صنم در بین رقبای بریتانیایی| زن ایرانی نامزد جایزه ادبیات داستانی زنان شد
کتاب به زندگی یک خانواده می‌پردازد که قبل از انقلاب ایران به آمریکا مهاجرت می‌کنند
هفت صبح| دیروز فهرستی از نامزدهای جایزه ادبیات داستانی سال معرفی شدند. این فهرست شامل 16 اثر با 16 نویسنده می‌شد که نام یک زن ایرانی هم بینشان دیده می‌شد: صنم محلوجی. همین ژانویه امسال بود که وبسایت گاردین نقدی درباره این کتاب جدید محلوجی منتشر کرد. کتاب به زندگی یک خانواده می‌پردازد که قبل از انقلاب ایران به آمریکا مهاجرت می‌کنند.
در رمان صنم پنج زن مرکز داستان هستند. لیلا، یک مادر جوان است که داستان او در لس‌آنجلس امروز می‌گذرد و زهرا زنی ساکن ایران که داستان آن به قبل از انقلاب سیر می‌شود و روایت بین این دو خط زمانی جابه‌جا می‌شود. نقادان نوشته‌اند که اثر صنم، اثری سرشار از شور و نشاط، گاهی تراژیک و گاهی کمدی است که قصه زنان فامیل آنها را پر کرده است.
یادداشت‌نویس گاردین درباره او نوشته بود:« زبان این رمان غنی و شاعرانه است، با توصیف‌هایی که هم‌زمان دل‌انگیز و دردناک‌اند.» صنم گفته قصد نداشته یک داستان کلیشه‌ای درباره انقلاب یا فرهنگ پارسی با چاشنی زعفران و انار بنویسد و به نظر این نویسنده روزنامه گاردین، کتاب بیشتر از آن چیزی است که مخاطب غربی معمولا از اثر یک ایرانی انتظار دارد. «این کتاب به همان اندازه که تکان‌دهنده است، خنده‌دار است و به همان اندازه که دقیق است، موجز.» دیوید میچل رمان‌نویس معروف بریتانیایی هم نقد مثبتی بر آن نوشته و از ورودی داستان تعریف کرده است.
جالب اینکه این اولین اثر بلند این نویسنده ایرانی-آمریکایی است که به این شهرت رسیده. کتاب او سی ام ژانویه ۲۰۲۵ در بریتانیا (توسط انتشارات Fourth Estate) چهارم مارس ۲۰۲۵ در آمریکا (توسط انتشارات Scribner) منتشر شده و تا امروز به زبان‌های آلمانی، هلندی، مجارستانی، کرواتی و رومانیایی ترجمه شده است.
ایرانی‌ها داستان سه نسل از یک خانواده ثروتمند است که تعدادی از آنها در آمریکا و تعدادی دیگر در تهران زندگی می‌کنند. نویسنده گاردین درباره آن اینطور شرح می‌دهد: « موضوع پیونددهنده این داستان‌ها این ایده است که هر یک از این زنان به نوبه خود از سوی مادرش ناکام مانده‌اند. آنها همچنین زیر بار نام خانوادگی‌شان که آنها را به‌عنوان نوادگان بابک علی‌خان ولیات خیالی، جنگجوی بزرگ اما پرعیب معرفی می‌کند، کمر خم کرده‌اند؛ شخصیتی که ثروتش هنوز هم تا حد زیادی هویت آنها را تعریف می‌کند.»
نقد گاردین این بوده که این کتاب اگر نقطه ضعفی داشته باشد، در به تصویر کشیدن ایران معاصر است که فاقد استحکام بوده و فقط ایران پیش از انقلاب را بازسازی کرده است. آن هم به این دلیل که محلوجی درکی از ایران بعد از انقلاب نداشته. صنم سال 1356 در تهران به دنیا آمد. او در لس‌آنجلس بزرگ شد، شهری که تأثیر زیادی بر دیدگاه و نوشته‌هایش داشت. پیش از اینکه به نویسندگی روی بیاورد، در حوزه حقوق، بخش مالی و دادگاهی در منهتن فعالیت می‌کرد.
البته امروز با دو فرزندش ساکن لندن است. این تغییر مکان‌ها-از تهران به لس‌آنجلس و سپس لندن-به نوعی در نوشته‌هایش درباره مهاجرت و تعلق خاطر دیده می‌شود. دو سال پیش از این او نامزد جایزه پوشکارت شده بود. آثار او همچنین در محله‌های معتبر ادبی منتشر شده‌اند. قبل‌تر از این‌ها هم اولین داستان منتشرشده‌اش نامزد جایزه نویسندگان نوظهور موسسه قلم/جایزه رابرت دبلیو بینگهام شده بود.
رقبا چقدر جدی هستند؟
جایزه ادبیات داستانی زنان (The Women’s Prize for Fiction) یکی از مهمترین جوایز ادبی انگلیس است که کار خود را از پاییز سال ۱۹۹۵ آغاز کرد و هر ساله به یک نویسنده زن از هر ملیتی اعطا می‌شود که بهترین رمان انگلیسی را سال گذشته به زبان انگلیسی و در انگلیس چاپ کرده باشد. در بین آثاری که در این فهرست آمده هیچ کدام به اندازه رمان «ایرانی‌ها» بازخورد مثبتی نداشته ولی بعد از این اثر، کتاب یک نویسنده نیجریه‌ای-آمریکایی قرار دارد که با کتاب «اندازه رویاها» به این مسابقه راه یافته است.
همچنین کتاب جدید الیزابت استروت هم در این فهرست قرار دارد. او سال 2009 با کتاب «اولیوکیتریج» برنده جایزه پولتزر شده بود و از روی این کتاب مجموعه تلویزیونی چهار قسمتی در کانال اچ بی او ساخته شد که فرانسیس مک دورمند هم در آن بازی می‌کرد. یک کتاب دیگر هم نوشته لیلا لالامی در این فهرست دیده می‌شود که این یکی هم پیش از این نامزد جایزه پولیتزر بوده است. بقیه رقبا ولی آنقدرها جدی نیستند و به نظر منتقدان اینطور می‌رسد که صنم راه سختی برای رسیدن به جایگاه نویسنده برتر ندارد.
