صنعت تسلیحات: از انزوا به محبوبیت بی‌سابقه
صنایع دفاعی اروپا، سرمایه‌گذاران مردمی را مجذوب کرده است
هفت صبح| صنعت تسلیحات که سال‌ها در سایه انزوا و انتقاد بود، اکنون در کانون توجه سرمایه‌گذاران و سیاستمداران قرار گرفته است. در سوئد، بیش از ۲۰۰ هزار نفر به‌تازگی سهامدار شرکت دفاعی ساب (Saab) شده‌اند و این تنها نشانه‌ای از چرخش شگفت‌انگیز نگاه عمومی به این صنعت است.
از انزوا به آغوش جامعه
برای دهه‌ها، صنعت تسلیحات در گوشه‌ای تاریک و منزوی از اقتصاد اروپا قرار داشت. دوران کاهش بودجه‌های نظامی، تعطیلی پادگان‌ها و کوچک شدن تولید تسلیحات، این صنعت را به حاشیه راند. الزامات اخلاقی نیز باعث شد بانک‌ها، بیمه‌ها و سرمایه‌گذاران از همکاری با شرکت‌های دفاعی امتناع کنند. رابرت لیمرگارد، دبیرکل انجمن شرکت‌های امنیتی و دفاعی سوئد، می‌گوید: «ما از بسیاری از اکوسیستم‌های مالی و تجاری کنار گذاشته شده بودیم. نه‌تنها سرمایه‌گذاران، بلکه حتی تأمین‌کنندگان و دیگر شرکا ما را طرد می‌کردند.» این انزوا به‌ویژه به دلیل ماهیت حساس تسلیحات که برای کشتار طراحی شده‌اند و الزامات محرمانگی بالا تشدید می‌شد.
تحول ژئوپلیتیک و بیداری اروپا
حمله تمام‌عیار روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲ نقطه عطفی برای صنعت تسلیحات بود. این بحران، همراه با روی کار آمدن دونالد ترامپ و تأکید او بر خودکفایی دفاعی اروپا، نگاه‌ها را به این صنعت تغییر داد. از سال ۲۰۲۱، کشورهای اتحادیه اروپا بودجه دفاعی خود را بیش از ۵۰ درصد افزایش داده‌اند. فریدریش مرتز، رهبر حزب پیروز انتخابات آلمان، در فوریه ۲۰۲۵ اعلام کرد: «اروپا باید هرچه سریع‌تر تقویت شود تا از وابستگی به آمریکا رها گردد.» این رویکرد، میلیاردها یورو سرمایه جدید را به‌سوی صنعت دفاع سرازیر کرده است. به گفته لیمرگارد، «دیگر مشکل کمبود سرمایه نیست؛ حالا همه می‌خواهند بخشی از این جریان باشند.»
ورود سرمایه‌گذاران بزرگ و کوچک
چرخش نگاه مالی به صنعت تسلیحات تنها به دولت‌ها محدود نشده است. بانک سرمایه‌گذاری اروپا (EIB) که پیش‌تر از تأمین مالی پروژه‌های دفاعی منع شده بود، حالا به بازیگری کلیدی تبدیل شده است. رابرت د گروت، مسئول بخش دفاع بانک سرمایه‌گذاری اروپا، می‌گوید: «تا سال گذشته، من تنها نماینده یک نهاد مالی در جلسات دفاعی بودم. حالا بانک‌ها و صندوق‌های بازنشستگی هم وارد شده‌اند.»
این بانک اکنون می‌تواند فناوری‌های پیشرفته‌ای مانند پهپادهای نظامی، ماهواره‌ها، ارتباطات و امنیت سایبری را تأمین مالی کند، هرچند هنوز از تولید مستقیم سلاح و مهمات خودداری می‌کند. در سوئد، صندوق سرمایه‌گذاری بانک اسکاندیناوی از سال ۲۰۲۲ وارد سهام ساب شد و سهام این شرکت از ابتدای ۲۰۲۵ با رشد خیره‌کننده ۹۰ درصدی، به یکی از محبوب‌ترین سهام‌های مردمی تبدیل شده است.
تب‌وتاب مالی و موانع باقی‌مانده
رشد صنعت تسلیحات تنها به دلایل سیاسی نیست؛ تب‌وتاب مالی نیز نقش بزرگی دارد. شرکت‌هایی مانند راین‌متال آلمان و ساب سوئد به موتورهای محرک بورس‌های اروپا تبدیل شده‌اند. در آلمان، سرمایه‌گذاری‌های عظیم دفاعی به خوش‌بینی اقتصادی دامن زده است. بااین‌حال، موانعی باقی مانده‌اند. برای مثال، گواهی زیست‌محیطی «سوان» در سوئد همچنان سرمایه‌گذاری در شرکت‌هایی با بیش از ۵ درصد درآمد از تولید تسلیحات نظامی را ممنوع می‌کند. اما این محدودیت‌ها در برابر موج جدید حمایت‌ها رنگ باخته‌اند. لیمرگارد تأکید می‌کند: «امروز، صنعت ما نه‌تنها پذیرفته شده، بلکه به یکی از جذاب‌ترین حوزه‌ها برای سرمایه‌گذاری تبدیل شده است.»
آینده‌ای پررونق برای صنعت دفاع: اروپا در مسیر خودکفایی
چرخش نگاه به صنعت تسلیحات، نشانه‌ای از تغییر عمیق در اولویت‌های جهانی است. اروپا که دهه‌ها بودجه‌های دفاعی خود را کاهش داده بود، اکنون با شتابی بی‌سابقه در حال بازسازی توان نظامی‌اش است. این تحول، شرکت‌هایی مانند ساب را به ستاره‌های بازار سهام تبدیل کرده و سرمایه‌گذاران خرد و کلان را به خود جذب کرده است. برای نمونه، ساب که تولیدکننده هواپیماهای جنگی گریپن و سیستم‌های راداری پیشرفته است، در سال ۲۰۲۴ بیش از ۴۵ میلیارد کرون سوئد سفارش جدید دریافت کرد، ازجمله قراردادهایی با ناتو و کشورهای نوردیک.
این موفقیت‌ها، سهام ساب را به یکی از پرطرفدارترین گزینه‌ها برای سرمایه‌گذاران سوئدی تبدیل کرده، به‌طوری‌که بیش از ۲۰۰ هزار نفر، از کارگران تا بازنشستگان، بخشی از پرتفوی خود را به این شرکت اختصاص داده‌اند. این موج سرمایه‌گذاری تنها به ساب محدود نیست. شرکت‌هایی مانند راین‌متال آلمان که تولیدکننده تانک‌های لئوپارد است، شاهد افزایش ۱۲۰ درصدی ارزش سهام خود در سال ۲۰۲۵ بوده‌اند.د
ر سطح کلان، اتحادیه اروپا برنامه‌ای بلندپروازانه برای سرمایه‌گذاری ۵۰۰ میلیارد یورویی در صنایع دفاعی تا سال ۲۰۳۰ تدوین کرده است که بخش عمده آن به فناوری‌های پیشرفته مانند هوش مصنوعی در دفاع، پهپادهای خودکار و سیستم‌های سایبری اختصاص خواهد یافت. این بودجه‌ها، همراه با حمایت نهادهای سیاسی و اقتصادی، تضمین‌کننده رشد پایدار این صنعت هستند.
بااین‌حال، چالش‌هایی نیز وجود دارد. برخی منتقدان هشدار می‌دهند که تمرکز بیش ازحد بر تسلیحات ممکن است منابع را از بخش‌های غیرنظامی مانند آموزش و بهداشت منحرف کند. این تحول، پذیرش گسترده‌تر نقش تسلیحات در امنیت مدرن را نشان می‌دهد. از جلسات محرمانه در بروکسل تا تب‌وتاب سرمایه‌گذاران خرد در استکهلم، حاکی از آن است که صنعت دفاعی اروپا دیگر یک حوزه طردشده نیست، بلکه به یکی از پویاترین و آینده‌دارترین بخش‌های اقتصاد قاره سبز تبدیل شده است.
