کتابها: پلههای فرار به ناکجا

آمریکاییها در ۲۰۲۵ بیش از ۸۰۰ میلیون کتاب خریدند، با میانگین ۲.۴ کتاب به ازای هر نفر و درآمد ۳۲.۵ میلیارد دلاری صنعت نشر
هفت صبح| شاید بهترین تعریف از کتاب، پلههایی برای فرار باشد. کتاب مفری است که میتوان با تمسک به آن و به ویژه با هزینهای بسیار اندک به هر زمان و مکان و فرهنگی سفر کرد. با اختراع گوتنبرگ، کتاب از یک کالای اعیانی که تنها میان خانواده سلطنتی و اشراف و راهبان کلیسا دست به دست میشد به کالایی عمومی تبدیل شد و تفکر و اندیشه و البته موهبتی به نام «داستان» را در میان مردم عادی نشر داد.
گذری در تاریخ
عمر اولین کتاب به ۳۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح و به تمدن بینالنهرین بازمیگردد. اهالی این تمدن با تیز کردن نوک ساقه نی که آن را کالاموس مینامیدند، آنچه در سر میپروراندند را روی لوحهای گلی به نوشته تبدیل میکردند و اینگونه خط میخی پدید آمد.
جالب است بدانید بیش از ۲۰ هزار لوح گلی مربوط به این دوران در عراق امروزی کشف شده است. کاغذ برای اولین بار در چین و ۱۰۵ سال پس از میلاد مسیح ساخته شد. اولین کاغذهای چینی از ترکیب کنف، تور ماهیگیری و پوسته درخت توت ساخته شد.
چینیها از انباشت این کاغذها و ساخت طومارهای مکتوب برای اولین بار موجودی به نام کتاب را به زندگی بشر وارد کردند. قدیمیترین کتابی که امروز به عنوان گنجینه سالهای دور در اختیار بشری قرار دارد، کتاب چینی به نام «الماس سوترا» است که به سال ۸۶۸ میلادی بازمیگردد. در ادامه نیز کتاب به عنوان یک پدیده و کالایی ارزشمند از چین به سایر نقاط جهان وارد شد و یکی از ملزومات اصلی دربار پادشاهان شد.
جلد سخت و فرزندانش
ظهور کتابهایی که جلد سخت داشتند مربوط به قرن بیستم است. با پیشرفت چاپخانهها در عرصه صحافی کتاب از سال ۱۹۰۲ تا ۱۹۳۷، بازار در دست کتابهای جلد سخت بود. این کتابها به دلیل زیبایی بصریشان در کتابخانهها، بسیار مورد توجه و وثوق کتابخوانها قرار گرفت و از این رو کتابخانه به عنوان یکی از ملزومات اصلی خانهها، به تکهای از دکوراسیون خانهها بدل شد.
رفتهرفته با تکمیل کتابخانهها، مسئله ظرفیت و گنجایش انبار کردن کتاب در منازل موضوعیت پیدا کرد و از سال ۱۹۳۸ کتابهای شومیز و جیبی مطرح شدند و تا عصر کامپیوتر رواج داشتند. با پیشرفت در عرصه کامپیوتر و فناوریهای مربوط به آن، کتاب هم مانند بسیاری دیگر از ملزومات زندگی بشر دیجیتال شد.
اولین کتابهای دیجیتال در دهه ۱۹۸۰ و در قالب سیدی منتشر شد و اغلب شامل کتابهای دایرةالمعارف میشد. البته در ادامه پدیدهای به نام کتاب دیحیتال یا همان کتاب الکترونیکی وارد زندگی بشر شد و اکنون هر فرد میتواند فارغ از مسئله ظرفیت و گنجایش، کتابخانهای انبوه و متنوع در گوشیهای تلفن همراه یا تبلتهایش داشته باشد.
دوران سیطره آمازون
سال ۱۹۹۵ و پس از تلاش دو ساله جف و مکنزی بزوس و همچنین برنامهنویسی به نام کافان اولین نسخه از سایت آمازون بر روی اینترنت قرار داده شد. سرمایه اولیه این شرکت کوچک و سه نفره ۳۰۰ هزار دلار بود که از محل حقوق بازنشستگی پدر و مادر بزوس تامین شد و برای راهاندازی یک کسب و کار کوچک و استارتاپی سرمایه مناسبی و قابل توجهی به شمار میرفت.
گفتنی است آمازون ابتدا با رویکرد دیجیتالی کردن کتاب و عرضه آن در بستر اینترنت پدید آمد. البته این سایت خردهفروشی در حد فاصل سالهای ۹۵ تا ۹۷ وفاق چندانی نداشت اما پس از سال ۹۷ و با عرضه سهام این شرکت در آمریکا و چند کشور دیگر، آمازون هم به نامی آشنا بدل شد. جالب است بدانید ارزش هر سهم از شرکت آمازون در بازار بورس سال ۹۷ کمی بیشتر از ۱۸ دلار بود.
مرور این نکته ضروری است که یکی از دلایل شهرت روز افزون آمازون و اقبال عمومی به این سایت و اشتها برای خرید سهام این شرکت در روزهای آغازین، حمایت از حضور کتاب در بستر اینترنت بود. امروز با استقبال از این ایده ارزش هر سهم از آن حدود ۲۲۹ دلار است و جف بزوس به عنوان سهامدار اصلی آن و با تملک داراییهایی به ارزش ۲۴۵ میلیارد دلار در رده چهارم ثروتمندترین افراد جهان ایستاده است.
کتاب و کتابخوانی در آمریکا
صنعت نشر در آمریکا مانند تمام کشورهای دیگر با بروز اتفاقات تاریخی، افت و خیزهای گوناگونی تجربه کرده است اما همچنان به عنوان بخش مهمی از زندگی روزمره مردم به شمار میرود. سالانه بیش از ۸۰۰ میلیون جلد کتاب در داخل مرزهای آمریکا به فروش میرود و سهم هر آمریکایی از این بازار ۲.۴ کتاب در هر سال است. جالب است بدانید با سیطره کامپیوتر و عصر دیجیتال، همچنان ۶۵ درصد این بازار در اختیار کتابهای چاپی است و هر بزرگسال آمریکایی طی سال ۲۰۲۵ دست کم یک کتاب چاپی خوانده است.
از مجموع ۳۲.۵ میلیارد دلاری طی سال گذشته از فروش کتاب در بازار آمریکا به دست آمد ۷.۹ میلیارد دلار مربوط به فروش کتابهاب جلد سخت، ۳.۲ میلیارد دلار مربوط به دیگر انواع کتابهای چاپی تعلق دارد. به علاوه فروش کتابهای صوتی رقم ۲ میلیارد دلار و فروش کتابهای دیجیتال نیز رقم ۱ میلیارد دلار را نشان میدهد. همچنین در این سال ۳۰۰ میلیون دلار نیز به عنوان حق اشتراک ماهانه و سالانه کتابخوانها هزینه شده است.