کم‌خونی؛ بیماری شایع با علل و درمان‌های گوناگون
یک پزشک فوق تخصص خون و انکولوژی، انواع کم‌خونی، علائم و درمان آن را تشریح کرد.
به گزارش هفت صبح، مریم باقریان، فوق تخصص خون و انکولوژی، در خصوص انواع کم‌خونی و علائم آن توضیحاتی ارائه داد.
وی کم‌خونی را به حالتی توصیف کرد که در آن تعداد گلبول‌های قرمز خون یا میزان هموگلوبین کاهش می‌یابد. این گلبول‌ها در مغز استخوان تولید شده و وظیفه اصلی آن‌ها انتقال اکسیژن از ریه‌ها به بافت‌های بدن است.
باقریان ادامه داد: هموگلوبین، پروتئینی است که در گلبول‌های قرمز وجود دارد و وظیفه حمل اکسیژن را بر عهده دارد. این پروتئین برای عملکرد صحیح خود به آهن و دیگر عناصر مانند روی نیاز دارد. اختلال در تولید گلبول‌های قرمز یا تشکیل نادرست هموگلوبین می‌تواند به کم‌خونی منجر شود.
این فوق تخصص خون افزود که کم‌خونی یکی از شایع‌ترین اختلالات خونی در سطح جهان است که میلیون‌ها نفر را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بر اساس گزارش‌های سازمان جهانی بهداشت (WHO)، حدود ۱٫۶۲ میلیارد نفر در سراسر جهان از کم‌خونی رنج می‌برند و بیشترین شیوع آن در میان زنان باردار و کودکان مشاهده می‌شود.
کم‌خونی فقر آهن، شایع‌ترین نوع این بیماری است که در مناطقی با دسترسی محدود به مواد غذایی غنی از آهن، شیوع بیشتری دارد.
همچنین کم‌خونی‌های ارثی مانند تالاسمی و کم‌خونی داسی شکل در مناطقی خاص از جهان، از جمله جنوب آفریقا، مدیترانه، خاورمیانه و بخش‌هایی از هند، رایج هستند.
باقریان به یکی از شایع‌ترین انواع کم‌خونی، یعنی کم‌خونی فقر آهن اشاره کرد و گفت: این نوع کم‌خونی زمانی رخ می‌دهد که بدن به اندازه کافی آهن برای تولید هموگلوبین ندارد. دلایل آن می‌تواند شامل تغذیه ناکافی، از دست دادن خون (مانند خونریزی‌های قاعدگی شدید یا خونریزی‌های گوارشی) یا جذب ناکافی آهن از روده باشد.
درمان این نوع کم‌خونی معمولاً با مصرف مکمل‌های آهن و بهبود رژیم غذایی امکان‌پذیر است.
وی افزود که مواد غذایی غنی از آهن شامل گوشت قرمز، مرغ، ماهی، حبوبات مانند عدس و لوبیا، سبزیجات برگ‌دار تیره مانند اسفناج، غلات غنی‌شده با آهن و خشکبار مانند کشمش و بادام هستند. همچنین مصرف ویتامین C می‌تواند به جذب بهتر آهن کمک کند.
باقریان در ادامه به کم‌خونی‌های ارثی اشاره کرد و گفت که برخی انواع کم‌خونی ریشه در اختلالات ژنتیکی دارند. دو نوع شایع این بیماری‌ها، تالاسمی و کم‌خونی داسی شکل هستند که به گروه هموگلوبینوپاتی‌ها تعلق دارند و ناشی از جهش‌هایی در ژن‌های مسئول ساخت هموگلوبین هستند.
وی در خصوص تالاسمی توضیح داد که این بیماری باعث اختلال در تولید زنجیره‌های گلوبین (جزء هموگلوبین) می‌شود. علائم تالاسمی می‌توانند از خفیف تا شدید متغیر باشند. در موارد شدید، بیماران نیاز به تزریق منظم خون و درمان‌های حمایتی دارند.
باقریان همچنین به کم‌خونی داسی شکل اشاره کرد و گفت که این بیماری باعث تغییر شکل هموگلوبین می‌شود. در این حالت، گلبول‌های قرمز به جای شکل طبیعی گرد و انعطاف‌پذیر، به شکل داس درمی‌آیند. این سلول‌های داسی شکل نمی‌توانند به راحتی از مویرگ‌های خونی عبور کنند و باعث انسداد جریان خون و کاهش اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها می‌شوند.
این وضعیت می‌تواند به حملات دردناک، آسیب به اندام‌ها و همولیز (تخریب زودرس گلبول‌های قرمز) منجر شود. بیماران مبتلا به کم‌خونی داسی شکل معمولاً سیستم ایمنی ضعیفی دارند و در معرض عفونت‌ها و عوارضی چون سکته مغزی قرار دارند.
باقریان در خصوص درمان کم‌خونی‌های ارثی گفت که درمان این بیماری‌ها بستگی به شدت علائم دارد. در موارد خفیف، نظارت و اقدامات حمایتی مانند مکمل‌ها و داروهای مسکن ممکن است کافی باشد. اما در موارد شدید، تعویض خون یا پیوند مغز استخوان ممکن است ضروری باشد.
پیوند مغز استخوان، به‌ویژه از اهداکنندگان سازگار، می‌تواند تولید گلبول‌های قرمز سالم را در بدن بیمار بازگرداند. تحقیقات اخیر در زمینه ژن‌درمانی نیز امیدهایی برای درمان قطعی این بیماری‌ها ایجاد کرده است.
باقریان در پایان تأکید کرد: کم‌خونی‌ها، چه ناشی از فقر آهن و چه از اختلالات ارثی مانند تالاسمی و کم‌خونی داسی شکل، می‌توانند تأثیرات جدی بر سلامت فرد بگذارند. تشخیص به‌موقع و درمان مناسب می‌تواند کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشد.
در حالی که کم‌خونی فقر آهن معمولاً با اصلاح رژیم غذایی و مصرف مواد غذایی غنی از آهن قابل درمان است، کم‌خونی‌های ارثی نیازمند رویکردهای پیچیده‌تری مانند تعویض خون، پیوند مغز استخوان و ژن‌درمانی هستند.