عوارض کشنده داروی محبوب موج اول کرونا

روزنامه هفت صبح، مهلا جوادپور| چهار سال از شروع همه‌گیری ویروس کرونا می‌گذرد اما نه تنها یک درمان قطعی برای این بیماری پیدا نشده بلکه هنوز درباره داروهایی که برای بهبود آن تجویز می‌شده شک و شبهه وجود دارد.

در روزهای اخیر محققان فرانسوی مقاله‌ای از بررسی شش کشور منتشر کردند که نشان می‌دهد در موج اول کرونا، حدودا 17هزار نفر بعد از مصرف داروی هیدروکسی‌کلروکین جان خود را از دست داده‌اند. هیدروکسی‌ کلروکین یکی از داروهایی است که با شیوع بیماری کووید19 به صورت آزمایشی و حتی از سر ناچاری برای درمان این بیماری مورد استفاده قرار گرفت

اما هرگز از سمت سازمان بهداشت جهانی تایید نشد. با این حال این دارو در ایران در کنار داروهای دیگر مانند رمدسیویر به طور گسترده تجویز شد. در صورتی که این پژوهش و تحقیقات مشابه سال‌های اخیر صحت داشته باشند، ایرانی‌هایی که در درمانشان از این دارو استفاده شده هم از گزند آن در امان نبوده‌اند.  

هیدروکسی کلروکین (HCQ) دارویی است که برای درمان نوع مشخصی از مالاریا و گاها برای درمان روماتیسم مفصلی استفاده می‌شود. اما مدت کوتاهی بعد از شیوع کرونا سازمان غذا و داروی آمریکا به استفاده اضطراری از HCQ چراغ سبز نشان داد و تعداد نسخه‌ها و استفاده خودسر این دارو به شدت افزایش یافت. این درحالی بود که هیچ مدرکی از مزایای بالینی آن وجود نداشت.

روزبه‌روز به تعداد مرگ و میر در جهان اضافه می‌شد و مصرف هیدروکسی کلروکین یکی از معدود راه‌های درمانی بود که به ذهن برخی محققان رسیده بود. بسیاری از کشورهای دیگر هم از جمله ایران این دارو را در دستورالعمل‌های درمانی کووید 19 قرار دادند.

به طور مثال در فروردین ماه سال 99 بیش از 33 میلیون قرص هیدروکسی کلروکین فقط در اصفهان تولید و به مراکز درمانی ارسال شد. حتی مدتی این دارو در بازار کمیاب شد و بسیاری از بیماران روماتیسمی در پیدا کردن آن به مشکل برخوردند.

مدتی نگذشت که در خرداد ماه سال 99 سازمان بهداشت جهانی اعلام کرد کاربرد آزمایشی این داروی ضد مالاریا را به‌خاطر نگرانی‌های ایمنی به طور موقت متوقف کرده است. این تصمیم ناگهانی به این دلیل بود که چند روز قبل از آن مجله پزشکی لانست نتیجه تحقیقاتی را منتشر کرده بود که نشان می‌داد هیدروکسی کلروکین منجر به افزایش احتمال مرگ در بیماران مبتلا به کووید۱۹ شده است.

در این بین ترامپ از طرفداران سرسخت این دارو بود و می‌گفت هر روز یک عدد از این «داروی معجزه‌گر» می‌خورد. خیلی‌ها هم به استناد حرف او سرخود این دارو را به طور روزانه مصرف می‌کردند. البته حدودا 10روز بعد مجله لنست این مقاله را حذف کرد و صحت آن زیر سوال رفت. 

 تحقیقی که آن زمان از مجله لنست حذف شد، بعدها صحتش در مقالات دیگر تایید شد. این مقاله مدعی شده بود هیدروکسی کلروکین هیچ فایده‌ای برای بیماران کرونا نداشته و حتی خطر بروز عوارضی چون آریتمی ضربان قلب و مرگ را بالا می‌برد. پژوهش جدیدی هم که در روزهای گذشته منتشر شده این ادعا را تایید می‌کند. 

با توجه به پژوهشی که دوم ژانویه در مجله «ساینس دایرکت» منتشر شد، در موج اول کرونا ممکن است حدودا 16هزار و 990 نفر بعد از مصرف این داروی ضدمالاریا جان خود را از دست داده باشند. در واقع این پژوهشگران معتقدند این رقم ممکن است بسیار بالاتر باشد چراکه این مطالعه فقط بازه زمانی مارس تا ژوئیه سال 2020 را در نظر گرفته.

این تحقیق از بررسی پرونده‌های شش کشور فرانسه، بلژیک، ایتالیا، اسپانیا، ترکیه و آمریکا به دست آمده است که در سال 2021 در قالب یک پژوهش در مجله علمی نیچر منتشر شده بود. بررسی‌های این مقاله نشان می‌داد میزان مرگ و میر در ارتباط با تجویز این دارو برای کرونا، 11درصد افزایش داشته و دلیل آن عوارض جانبی مانند اختلالات ریتم قلب بوده است.

این تحقیق همچنین نشان داد این دارو در دزهای مختلف به هیچ عنوان جلوی میزان مرگ و میر را نگرفته و دوره درمان را هم کوتاه‌تر نمی‌کند. همچنین این پژوهش ادعا می‌کند استفاده از این دارو احتمال نیاز به دستگاه ونتیلاتور تهاجمی را هم بیشتر کرده است. مقاله جدیدی که در این‌باره منتشر شده با استناد به پرونده‌های پزشکی شش کشور می‌گوید بیش از نیمی از علل مرگ بعد از مصرف هیدروکسی‌ کلروکین اختلالات قلبی بوده است.

حتی کسانی که برای بیماری روماتیسم از این دارو مصرف می‌کنند ممکن است در طولانی مدت با ریسک بالای بیماری‌های قلبی عروقی رو‌به‌رو شوند. محققان فرانسوی با انتشار این مقاله قصد داشتند تا در همه‌گیری‌های آینده از داروهایی که تاثیر مثبتشان ثابت نشده استفاده نشود.