سایه شبح تاریخ بر پیکر آلمان | تطابق تاریخی و کابوس تکرار نازیسم

هفت صبح| دفتر فدرال حفاظت از قانون اساسی آلمان (BvF) حزب «آلترناتیو برای آلمان» (Afd) را به‌عنوان یک سازمان راست افراطی و تهدیدی برای دموکراسی این کشور معرفی کرد. این تصمیم‌ که روز جمعه اعلام شد، به دلیل مواضع نژادپرستانه و قوم‌محور حزب، ازجمله تبعیض علیه گروه‌های مهاجر به‌ویژه از کشورهای با اکثریت مسلمان، اتخاذ شده است. بر‌اساس گزارش ۱۱۰۰ صفحه‌ای که طی سه سال تهیه شده، این حزب باهدف کنار گذاشتن برخی گروه‌ها از مشارکت برابر در جامعه، به دنبال نقض اصول قانون اساسی آلمان است.

این طبقه‌بندی به مقامات اجازه می‌دهد نظارت بر حزب را تشدید کنند، از جمله استفاده از اطلاع‌رسان‌ها و رصد ارتباطات‌ اما به معنای ممنوعیت حزب نیست. آلیس وایدل و تینو خروپالا، رهبران حزب، این تصمیم را «سیاسی» و «تهمت» خوانده و اعلام کردند که از طریق قانونی با آن مبارزه خواهند کرد.

نانسی فسر، وزیر کشور آلمان، این طبقه‌بندی را «شفاف و بی‌طرف» توصیف کرد. با این حال، اولاف شولتس، صدراعظم پیشین، خواستار احتیاط در مورد ممنوعیت احتمالی حزب شد و گفت: «نباید شتاب‌زده تصمیم گرفت.» این در حالی است که حزب آلترناتیو برای آلمان در انتخابات فدرال فوریه ۲۰۲۵ با کسب ۲۰.۸ درصد آرا، دومین حزب بزرگ بوندستاگ شد و در شرق آلمان موفقیت‌های چشمگیری به دست آورد.

 تطابق تاریخی و کابوس تکرار نازیسم

حزب آلترناتیو برای آلمان‌ که در سال ۲۰۱۳ تأسیس شد، شباهت‌های نگران‌کننده‌ای با ظهور حزب ناسیونال‌سوسیالیست (نازی) در دهه‌های ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰ دارد. هر دو حزب در بستر نارضایتی اقتصادی و اجتماعی رشد کردند؛ نازی‌ها از بحران اقتصادی پس از جنگ جهانی اول و تحقیر معاهده ورسای بهره بردند، در حالی که این حزب از نارضایتی‌های ناشی از بحران مهاجرت ۲۰۱۵، جهانی‌سازی و سیاست‌های اتحادیه اروپا تغذیه کرده است.

هر دو حزب با شعارهای قوم‌محور و ضد مهاجر، گروه‌هایی را به‌عنوان «دیگری» معرفی کردند: نازی‌ها یهودیان را هدف قرار دادند و آلترناتیو برای آلمان نیز مهاجران، به‌ویژه مسلمانان را‌ مانند نازی‌ها‌ که ابتدا به‌عنوان گروهی حاشیه‌ای دیده می‌شدند، این حزب نیز در ابتدا به دلیل مواضع ضد اتحادیه اروپا و ملی‌گرایانه‌اش جدی گرفته نشد‌ اما به‌تدریج با بهره‌گیری از خشم عمومی و رسانه‌های اجتماعی، پایگاه رأی خود را گسترش داد.

با این حال، برخلاف نازی‌ها، این حزب در سیستمی دموکراتیک عمل می‌کند که نهادهای نظارتی مانند دفتر فدرال حفاظت و نیز دادگاه قانون اساسی دارد. با این وجود، اظهارات رهبرانی مانند بیورن هوکه، که به دلیل استفاده از شعارهای ممنوعه نازی محکوم شده و همچنین جلسات مخفی درباره اخراج جمعی مهاجران در سال ۲۰۲۳، زنگ خطر را برای دموکراسی آلمان به صدا درآورده است. این شباهت‌ها، اگرچه نه کامل، یادآور خطراتی است که ظهور احزاب افراطی در شرایط بی‌ثباتی می‌تواند به همراه داشته باشد.

خیزش در شرق و قدرت‌نمایی در بوندستاگ

حزب آلترناتیو برای آلمان در سال‌های اخیر، به‌ویژه در شرق آلمان، به نیرویی غیرقابل‌چشم‌پوشی تبدیل شده است. در انتخابات پارلمانی اروپا در ۹ ژوئن ۲۰۲۴، این حزب با کسب ۱۵.۹ درصد آرا، دومین حزب قدرتمند آلمان شد و در شرق آلمان، به‌جز چند منطقه مانند پوتسدام و ارفورت، در اکثر حوزه‌ها پیشتاز بود. در انتخابات ایالتی سپتامبر ۲۰۲۴ در تورینگن، این حزب با ۳۲.۸ درصد آرا برای اولین‌بار به‌عنوان بزرگ‌ترین حزب در یک ایالت انتخاب شد و در زاکسن با ۳۰.۶ درصد در جایگاه دوم قرار گرفت.

در براندنبورگ نیز با ۲۹.۲ درصد، رقابت نزدیکی با سوسیال‌دموکرات‌ها (۳۱ درصد) داشت. در انتخابات فدرال ۲۳ فوریه ۲۰۲۵، این حزب با ۲۰.۸ درصد آرا، نزدیک به دو برابر ۱۰.۳ درصد سال ۲۰۲۱، به دومین حزب بوندستاگ تبدیل شد و ۱۴۲ کرسی از ۷۳۵ کرسی را کسب کرد. این حزب در شرق آلمان، به‌ویژه در ایالت‌های براندنبورگ، مکلنبورگ-فورپومرن، زاکسن، زاکسن-آنهالت و تورینگن، بیش از ۳۴ درصد آرا را به دست آورد و در تورینگن با ۳۸ درصد قاطعانه پیشتاز بود.

در مقابل، در غرب آلمان، حمایت از این حزب به ۱۳ درصد محدود ماند‌ که نشان‌دهنده شکاف عمیق شرق و غرب است. به علاوه، حمایت چهره‌هایی مانند ایلان ماسک و دیدار جنجالی جی‌دی ونس، معاون رئیس‌جمهور آمریکا‌ با رهبران حزب نیز به تقویت جایگاه آن کمک کرد. با این حال، هیچ حزبی حاضر به ائتلاف با آلترناتیو نیست و «دیوار آتش» همچنان علیه آن پابرجاست. البته این انزوا ممکن است به تقویت روایت این حزب به‌عنوان قربانی سیستم منجر شود، همان‌طور که از طبقه‌بندی اخیر به‌عنوان ابزاری برای جلب حمایت بیشتر استفاده می‌کند.