رای دادن روی اسب غربت

هفت صبح| ‌ اینطور که سال 1400 گزارش شده بود، تقریبا 4میلیون ایرانی واجد شرایط در کشورهای دیگر داریم که می‌توانند در انتخابات ریاست‌جمهوری شرکت کنند. با این‌حال، معمولا نامزدها حساب زیادی بر رأی آنها باز نمی‌کنند؛ چراکه آمارها می‌گوید در دوازدهمین انتخابات ریاست جمهوری (سال 1396) میزان مشارکت ایرانیان مهاجر و خارج از کشور، 10درصد بوده. یکی از کشورهایی که معمولا اجازه برگزاری انتخابات به ایران نمی‌دهد، کاناداست؛ کشوری که 400هزار ایرانی در آن زندگی می‌کنند و حذف آرای آنها معادل این است که استان سمنان را از انتخابات حذف کرده باشیم. کشورهای عراق، عربستان و آمریکا، معمولا دارای بیشترین مشارکت در انتخابات ریاست‌جمهوری ایران بوده‌اند.

از نظر ارتباطات سیاسی، وضعیت رابطه ما با آمریکا و کانادا در وضعیت مشابهی قرار دارد ولی برخلاف آمریکا، کانادا از سال 1392، اجازه برپا کردن صندوق انتخابات به ایران نداده. دیروز رسانه‌های آمریکایی گزارش دادند که دولت بایدن اجازه برگزاری انتخابات ایران در ایالات متحده را خواهد داد ولی کانادا جواب مثبتی به رایزنی‌ها نداده است. اوضاع این صندوق‌ها در کشورهای دیگر چطور است؟ ایرانیان مهاجر در کدام کشورها مشارکت بیشتری در انتخابات دارند و توزیع آرا در این کشورها چه وضعیتی داشته است؟

‌ایرانیان خارج از کشور فقط می‌توانند در انتخابات ریاست‌جمهوری کشورشان شرکت کنند. در دو انتخابات گذشته، در 103کشور صندوق رای داشته‌ایم اما هفته پیش یک مقام رسمی خبر داد که تعداد آن امسال بیشتر شده و به 139کشور رسیده. همچنین قبلا در این کشورها، 279صندوق برای اخذ رای داشته‌ایم ولی حالا امسال تعداد آنها به 344صندوق افزایش یافته است. تعداد کشورهایی که در سال 1392، ایرانیان می‌توانستند در آن رای دهند، برابر 96کشور بوده و حالا 43کشور به آن اضافه شده است. 

‌مشارکت خیلی ناچیز

‌اوضاع مشارکت در این کشورها چطور است؟ با وجود این تعداد صندوق، 3سال قبل مرکز رصدخانه مهاجرت ایران اطلاع‌رسانی کرد که ما 3/5میلیون نفر واجد شرایط در خارج از کشور داریم و نرخ مشارکت آنها در سال 1396، تقریبا برابر با 10درصد بوده. همچنین اگر نسبت آرای ایرانیان خارج از کشور را از کل آرای ریاست جمهوری در نظر بگیریم، در این صورت فقط 0/5درصد از کل آرا به ایرانیان خارج‌نشین تعلق داشته است.

‌* اعدادی که بالاتر گزارش دادیم، متعلق به سال 1396 است که میزان مشارکت کلی مردم، حدودا 70درصد بود. سال 1400 که مشارکت کلی به حدود 50درصد رسید، احتمالا میزان مشارکت ایرانیان خارج از کشور هم بسیار کاهش یافته است؛ این در حالی بوده که تعداد ایرانیان خارج از کشور، سال به سال افزایش یافته.

* سهم آرای مهاجران ایرانی نسبت به کل جمعیتشان در سال 1388، برابر با 14درصد بود که بیشترین سهم را از پنج دوره قبل داشته. در سال 1392، این عدد به 7درصد و 4سال بعد به همین 10درصد رسید. 

‌سفر به بوفالو برای یک رای

* برگزاری انتخابات در کانادا از سال 1392 به بن‌بست خورد. 9ماه قبل از این دوره از انتخابات ریاست‌جمهوری، کانادا روابط دیپلماتیک خود با ایران را قطع کرد. سال 1392 و 1396 که میزان مشارکت مردم در انتخابات به ترتیب 72 و 73درصد بود، برخی از ایرانیان ساکن کانادا برای رای دادن به آمریکا سفر کردند. آنها برای رای‌دادن به شهر مرزی بوفالو، دومین شهر بزرگ ایالت نیویورک آمریکا، بعد از نیویورک‌سیتی رفتند.

سال 1400، به دلیل کرونا، مرزهای زمینی میان کانادا و ایالات‌متحده آمریکا هنوز بازگشایی نشده بود و این راه زمینی هم بن‌بست بود. آن سال اگر کسی می‌خواست رای دهد باید به صورت هوایی به همین شهر بوفالو یا ایالت اورگن (یکی از ایالت‌های غرب آمریکا) سفر می‌کرد. آن سال به جز کانادا، سنگاپور هم به دلایل شیوع ویروس کرونا برای شهروندان ایرانی صندوق رای تهیه نکرد. در مورد کشور یمن نیز به خاطر وقوع جنگ و ناآرامی صندوق رای ریاست جمهوری برای ایرانیان فراهم نشد.

* امسال در آمریکا قاعده همیشگی بر قرار است و اینطور که شبکه خبری صدای آمریکا نوشته، دولت جو بایدن به جمهوری اسلامی ایران اجازه خواهد داد تا بار دیگر پایگاه‌های اخذ رای در این کشور برای انتخابات ریاست جمهوری ۲۸ ژوئن ایران را راه‌اندازی کند. سال 1396 ایران 50شعبه رای‌گیری در همه 50ایالت آمریکا داشته. سال 1400، این رقم به 27شعبه رسیده و امسال این عدد به 30شعبه افزایش یافته است. ایالات متحده دارای بزرگ‌ترین جمعیت ایرانیان مقیم خارج است. بررسی‌های اداره سرشماری ایالات متحده نشان داده که یک میلیون و 500هزار نفر متولد ایران یا دارای اصالت ایرانی هستند.

* سال 1396 بیشترین میزان رای از صندوق‌های رای آمریکای شمالی جمع شد که معادل 30هزار رای بود. بعد از آن ایرانیان عراق بودند که با 28هزار رای در جایگاه دوم نشستند. امسال در 6حوزه عراق 26صندوق رای داریم. صندوق‌هایی در محل سفارت ایران در بغداد و ۵سرکنسولگری جمهوری اسلامی ایران در شهرهای کربلا، نجف، بصره، اربیل و سلیمانیه.

* بیشترین تعداد شرکت‌کننده در انتخابات ریاست‌جمهوری خارج از کشور مربوط به سال 1388 برابر 206هزار رای بوده. این عدد سال 1396، به 168هزار رای رسیده. در سال 1388، ایرانیان در عربستان بیشترین جمعیت رای‌دهنده‌های خارج‌نشین را تشکیل می‌دادند. رصد خانه مهاجرت ایران پیش از این گزارش داده بود که در سال 1388 میزان آرا در عربستان (45هزار رای) بیشتر از همه، سپس امارات (25هزار رای)، عراق (17هزار رای) و در رتبه چهارم آمریکا (16هزار رای) قرار داشته. چرا عربستان؟ به این دلیل که روز انتخابات سال 1388 تعداد زیادی از ایرانیان برای حج عمره به عربستان اعزام شده بودند ولی از 9سال پیش ایرانی‌ها دیگر به حج عمره نمی‌رفتند. درنتیجه امسال هم که هزار ایرانی در مکه و مدینه حضور دارند، احتمالا تعداد آرای انتخاباتی عربستان از هر کشور دیگری سبقت بگیرد.

* جمعیت زیادی از ایرانیان ساکن انگلیس هستند. در انگلیس امسال 10صندوق رای داریم. سال 1396 این تعداد برابر با 11صندوق بوده. بیشتر این صندوق‌ها در سفارتخانه، بخش کنسولی سفارتخانه‌ها، مدارس جمهوری اسلامی یا مراکز اسلامی قرار دارند. 

* در امارات حدود 300هزار ایرانی زندگی می‌کنند. سال 1396 در این کشور 19صندوق برپا شد. 

* ایرانیان ساکن ترکیه در آخرین سرشماری 115هزار نفر اعلام شدند. امسال 7شعبه رای برای آنها در ازمیر، آنتالیا و وان، استانبول، ترابوزان و ارزروم مشخص شده. انتخابات دو دوره قبل در ترکیه 4شعبه رای داشته‌ایم.

* نکته آخر هم اینکه طبق گزارش مرکز رصدخانه، سال 1396، 168هزار رای از سمت ایرانیان خارج از کشور به صندوق‌ها ریخته شد که سهم حسن روحانی 81درصد و مرحوم رئیسی 19درصد بود. سال 1388، 52درصد از آرای ایرانیان خارج از کشور متعلق به میرحسین موسوی و 38درصد متعلق به محمود احمدی‌نژاد بود.