بازگشت محتاطانه به میز مذاکره
آمادگی ایران برای مذاکرات و انعطاف محدود هسته‌ای در ازای لغو تحریم‌ها
هفت صبح| سفر اخیر معاون مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، به تهران در روز دوشنبه، به‌رغم آنکه ظاهراً برای بازدید یا بازرسی نبوده، نقطه عطفی در روابط ایران و آژانس به‌شمار می‌رود. مطابق گفته عراقچی وزیر امور خارجه کشورمان، این دیدار به منظور ترسیم یک شیوه‌نامه جدید همکاری انجام شده است.
این تحول در پی تجاوز ۱۲ روزه آمریکا و اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران روی داده که فضای امنیتی و سیاسی منطقه را به شدت تحت تأثیر قرار داده است. این شیوه‌نامه جدید می‌تواند نقطه تعادلی برای هر دو طرف باشد تا ضمن حفظ حقوق و مصالح امنیتی ایران، شرایط لازم برای نظارت‌های آژانس حفظ شود.
ایران با این رویکرد می‌کوشد از تکرار شرایط پرتنش و برخوردهای نظامی احتمالی جلوگیری کند، در حالی‌که آژانس نیز به دنبال راهی برای تضمین شفافیت فعالیت‌های هسته‌ای ایران است. به عبارتی، این همکاری می‌تواند زمینه‌ساز بازسازی اعتماد نسبی بین تهران و جامعه بین‌الملل باشد و مانع از تحمیل اقدامات تنبیهی یا محدودکننده بیشتر شود.
علاوه بر این، این شیوه‌نامه جدید، واکنشی به شرایط جدید پس از تجاوز است که نشان‌دهنده تغییر رویکرد ایران نسبت به تعاملات خود با نهادهای بین‌المللی هسته‌ای است. ایران با تاکید بر حق حاکمیت و حفظ دستاوردهای هسته‌ای، خواهان تعیین چارچوبی مشخص و غیرسیاسی برای همکاری با آژانس است. در این چارچوب، آژانس نیز باید به حساسیت‌های امنیتی ایران توجه داشته باشد تا مذاکرات و همکاری‌ها به نتیجه‌ای سازنده ختم شود.
آمادگی ایران برای مذاکرات و انعطاف محدود هسته‌ای در ازای لغو تحریم‌ها
در شرایطی که تهران سعی دارد شیوه‌نامه جدید همکاری با آژانس را تعریف کند، اظهارات اخیر مجید تخت‌روانچی معاون سیاسی وزارت امور خارجه ایران، حاوی پیام‌هایی مهم درباره شرایط جدید تهران برای آغاز مذاکرات با آمریکا است. او صراحتاً اعلام کرده ایران برای بازگشت به میز مذاکره آماده است اما پیش‌شرط‌هایی مشخص دارد که باید از سوی طرف مقابل پذیرفته شود.
مهم‌ترین این پیش‌شرط‌ها، لغو تحریم‌های اقتصادی و مالی به‌طور واقعی و قابل راستی‌آزمایی است. از سوی دیگر، وی اعلام کرده که آمادگی دارد برخی محدودیت‌های موقت و مشخص در برنامه هسته‌ای خود را بپذیرد، مشروط بر اینکه تحریم‌ها به طور کامل لغو شوند و تضمین‌های لازم برای اجرای این توافقات فراهم شود. این موضع می‌تواند نشان‌دهنده تمایل تهران به انعطاف بیشتر در مذاکرات باشد اما در عین حال بیانگر حفظ خطوط قرمز و عدم عقب‌نشینی کامل از حقوق هسته‌ای است.
سیاست اعلامی از زبان تخت‌روانچی در واقع بازتابی از یک فضای متفاوت پساجنگ محسوب می‌شود که ضرورت دستیابی به راه‌حلی عملی و پایدار را برجسته کرده است. در عین حال، این رویکرد با تاکید بر اصل «برد-برد» تلاش می‌کند تا از تکرار تجربه‌های ناکام گذشته و بی‌اعتمادی ناشی از تجاوز ۱۲ روزه آمریکا و اسرائیل جلوگیری کند، به خصوص که تخت‌روانچی یکی از شروط آغاز مذاکرات را تضمین واشنگتن برای حمله مجدد اعلام کرده است. نکته مهم در اینجا، چگونگی تضمین اجرای کامل لغو تحریم‌ها توسط طرف مقابل است که کلید موفقیت مذاکرات خواهد بود.
پیامدهای منطقه‌ای و بین‌المللی تلاش‌های جدید ایران برای تعامل هسته‌ای
پیش‌زمینه تحولات اخیر در همکاری ایران و آژانس و اعلام آمادگی تهران برای مذاکره، نه‌تنها در سطح دوجانبه، بلکه در چارچوب روابط منطقه‌ای و بین‌المللی اهمیت فراوانی دارد. پس از حملات ۱۲ روزه آمریکا و اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران، منطقه در وضعیت تنش بالایی قرار گرفته و هرگونه پیشرفت در این حوزه می‌تواند نقش مهمی در کاهش این تنش‌ها ایفا کند.
از منظر منطقه‌ای، ایران تلاش می‌کند با تثبیت برنامه هسته‌ای خود و همزمان نشان دادن انعطاف در مذاکرات، پیام روشنی به همسایگان و قدرت‌های منطقه‌ای بفرستد که آماده حفظ ثبات و جلوگیری از تشدید بحران‌هاست. این رویکرد می‌تواند مانع از تسری تنش‌ها به حوزه‌های دیگر شود و زمینه را برای گفت‌وگوهای امنیتی و همکاری‌های منطقه‌ای فراهم کند.
در سطح بین‌المللی نیز، این گام‌ها با استقبال نسبی همراه شده و ممکن است به عنوان فرصتی برای احیای دیپلماسی هسته‌ای تلقی شود. این روند، ضمن کاستن از احتمال تشدید تحریم‌ها و فشارها، می‌تواند زمینه‌ساز بازگشت تدریجی ایران به اقتصاد جهانی و کاهش تنش‌های سیاسی شود اما همزمان، فضای عدم اعتماد و اختلاف‌نظرهای عمیق همچنان چالشی بزرگ پیش‌روی طرفین باقی می‌ماند.
