میراث ماسک | کناره‌گیری ایلان ماسک میلیاردر پرحاشیه از وزارت بهره‌وری دولتی
ماسک با حذف هزاران کارمند و کاهش دفاتر دولتی تلاش کرد بهره‌وری را افزایش دهد اما نتیجه عکس گرفت
هفت صبح| ایلان ماسک، میلیاردر پرحاشیه و مدیرعامل شرکت‌های خودروسازی و هوافضا، سرانجام ۳۰ مه از مقام «کارمند ویژه دولت» کناره گرفت. سمتی که در دولت دوم ترامپ به‌منظور راهبری نهادی تازه‌تأسیس به نام «وزارت بهره‌وری دولتی» یا «داج» به او سپرده شده بود. به‌گفته بسیاری از ناظران ۱۳۰ روز حضور او در قلب دولت فدرال نه‌تنها به کارآمدی نینجامید، بلکه دستگاه حکمرانی را آشفته، استثمارزده و به‌نوعی شخصی‌سازی کرد. ماسک که با سلام نظامی نازی‌ها در مراسم تحلیف ترامپ و کلاه «آمریکا را دوباره بزرگ کنیم» وارد صحنه شد، در همان روزهای نخست فرمان حذف، اخراج و پاک‌سازی گسترده ادارات دولتی را صادر کرد. این روند، چنان با بی‌رحمی و شتاب پیش رفت که بسیاری از منتقدان آن را «اره‌برقی دیوانسالاری» نام نهادند.
پیش از آغاز به کار رسمی در داج، ماسک وعده داده بود تا پیش از پایان سال مالی دولت (۳۰ سپتامبر)، یک تریلیون دلار صرفه‌جویی کند. وعده‌ای که خود به‌مرور به ۱۷۵ میلیارد دلار کاهش یافت. اما ارزیابی‌های مستقل، از جمله از سوی روزنامه نیویورک‌تایمز و شبکه خبری بی‌بی‌سی، نشان داد که بخش اعظم این ارقام یا اغراق‌آمیز بوده یا فاقد مستندات قابل اتکا.
بر پایه همین بررسی‌ها، تنها ۶۱ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار از صرفه‌جویی‌ها قابل ردیابی بوده‌اند. از این میان، فقط ۳۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار پشتوانه حقوقی و مالی معتبر داشته‌اند و برخی قراردادها هم چندبار شمرده شده و بعضی دیگر متعلق به سال‌های گذشته بوده‌اند و حتی در برخی موارد، «میلیارد» به‌جای «میلیون» گزارش شده است. در عمل، ادعای صرفه‌جویی ماسک، بیشتر به یک نمایش تبلیغاتی شباهت داشت تا اصلاحی ساختاری. شگفت‌آور آنکه، در همین مدت، هزینه‌های کلی دولت نه‌تنها کاهش نیافت، بلکه بین ۶ تا ۷ درصد افزایش سالانه نشان داد.
نقش ماسک در داج تنها به حذف قراردادها و اخراج نیروها محدود نشد. او حتی کوشید برخی نهادهای کلیدی دولت فدرال را از اساس منحل کند؛ از جمله دفتر ۱۸اِف در اداره خدمات عمومی که به توسعه نرم‌افزارهای دولتی مانند سامانه‌های مالیاتی رایگان کمک می‌کرد. او در یکی از پیام‌های خود در شبکه اجتماعی‌اش نوشت که این نهاد را «پاک کرده» فقط به این دلیل که یکی از کاربران راست‌گرای صفحه‌اش آن را «چپ‌گرا» خوانده بود.
در نمونه‌ای دیگر، داج با حمله به دفاتر امنیتی آژانس توسعه بین‌المللی ایالات متحده، به اسناد محرمانه دست یافت و طی چند هفته، بیش از پنج‌هزار و 600 نفر از کارکنان این نهاد را اخراج کرد. این سطح از قدرت، در کنار تضاد منافع آشکار با شرکت‌های شخصی‌اش، از خودروسازی تا پرتابگرهای فضایی، موجی از نگرانی‌های حقوقی و اخلاقی را به‌راه انداخت. بسیاری از تصمیمات داج، به طور مستقیم بر سازمان‌هایی اثر گذاشت که مشغول بررسی عملکرد شرکت‌های ماسک بودند.
به همین دلیل، از نیمه فوریه، موجی از اعتراض‌ها علیه تسلا و شخص ماسک آغاز شد. جنبشی با عنوان «براندازی تسلا» ابتدا با تجمع‌هایی در نمایشگاه‌های خودرو شروع شد اما به‌سرعت جهانی شد. در شهرهایی چون سان‌فرانسیسکو و سیدنی، هزاران نفر علیه سیاست‌های او تظاهرات کردند. حملات آتش‌افروزی، پرتاب کوکتل مولوتوف به مراکز شارژ خودرو و سقوط سنگین سهام تسلا، دولت را ناچار به دفاع از او کرد. در واکنشی نمایشی، ترامپ در ماه مارس روبه‌روی چند خودروی تسلا در محوطه کاخ سفید ایستاد و او را «میهن‌پرست» خواند و وعده داد یکی از خودروهایش را خواهد خرید.
با اینکه روابط ترامپ و ماسک در ظاهر دوستانه نشان داده می‌شد، از ماه آوریل نشانه‌های اختلاف نمایان شد. ماسک به‌صراحت از طرح «بزرگ و زیبای» ترامپ برای کاهش خدمات داخلی انتقاد کرد و آن را ناکافی دانست. شکست پرهزینه ماسک در انتخابات ایالتی ویسکانسین، جایی که بیش از ۲۰ میلیون دلار برای حمایت از نامزدی محافظه‌کار هزینه کرد، تیر خلاس نهایی بود.
در آخرین نشست کابینه، ماسک با دو کلاه، یکی با نشان «ماگا» و دیگری با شعار «خلیج آمریکا»، حاضر شد و با لحن طنازانه گفت: «می‌گن من زیاد کلاه عوض می‌کنم!» دو سه هفته پس از این ماجرا، ماسک از دولت ترامپ کناره‌گیری کرد. در نهایت، پروژه‌ای که قرار بود «دولت را کارآمد کند»، شاید بیش از هر چیز اعتماد عمومی، ثبات نهادی و مرز میان منافع خصوصی و قدرت سیاسی را قربانی کرد. با خروج ماسک، ده‌ها تن از مدیران ارشد داج، از جمله جیمز برنهام و استیو دیویس، نیز در حال استعفا هستند. با این حال، منابع آگاه گفته‌اند که ماسک به‌عنوان مشاور غیررسمی در جلسات آینده کاخ سفید شرکت خواهد کرد.
او در پیام خداحافظی خود نوشت: «ماموریت داج در حال نهادینه شدن است… و این تازه آغاز راه است.» اگر این راه، راهی باشد که به تمرکز قدرت، افول شفافیت و شخصی‌سازی دولت منتهی شود، شاید خروج ماسک نه پایان، بلکه تنها فصل اول یک دوران سیاه برای آمریکا باشد.
