ماسک، گروکی‌پدیا را به جهان معرفی کرد
گروکی‌پدیا با بیش از ۸۸۵ هزار مقاله مبتنی بر هوش‌مصنوعی به‌عنوان رقیب تازه ویکی‌پدیا معرفی شد
هفت صبح| ایلان ماسک، کارآفرین جنجالی و مالک تسلا، اسپیس‌ایکس و شبکه اجتماعی ایکس دوشنبه شب از «گروکی‌پدیا» پرده‌برداری کرد، پروژه‌ای که او آن را دانشنامه‌ای حقیقت‌محور و جایگزینی برای ویکی‌پدیا می‌خواند. این دانشنامه توسط شرکت ایکس‌ای‌آی ساخته شده و محتوای آن نه با مشارکت داوطلبان، بلکه توسط هوش مصنوعی تولیدی، به‌ویژه دستیار گفت‌وگویی «گروک» نوشته می‌شود. ماسک طی ماه‌های گذشته با ادعای «وجود سوگیری سیستماتیک و ایدئولوژیک در ویکی‌پدیا» زمینه سیاسی و رسانه‌ای این پروژه را فراهم کرده بود.
وعده حذف تبلیغات و تعصب
ماسک پیش‌تر گفته بود انتشار گروکی‌پدیا تا «زدودن لایه‌های پروپاگاندای سیاسی» به تعویق افتاده است. او در پیام معرفی این سایت نوشت: «هدف گروک و گروکی‌پدیا حقیقت است، تمام حقیقت و جز حقیقت.» نسخه فعلی با عنوان ۰.۱ منتشر شده و تا پایان روز نخست بیش از ۸۸۵ هزار مقاله در آرشیو و مخزن خود برای ارائه به مخاطبانش داشت.
ماسک ادعا کرده که نسخه آینده، که «۱.۰» نام خواهد گرفت، «ده‌ها برابر بهتر و کامل‌تر» خواهد بود. این ادعا در حالی مطرح می‌شود که ویکی‌پدیا، طی بیش از دو دهه فعالیت داوطلبانه، به ۷ میلیون مدخل انگلیسی رسیده و به یکی از منابع پایه‌ای اینترنت بدل شده است. بااین‌حال، ماسک می‌گوید سرعت و مقیاس تولید محتوا با هوش مصنوعی، امکان جهش ساختاری در دانشنامه‌ها را فراهم می‌کند.
حمله دیرینه به ویکی‌پدیا
ماسک سابقه طولانی در نقد ویکی‌پدیا دارد. او بارها مدیران آن را به «یک‌سویه‌سازی حقیقت به نفع جناح چپ» متهم کرده و در سال ۲۰۲۴ حتی خواستار توقف کمک‌های مالی به این پلتفرم شد. ماسک مدعی است که هیئت نظارت و داوطلبان فعال ویکی‌پدیا از «جوامع سیاسی خاص»می‌آیند و انتخاب منابع و شیوه روایت رویدادها در آن «نتیجه یک اجماع اجتماعی واقعی نیست».
از نگاه او، چپ گرایان بر ویکی‌پدیا سیطره دارند و بیش از دو دهه است که از آن به عنوان ماشین پروپاگاندا استفاده می‌کنند. بااین‌حال، پژوهش‌های دانشگاهی درباره ویکی‌پدیا نشان داده‌اند که تنوع جمعی و سازوکار ویرایش عمومی اغلب به کاهش سوگیری‌های فردی کمک می‌کند؛ هرچند این فرایند آهسته و پرنقد است.
دانشنامه‌ای با قهرمان واحد
البته گروکی‌پدیا نیز در بدو تولدش با نقدهای فراوانی روبه‌روست. یکی از نکات مورد توجه منتقدان و تحلیلگران، مقاله مربوط به خود ایلان ماسک در دو دانشنامه است. صفحه‌ای که در گروکی‌پدیا به او اختصاص یافته حدود ۱۱ هزار واژه دارد و بیش از ۳۰۰ منبع را فهرست می‌کند. این درحالی است که مدخل ویکی‌پدیای او در برگیرنده ۸ هزار واژه است.
در مقاله‌ای که گردکی‌پدیا ذیل نام ایلان ماسک به مخاطبان ارائه می‌دهد، نه تنها به تاریخچه شرکت‌ها و اختراعات او، بلکه به جهان‌بینی فلسفی، دیدگاه‌های جمعیتی، نقد «فرهنگ بیداری»، مسئله مهاجرت نخبگان، نقش فضا در بقا و سرنوشت آگاهی بشر نیز می‌پردازد. منتقدان معتقدند شکل روایت در این صفحه به نوعی حماسه‌نگاری و قهرمان‌سازی تکنولوژیک شبیه و فاصله آن با «زندگی‌نامه بی‌طرفانه» بسیار چشمگیر است.
الگوریتم به‌جای مشارکت جمعی
در ظاهر، گروکی‌پدیا شباهت زیادی به ویکی‌پدیا دارد: صفحه‌ای سفید، جست‌وجوی ساده، مدخل‌ها و مرجع‌ها و واژگانی که در میان متن حاوی لینک‌های مختلف هستند و با رنگ آبی قابل تشخیص‌اند. اما تفاوت ساختاری آن بنیادین است: در ویکی‌پدیا انسان‌ها می‌نویسند و یکدیگر را اصلاح می‌کنند اما در گروکی‌پدیا الگوریتم‌ها می‌نویسند و جهان را از طریق داده‌های جاری در شبکه اجتماعی ایکس بازتاب می‌دهند.
این روش می‌تواند سرعت و پوشش جهانی محتوا را افزایش دهد، اما در مقابل احتمال بازتولید سوگیری‌های جمعی یک پلتفرم را نیز بیشتر می‌کند، به‌ویژه پلتفرمی مانند ایکس که پس از مالکیت ماسک، با کاهش تیم‌های نظارت انسانی و افزایش «آزادی بیان بدون فیلتر» شناخته می‌شود. نمونه‌ای از این تفاوت را می‌توان در مدخل مربوط به سم آلتمن مدیرعامل اوپن‌ای‌آی مشاهده کرد.
جالب است بدانید، نخستین پیشنهاد جست‌وجویی آن «برکناری او از اوپن‌ای‌آی» است و اشاره‌ای مستقیم به بحران مدیریتی سال ۲۰۲۳ دارد، ماجرایی که ایلان ماسک را در آن دوران به وجد آورد و سبب شد تا او لب به افشای گفت‌وگوهای خصوصی خود با آلتمن درباره آینده بشر در دوران هوش مصنوعی بگشاید. تحلیلگران این تفاوت را نشانه آن می‌دانند که گروکی‌پدیا به‌جای ارائه روایت‌های تاریخی متوازن، ممکن است داستان رقابت و روابط قدرت در سیلیکون‌ولی را با لحن شخصی ماسک بازتاب دهد.
سنگر تازه در جنگ روایت‌ها
گروکی‌پدیا بدون بیانیه رسمی، بدون کنفرانس خبری و بدون کمپین جهانی منتشر شد؛ انتشارش آرام و بی سر و صدا، اما آگاهانه و کمی سیاسی بود. ماسک که از سال‌های گذشته در تلاش است ایکس‌ای‌آی را جایگزینی برای «رژیم اطلاعاتی جریان اصلی» قالب‌بندی کند، اکنون دانشنامه‌ای معرفی کرده که نه فقط اطلاعات را بازتولید می‌کند، بلکه جهت‌گیری شناختی جهان دیجیتال را هدف گرفته است.
در صفحه پایانی مقاله مربوط به شخص ماسک، او اینچنین معرفی می‌شود: «نجات آگاهی انسانی از تهدیدهای وجودی، از طریق ایجاد تمدنی چندسیاره‌ای.» اگر ویکی‌پدیا را می‌توان «آرشیو جمعی تجربه بشر» دانست، گروکی‌پدیا تا اینجای کار، بیشتر شبیه بیانیه‌ای بلند از جهان‌بینی ایلان ماسک است. این‌که کاربران آن را «دانشنامه‌ای بی‌طرف و نوآورانه» بدانند یا «زندگی‌نامه و نقطه نظرات الگوریتمی یک میلیاردر تاثیرگذار»، در ماه‌های آینده و با گسترش محتوا مشخص خواهد شد.
