعدها با ایفای نقش در سریال «پرده‌نشین» به چهره‌ای آشنا برای مخاطب تبدیل شد. امینی بعدها در فیلم‌هایی دیگر هم بازی کرد و چندباری هم بر کرسی کارگردانی تکیه زد.
بعد از تجربه نه‌چندان موفق «دشمن زن» و فیلم دیده نشده «گربه سیاه»، «فسیل» سومین فیلمی بود که کریم امینی آن را کارگردانی کرد و اتفاقاً تبدیل به مهمترین فیلم کارنامه‌اش شد. فیلمی که رکوردهای مهمی را در تاریخ سینمای ایران جابه‌جا کرد و موج تازه‌ای از تولید فیلم‌های کمدی در سینمای ایران را به راه انداخت. امینی در سال گذشته علاوه‌بر «فسیل» فیلم «شهر هرت» را هم روی پرده سینماها داشت که آن هم با استقبال قابل‌توجهی همراه بود.
در ادامه وسوسه بازیگری، کریم امینی در فیلم تازه محمد عسگری، ایفای یکی از نقش‌های فرعی مهم را برعهده گرفت. شهید سهیلیان یکی از نزدیک‌ترین خلبانان در روزهای ابتدایی جنگ به شهید علی‌اکبر شیرودی بود که در فیلم شاهد صحنه تراژیک شهادت او هستیم. امینی در این فیلم ایفای نقش شهید سهیلیان را برعهده دارد.
کاراکتر حمیدرضا سهیلیان، یکی از کاراکترهای مکملی است که تأثیر مستقیمی در شکل‌گیری کاراکتر اصلی یعنی علی‌اکبر شیرودی در فیلم دارد. امینی هرچند از نظر زمانی، تایم حضور چندان طولانی در فیلم ندارد اما نقش‌آفرینی به اندازه و قابل‌قبولی در این نقش داشته است.
کریم امینی همین امسال فیلم سینمایی «مرد عینکی» را آماده اکران عمومی در سینماها دارد. فیلمی که می‌توان آن را فیلم تازه گروه موفق فیلم «فسیل» هم دانست. تهیه‌کننده این فیلم هم ابراهیم عامریان است و نقش اصلی‌اش را بهرام افشاری ایفا کرده است. امینی احتمالاً کارگردان پرکاری در سال‌های پیش رو باشد.
علیرضا برازنده، فیلمبردار
مانند بیشتر مدیران فیلمبرداری معتبر و حرفه‌ای در سینمای ایران که گام‌های اولیه در زمینه کسب تخصص و مهارت در این حوزه را با عضویت در گروه‌های فیلمبرداری برداشتند، علیرضا برازنده هم در سال‌های نخست به‌عنوان دستیار و یا فیلمبردار در پروژه‌های کارگردانان مطرحی همچون احمدرضا درویش، اصغر فرهادی، فریدون جیرانی و حتی ایرج طهماسب حضور داشت و به پشتوانه کسب تجربه در همکاری با همین کارگردانان توانست بر کرسی مدیریت فیلمبرداری هم تکیه بزند. او در نیمه اول دهه 90 با مدیریت فیلمبرداری «دوران عاشقی» سیمرغ فجر را هم شکار کرد.
برازنده از نیمه دهه 90 به یکی از مدیران پرکار فیلمبرداری در سینمای ایران تبدیل شد و در سال‌های اخیر تجربه‌های ارزشمندی را در این سمت به سرانجام رساند که از مهمترین آنها می‌توان به فیلم‌هایی چون «شهرک»، «هجوم» و «سرهنگ ثریا» با فضاهایی کاملا متفاوت اشاره کرد. او در همین جشنواره گذشته فیلم فجر، علاوه‌بر «آسمان غرب» فیلم سینمایی «آغوش باز» به کارگردانی بهروز شعیبی را هم داشت.
به اذعان همه آشنایان به فن تصویر، برازنده با «آسمان غرب» قله‌ای تازه را در مسیر حرفه‌ای خود فتح کرد. فیلمی پرچالش و سخت به واسطه خلق قاب‌هایی چشم‌نواز از کشمکش‌های هوایی، که هم از منظر اکشن و هم از منظر زیبایی بصری، تجربه‌ای گران‌سنگ برای سینمای ایران رقم زده است.
فیلمبرداری فیلم سینمایی «آسمان غرب» هرچند از نگاه داوران چهل‌ودومین جشنواره فیلم فجر، تنها شایسته نامزدی برای دریافت سیمرغ بلورین بهترین فیلمبرداری، دانسته شد اما کم نبودند صاحب‌نظرانی که این سیمرغ را برازنده نشستن بر شانه علیرضا برازنده دانستند. یکی از برگ‌برنده‌های این فیلم، قاب‌ها و تصاویر تماشایی آن است.
برازنده هر چند در قیاس با سن و سابقه‌ای که دارد، تا همین جا هم قله‌های قابل توجهی را در سینمای ایران فتح کرده است اما هنوز فرصت‌های بسیاری را برای درخشیدن بیشتر، پیش رو دارد. او قطعاً در آینده هم از مدیران نام‌آور در عرصه فیلمبرداری سینمای ایران خواهد بود.
