غزه، فانوس دیپلماسی را روشن کرد
موج جهانی به رسمیت شناختن فلسطین: گامی نمادین در میانه جنگ غزه و چالش‌های دیپلماتیک
هفت صبح| سالن‌های پرهیاهوی مجمع عمومی سازمان ملل در روز دوشنبه، شاهد لحظه‌ای تاریخی بود: شش کشور اروپایی شامل فرانسه، بلژیک، لوکزامبورگ، مالت، آندورا و موناکو، به طور رسمی دولت فلسطین را به رسمیت شناختند و به جمع ۱۵۱ کشور عضو سازمان ملل پیوستند که اکنون این دولت را به عنوان موجودیتی مستقل می‌پذیرند.
این تحول که یک روز پس از اعلام به رسمیت شناختن از سوی بریتانیا، کانادا، استرالیا و پرتغال رخ داد، نه‌تنها نشانه‌ای از چرخش دیپلماتیک در برابر جنگ ویرانگر غزه است، بلکه رویکردی عمیق و البته جدید را درباره آینده فلسطین تصویر می‌کند.
خیزش موج به رسمیت شناختن فلسطین
داستان به رسمیت شناختن دولت فلسطین از ۱۵ نوامبر ۱۹۸۸ آغاز شد، زمانی که یاسر عرفات، رهبر در تبعید سازمان آزادی‌بخش فلسطین، استقلال فلسطین را با پایتختی بیت‌المقدس اعلام کرد. الجزایر در همان دقایق اولیه این اعلام را به رسمیت شناخت و در هفته‌ها و ماه‌های بعد، ده‌ها کشور از جنوب جهان از جمله کشورهای عربی، آفریقایی، آسیایی و آمریکای لاتین به آن پیوستند.
تا سپتامبر ۲۰۲۵، طبق برآورد خبرگزاری فرانسه، دست‌کم ۱۵۱ کشور از ۱۹۳ عضو سازمان ملل، معادل حدود ۸۰ درصد کشورهای عضو، دولت فلسطین را به رسمیت شناخته‌اند. این فهرست شامل کشورها مهم تاثیرگذاری چون روسیه، چین، هند و تمام کشورهای عربی و آفریقایی به جز استثناهایی مانند کامروناست.
اروپا که تا همین اواخر در این موضوع به شدت دوپاره بود، اکنون شاهد چرخشی چشمگیر است. تا پیش از ۲۰۱۴، تنها ترکیه و کشورهای بلوک اتحاد جماهیر شوروی سابق، فلسطین را به رسمیت شناخته بودند اما سوئد در آن سال به عنوان اولین کشور اروپای غربی این گام را برداشت.
در سال ۲۰۲۴ و در پی جنایات بی‌حد و حصر رژیم اسرائیل، کشورهای نروژ، اسپانیا، ایرلند و اسلوونی به این جمع پیوستند و حالا با اعلام اخیر کشورهای کلیدی و تراز اول جهان مانند فرانسه و بریتانیا که دو عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل به شمار می‌روند و کانادا که اعضای گروه جی۷ است، این موج شتابی بی‌سابقه گرفته.
این تحول در حالی رخ می‌دهد که جنگ غزه، بیش از ۶۵ هزار کشته بر جای گذاشته و این منطقه را به ویرانه‌ای بدل کرده است. خشم جهانی از بحران انسانی در غزه، همراه با بن‌بست مذاکرات صلح، بسیاری از دولت‌ها را به این باور رسانده که به رسمیت شناختن فلسطین گامی ضروری برای احیای امید به راه‌حل دو کشوری است، راه‌حلی که اسرائیل و ایالات متحده به شدت با آن مخالفت می‌کنند.
چرا به رسمیت شناختن مهم است؟
رومن لو بوف، استاد حقوق بین‌الملل در دانشگاه اکس-مارسی فرانسه، به رسمیت شناختن فلسطین را «یکی از پیچیده‌ترین مسائل» در حقوق بین‌الملل می‌داند، جایی که مرز بین سیاست و قانون محو می‌شود. او به خبرگزاری فرانسه توضیح می‌دهد: «هیچ دفتری برای ثبت به رسمیت شناختن وجود ندارد. دولت‌ها آزادند زمان و شکل آن را انتخاب کنند و این منجر به تنوع گسترده‌ای می‌شود.»
اما فیلیپ سندز، استاد حقوق بین‌الملل فرانسوی-بریتانیایی، در گفت‌وگویی با نیویورک تایمز تأکید می‌کند که این اقدام فراتر از نمادگرایی است: «وقتی فلسطین را به عنوان دولت به رسمیت می‌شناسید، به طور عملی آن را در سطحی برابر با اسرائیل در چارچوب حقوق بین‌الملل قرار می‌دهید.» این «برابری قانونی» پیامدهای عمیقی دارد: از امکان گشایش سفارتخانه‌ها و انعقاد معاهدات بین‌المللی تا تقویت جایگاه فلسطین در نهادهایی مانند دیوان کیفری بین‌المللی (ICC) برای پیگیری حقوقی علیه اشغالگری اسرائیل.
به گفته سلطان برکت، استاد دانشگاه حمد بن‌خلیفه در قطر، این به رسمیت شناختن «حمایتی واقعی و عملی» از آرمان فلسطین است، به‌ویژه در زمانی که اسرائیل با تهاجمات خود در غزه و کرانه باختری و حتی حملات اخیر به قطر، خشم بین‌المللی را برانگیخته است.
با این حال، لو بوف هشدار می‌دهد: «به رسمیت شناختن به خودی خود دولت را ایجاد نمی‌کند، همان‌طور که عدم به رسمیت شناختن مانع وجود آن نمی‌شود.» فلسطین که از سال ۲۰۱۲ به عنوان دولت ناظر غیرعضو در سازمان ملل پذیرفته شده، همچنان با چالش‌هایی مانند فقدان مرزهای مشخص، نبود ارتش و کنترل اسرائیل بربخش‌های وسیعی از کرانه باختری و غزه دست‌وپنجه نرم می‌کند.
چشم‌انداز آینده: امید یا بن‌بست؟
اسرائیل، تحت رهبری بنیامین نتانیاهو جنایتکار که قول داده «هرگز دولت فلسطینی در غرب رود اردن شکل نگیرد»، این موج دیپلماتیک را «پاداشی به حماس» می‌خواند.ایتمار بن‌گویر، وزیر امنیت ملی اسرائیل، حتی پیشنهاد «اعمال حاکمیت» بر کرانه باختری را مطرح کرده، اقدامی که می‌تواند توافقات ابراهیم که بر ستون نرمال‌سازی روابط با برخی کشورهای عربی و اسرائیل بنا شده و یکی از ابرپروژه‌های سیاسی ترامپ به شمار می‌رود را به خطر بیندازد.
ایالات متحده، متحد اصلی اسرائیل نیز با این تحولات به شدت مخالف است. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا و مارکو روبیو، وزیر امور خارجه، این اقدامات را «بی‌فایده» و «تشویق‌کننده حماس» توصیف کرده‌اند. آمریکا با وتوی قطعنامه‌ای در شورای امنیت، مانع عضویت کامل فلسطین در سازمان ملل شد و همچنان بر مذاکرات مستقیم بین اسرائیل و مقامات فلسطینی به عنوان پیش‌شرط به رسمیت شناختن اصرار دارد.
این موضع آمریکا را در برابر متحدان نزدیکش، از جمله بریتانیا، کانادا و فرانسه، به انزوا کشانده است. با وجود این حمایت گسترده، موانع پیش روی فلسطین همچنان عظیم است. اسرائیل کرانه باختری را اشغال کرده و غزه در پی حملات مداوم به ویرانه‌ای بدل شده است.
مقامات فلسطینی، مانند محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان، این به رسمیت شناختن‌ها را «گامی به سوی خودمختاری» می‌دانند، اما فقدان کنترل واقعی بر سرزمین و منابع، همراه با اختلافات داخلی، چشم‌انداز را تیره می‌کند. برخی کشورها، مانند بلژیک، شرط‌هایی برای به رسمیت شناختن قائل شده‌اند. در این میان حقیقتی انکارناپذیر وجود دارد؛ امروز صدای فلسطینی‌ها در سازمان ملل و جامعه جهانی بلندتر شده و رژیم جنایتکار و خونخوار اسرائیل منزوی‌تر از همیشه است.
