پاپ فقرا؛ پیشگام اولین‌ها و قهرمان حاشیه‌نشین‌ها
رهبر کاتولیک‌های جهان پس از تحمل یک دوره بیماری، روز گذشته در ۸۸ سالگی از دنیا رفت
هفت صبح| پاپ فرانسیس، با قلب بزرگ و روحی فروتن، در ۸۸ سالگی و پس از تحمل ۳۸ روز ذات‌الریه شدید درگذشت. او که به «پاپ فقرا» شهره بود، با اولین‌های تاریخی، اصلاحات جسورانه و شوخ‌طبعی بی‌نظیرش، کلیسای کاتولیک را به سوی آینده‌ای بازتر هدایت کرد. این روایت، داستان مردی است که از خیابان‌های بوینوس آیرس به قلب واتیکان رسید و با کارهای ساختارشکنانه‌اش، جهان را شگفت‌زده کرد.
رقص تانگو در بوئنوس آیرس: جوانی پرشور خورخه
خورخه ماریو برگولیو، متولد ۱۷ دسامبر ۱۹۳۶، در محله‌ای شلوغ در بوئنوس آیرس، پسر یک مرد کارگر راه‌آهن ایتالیایی و یک زن خانه‌دار بود. در میان چهار خواهر و برادر، خورخه جوانی پرشوری داشت. او عاشق رقص تانگو بود و شب‌ها با دختری که قلبش را ربوده بود، در کافه‌های محلی می‌رقصید. اما زندگی همیشه مهربان نبود؛ در نوجوانی، عفونتی شدید او را به بیمارستان کشاند و یکی از ریه‌هایش را از دست داد. بااین حال، روحیه‌اش نشکست.
خورخه ابتدا شیمی خواند و مدرک کارشناسی ارشد گرفت اما روزگار او را به مسیرهای عجیبی برد. او نگهبان کافه‌ای در بوئنوس آیرس بود، جایی که با مشتریان سرکش سر و کله می‌زد و حتی مدتی رفتگری کرد. این تجربه‌ها او را به مردی خاکی تبدیل کرد که بعدها به‌عنوان اسقف اعظم بوئنوس آیرس، از ماشین‌های لوکس و خدمتکارها دوری می‌کرد، خودش آشپزی می‌کرد، با اتوبوس به کلیسا می‌رفت و حتی یک‌بار در اقتصاد ضعیف آرژانتین، با دوچرخه به ملاقات کشیش‌ها رفت. وقتی در سال ۲۰۱۳ به‌عنوان پاپ انتخاب شد، با پرواز اکونومی به رم سفر کرد و چمدانش را خودش حمل کرد، گویی هنوز همان خورخه ساده بوئنوس آیرس است.
اولین‌های تاریخ‌ساز: پاپی که سنت‌ها را شکست
در مارس ۲۰۱۳، وقتی دود سفید از دودکش کلیسای سیستین برخاست، جهان با خورخه برگولیو، یا همان پاپ فرانسیس، آشنا شد. او اولین پاپ لاتین‌تبار، اولین یسوعی و اولین رهبر کاتولیک‌های جهان بود که نام فرانسیس را برگزید، به احترام سنت فرانسیس آسیزی، قدیس فقرا. او همچنین اولین پاپ غیراروپایی از قرن هشتم بود که پس از استعفای پاپ بندیکت شانزدهم در ۶۰۰ سال گذشته انتخاب شد.
فرانسیس از همان ابتدا سنت‌ها را به چالش کشید. او آپارتمان‌های مجلل مخصوص پاپ را رد کرد و در اقامتگاه ساده سانتا مارتا، کنار کارمندان واتیکان، ساکن شد. حتی برای دفن، باسیلیکای سانتا ماریا ماجوره را به‌جای واتیکان انتخاب کرد و خواستار مراسمی ساده شد، گویی می‌خواست حتی پس از مرگ، پیام سادگی‌اش را فریاد بزند. او اولین پاپی بود که سخنرانی تد (TED) ارائه کرد و با زبانی امروزی، از امید و همبستگی گفت. وقتی کاردینال‌ها در کنکلاو به او تبریک گفتند، با طنزی شیرین پاسخ داد: «امیدوارم خدا شما را ببخشد که من را انتخاب کردید!»
ساختارشکنی‌های جسورانه: کلیسایی برای حاشیه‌نشینان
فرانسیس کلیسا را به «بیمارستان صحرایی برای شکسته‌دلان» تشبیه و با اصلاحاتش، این رویا را به واقعیت نزدیک کرد. او در سال ۲۰۱۵ با دایره‌نامه «لاداتو سی» (ستایش باد)، بحران اقلیمی را یک مسئله اخلاقی خواند. در این سند، او از «تحول اکولوژیک قلب» سخن گفت و استدلال کرد که بدون تغییر درونی، قوانین محیط‌زیستی کافی نیستند. این پیام، کاتولیک‌ها و رهبران مذهبی را به حفاظت از زمین ترغیب کرد. فرانسیس در روابط بین‌ادیانی نیز پیشگام بود.
در سال ۲۰۱۹، با شیخ احمد الطیب، امام اعظم الازهر، «سند برادری انسانی» را امضا کرد، گامی تاریخی برای صلح بین کاتولیک‌ها و مسلمانان. او در سال ۲۰۲۱ به‌عنوان اولین پاپ به عراق سفر کرد، جایی که در میان ویرانه‌های موصل، از صلح و همزیستی سخن گفت و سپس به نجف رفت و با آیت‌الله العظمی سید‌علی سیستانی، مرجع بزرگ شیعیان دیدار کرد.فرانسیس همچنین با انتصاب اولین زن، خواهر سیمونا برامبیلا، به‌عنوان رئیس یکی از دفاتر مهم واتیکان در سال ۲۰۲۵، گامی نمادین به سوی برابری جنسیتی برداشت.
طنز و انسانیت: پاپی که خنده می‌آورد
فرانسیس با شوخ‌طبعی‌اش قلب‌ها را تسخیر کرد. پروفسور فلیکس کورنر، الهی‌دان، می‌گوید: «او گاهی حرف‌هایی می‌زد که در لحظه تند بود، اما با دیدن لبخند شیطنت‌آمیزش، همه می‌خندیدند.» شایعه‌ای در سال ۲۰۱۳ تأیید شد که فرانسیس شب‌ها مخفیانه از واتیکان خارج می‌شد تا به بی‌خانمان‌ها پول بدهد، گویی یک قهرمان شبانه است.
او از کفش‌های قرمز سنتی پاپی متنفر بود و کفش‌های کهنه سیاه بوئنوس آیرس را نگه داشته بود و وقتی این کفش‌ها را برای خروج از کلیسا به پا می‌کرد، به همراهانش می‌گفت «آخر چه کسی کفش قرمز به پایش می‌کند؟»در سال ۲۰۲۴، در اقدامی غیرمنتظره، ۲۰۰ کمدین را به واتیکان دعوت کرد تا نشان دهد کلیسا می‌تواند شاد و خندان باشد و مجامع دینی جدی و عبوس نیستند. او حتی عاشق تیم فوتبال سن لورنزو بود و گاهی در واتیکان، با شوخی درباره نتایج بازی‌ها، کارمندان را سرگرم می‌کرد.
حقایق کمتر شنیده‌شده: از اتهامات تا فداکاری‌های خاموش
زندگی فرانسیس خالی از جنجال نبود. در «جنگ کثیف» آرژانتین (۱۹۷۶-۱۹۸۳)، برخی او را متهم کردند که از کشیش‌های مخالف رژیم نظامی حمایت نکرد. واتیکان این اتهامات را رد کرد اما این سایه بر گذشته او باقی ماند. با این حال، فداکاری‌هایش درخشان بود. در سال ۲۰۲۳، در حالی که در بیمارستان بستری بود، کودکان بیمار را ملاقات کرد، نوزادی را تعمید داد و به والدینی که فرزندشان را از دست داده بودند، دلداری داد. در سال ۲۰۱۶، او در مرکز پناهجویان، پاهای پناهجویانی از ادیان مختلف را شست، اقدامی که محافظه‌کاران را خشمگین کرد. در سال ۲۰۲۰، در اوج همه‌گیری کرونا، در میدان خالی سنت پیتر حاضر شد و دعا خواند.
میراث جنجالی: کلیسایی جهانی اما پرتنش
فرانسیس با انتصاب ۱۱۰ کاردینال از ۱۳۸ کاردینال رأی‌دهنده، از آسیا، آفریقا و دیگر مناطق کمتر نمایندگی‌شده، کلیسا را به سوی جنوب جهانی برد. این «جهانی‌سازی» کاتولیسیسم، شاید ماندگارترین میراث او باشد، زیرا کلیسا را با رشد جمعیتی‌اش در آفریقا و آسیا همسو کرد. اما او کلیسایی تقسیم‌شده به جا گذاشت. محافظه‌کاران، به‌ویژه در آمریکا، او را به خاطر نقد سرمایه‌داری و سیاست‌های مهاجرتی محکوم کردند. او در نامه‌ای علنی، سیاست‌های مهاجرتی دولت ترامپ و جی‌دی ونس را «ننگ» خواند. اما فرانسیس با وجود تنش‌ها، راه گفت‌وگو و عشق به مسیح را نشان داد. او کلیسا را از اروپا جدا کرد و به حاشیه‌نشینان جهان هویت بخشید. اما آیا جانشین او این مسیر را ادامه خواهد داد یا کلیسا به سنت‌های قدیمی بازمی‌گردد؟
